ТАВН МОЊЄЛЫН НЕГН

25-12-2019, 10:36 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

Хальмг улсин урн ўгин эклц холын-холас эклні. Кедў зууєад љилмўд давад біісн бийнь урн ўгин шинрлт улм икдід, ґсід йовхинь бидн, ґдгі цага улс, ўзљ медљ біінівидн.
Тиим соньн юмн ХХ зун љилин чилгчір учрв. Китдин Шинљіні Эрин Хіврє нутгин Тівлхт моњєл сумнд тґрсн Осорин Утнасун Ірісін нутгт бііх Хальмг Тањєчд 1993 жилд нўўљ ирв. Утнасун Шинљіні багшин ик сурєулин келн-утх зокъялын мергљл тґгсієід авсн эрдмірн кґдлсн билі. Баахн цагтан тўрўн литературар соньмсад, шўлгўд бичдг болв. Энўні ўўдіврмўд Шинљіні «Ґрин цолмн» гидг седкўлд, «Шинљіні ґдрин соньн» гидг газетд барлгдљав. Тер шўлгўднь хґґннь зірм дегтрмўдтнь орв.
Хальмг Тањєчд бўўрлхлірн Осорин Утнасун хальмг бичічнрин дегтрмўдір соньмсад, хальмгудын зањ-авъясмудла таньлдад, олн ўўрмўдті - таньлта болад, «Шинрлт» бичічнрин Ниицініс Ірісін бичічнрин зерглінд орулљ авгдв. Тер цагт Утнасуна дґрвн дегтр хальмг болн орс келір барас єарв. Зерглід бичсн шўлгўднь, статьяснь «Хальмг ўнн» газетд, «Теегин герл» журналд, олн хурањєуст барлгдљав.
Тўрўн барлгдсн дегтрин нернь «Деељ». Эн дегтрт шўлгч ээљ-аавиннь уул єазрт бууєад, санљ-ухалљ йовсн седклін медўлід, заляр ассн халун ўгірн мендін кўргід деељін ґргв. Тернь йир йорта юмн болв. Яєад гихлі цагин дольганд тусад, Иљл єолын бахлурас бўўрлсн идгті-уста теегісн хальмгуд кґндрід єархларн, келљ болшго зовлњ, тўрў-зўдў біідлд тусв. Тиим біідл кезід чигн мартгдшго, мана тууљ тер цага герчнь болад ўлдх. Ґдгі цагт олн ўйин хальмг бичічнр хальмг келн-улсин љирєліс соньн халхсинь тодлад бичід бііцхіні. Тедні негнь Осорин Утнасун.
Энўні дегтрмўдин нерідлєір ямаран тґрмўд шўлгўдтін ўзўлљіхинь медж болхмн: «Кўўкн хіір», «Ўвлин цецг» (Зимний цветок) болн нань чигн. Шўлг болєнь эврі кев-янзта, хурц келті, љґґлн седклті, умшхд соньн ухата. Теднинь умшхларн умшач болєн дегтриг єартан авн медід, таасад бііхнь маєд уга.
Шўлгўдин дегтрмўдіс талдан номин халхар кесг љил кґдлід, литературин туск статьяс, эссе болн иньгллтин тґрір, тґрскн єазрин тускар, эк-эцкин, баєчудын тґрмўдір бичсн олн ўўдіврмўд барлљ єарєв: «Нутгтаєан би хамт», «Экин хіір», «Бумбин орн» болн талдан чигн. Теднь Китдин орн-нутгт журналмудт, газетмўдт єарчав. Эннь «Ґрин цолмн», «Шилин єол», «Шинљіні Ховг сіірин урн зокъялын седкўл», «Делкін утх зокъял» болн талдан журналмудт барлгдв. 30 даву номин шинљллтин тґрір кґдлмш олн љилдін кељ йовв, олн келн-улсин нарт-делкін эрдм шинљллєні конференцст орад, кељіх кґдлмшиннь тускар тодрхаєар соњсхвр кељів.
Билгті шўлгчин бичсн зірм шўлгўднь дуунд хўврід, олн кґгљмчнр айс орулад, ґдгі цагт олн орн-нутгар дуулгдж йовна. «Мґњк дурн», «Иньгм сангдна», «Эрин хаврє», «Мини Элст» гидг дуд олн імтнд таасгдна, дурлљ дуулна.
Утнасун кезі чигн шин хііврт йовна, нег келн-улсиннь хіліцті, чик седклті біідлін медўлљ, цецн ухаєан кељіх кґдлмштін ивтріж, буурл теегиннь сіінинь хадєлљ, ґргљўлід батраљ йовна гиљ келљ болхмн. Цаарандан чигн цаг єатлад љирєхлірн, Утнасуна хаалєнь цевр-цер, цаєан болтха гиљ авчах насинь йґрієід, шилтсн кергнь кўцімљті болтха гиљінівидн!

ШУГРАН Вера,
хальмг олн-імтні шўлгч

Видео