ХАРАДАН ҮР БИЧӘ ХАМХЛТН!

15-07-2020, 16:47 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Олн шовудын дотр мана хальмгуд харада шовуг онц күндлҗ бәәнә. Эн күндлснә учрнь юундв гихлә, эрт-урд цагас авн улан залатнр харадан зөргтә йовдлыг тууль-домгт мөңкрүләд, баһчудтан үлгүр кеҗ келәд йовна. Бичкн хар шовун мана өвкнрин тууль-домгт яһад тиим тоомсрта болсмби?
Кезәнәһәс авн хальмгуд нег учрта тууль келнә. Түүнд моһан хан цуг делкән аң-адусна махн-цуснас алькнь әмтәхн болхв гиҗ медхәр седәд, бөкүниг бий талан дуудад, сурв: «Тана бөкүнәр бидн, моһас, хот кехлә, яах гиҗәнт? – Тәвҗ хәәрлтн, хан», – гиҗ бөкүн сурв. Тиигхлә, моһан хан бөкүниг тәвәд иим юм закв: – Делкә төгәлҗ нисәд, аль әмтә юмна цусн әмтәхн болхинь медәд, ирҗ нанд кел. Хаана закаг күцәхәр бөкүн нисч һарад, делкәг төгәлҗ цуг әмтә юмсин цус сорҗ амсад, хәрәд нисчәхләнь, зуурнь харада харһҗ.
– Чи хамаһас нисч йовнач, ямаран сән зәңг бәәнә, – гиҗ харада сурна. – Делкәг эргәд йовлав, цуг әмтә юмсин цус амсад нисләв, – гиһәд бөкүн көөрәд одв. – Тиигхләнь, делкән юн юмна цуснь хамгин әмтәхнви? – гиҗ харада сурв. – Күүнә, күүнә цусн әмтәхн! – гиҗ бөкүн хәрү өгв, – би одад, моһан хаанд келнәв. Тегәд тер күүнә махн-цусар бийдән теҗәл кенә, мадниг идшго – гиҗ бөкүн келв. – Кедү күүнә цус ууввч? – гиҗ харада сурв. Олн күүнә цус уучклав, – гиҗ бөкүн келәд, келән һарһҗ харадад үзүлв. Харада үкс гиҗ өкәһәд, бөкүнин кел таслад зальгчкҗ. Бөкүн моһан хаанд ирәд келн уга җиигәд бәәхләнь, моһа җиигснднь «меклә, меклә» гиҗ медҗ. Тер цагас авн цуг моһас меклә иддг болв, бөкүн болхла, келн уга җиигәд бәәцхәнә. Иигәд харада күмн-әмтиг моһаһас аврад авч, гиҗ көгшд келдг. Эн тууль-домг түшҗ, хальмгуд бичкн күүкдтән «әмтиг аврад авсн харадан үүриг бичә хамхлтн» – гиҗ келнә. Хаврар эн шовун Хальмг Таңһчур нисч ирәд, үүрән ясад, өндгләд, һууҗмулан һарһна. Үүрән ясхларн, сән күүнә герин ора дор шавр нухҗ ясна, му күүг медәд эн шовун өөрддг биш. Үүрән харада нег ясна, кемр тернь эвдрәд одхла, намр күртл үр угаһар бәәҗ нисәд хәрҗ одна. Харада үүрән яссн герин эзн хөвтә, җирһлтә болад бәәдг. Кемр күүкд наадад бәәҗ үүринь хамхлхла, өндгн-һууҗмулынь тарасн күүг харада таняд-медәд харана. Насна туршт кезә чигн тер күүнә чирә мартхш. Мини таньдг көгшдин келсәр, харада күүг харахларн, толһа деернь нисәд харана: «нанла әдл гер уга үлд, күүкд уга үлд, хөв-кишг уга үлд» гиҗ хәәкрнә. Тер харалас һарһдг негн чигн ном, нег чигн буйн уга. Харадаг алсн эс гиҗ үүринь хамхлсн күүнә килнц долан гелңгиг алсн килнцлә әдл гиһәд мана көгшд келдг билә. Тиим учрар эн шовуна туульд келгдсн ачинь хәрүлҗ, нисч ирәд үүрән ясхлань, терүг бичә хамхлтн! Гер дотр үүрлхлә, бичә көөтн, цаг ирхлә, эврән нисәд йовҗ одх шовун болдг.

Цедән Санҗ

Видео