ЦУВЛДАД ТӨРСН ҮГМҮДНЬ

01-09-2020, 14:41 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Сүл җилмүдт хальмгар келдг баһчудын тонь баһрад йовна. Эннь маш хармслта йовдл болҗана. Юнгад гихлә мадн хальмгуд төрскн келәр хоорндан эс дуһархла, мана хальмг келәр кен күүндх? Тедү мет хальмг келәр күүнддг, хальмгар ухалдг, хальмгар келвр, шүлг бичдг баһчудыг альхн деерән бәрәд, эрк биш урмд өгәд бәәх кергтә. Теднә негнь Бояра Өлзәт гидг күүкн мөн.
Өлзәт 1981-ч җил лу сарин 5-д Көтчнрә әәмгин Өвдг селәнд төрсмн. Эңкр сәәхн Цаһан нуурин көвәд, у-өргн теегин аһуд баһ дүүвр насн давсмн. Дунд сурһулян төгсәснә дару, Хальмг ик сурhулин хальмг филологин болн дорд үзгин ном шинҗллhнә деед сурһульд тавн җилд сурад багшин эрдм дасҗ авна. Ик сурһулян төгсәснә хөөн 2005-ч жиләс авн 2010-ч җил күртл “Хальмг үнн” газетд седкүлч болҗ көдлҗ йовла. Ода болхла Троицкое селәнә Б.Б.Городовиковин нертә гимназьд хальмг келнә болн утх-зокъялын багшар көдлҗәнә. Кичәлмүд заасна деер дәкәд болхла, сурһуль дотран “Өвкнрин келн” («Язык предков») гидг дуңһру (кружок) haрдад, күүкд-көвүдт тод бичг дасхҗана. Өлзәт көдлмштән килмҗән өгәд, кичәлмүдән соньн кевәр давулсар сурһульчнр багштан маш дурта бәәнә. Өлзәтин сурhульчнр района болн таңhчин хальмг кeлнд, тод бичгт, мана келн-улсин тууҗд, төрскн haзр-уснд нерәдсн марhaст, олимпиадт орлцад, сән медрлән үзүләд, билгәрн ончрад нүүрлгч орм эзлҗәнә.
Өлзәт утх-зокъялыг эврә дурарн гүүнәр шинҗләд орс, хальмг болн талын келн улсин нертә бичәчнрин үүдәлтлә таньлдлад, эврәннь түрүн шүлгүдән нәәрүлсмн. Өлзәтин шүлгүд аһулһарнь ик биш болв чигн, эрк биш төрскн һазр-усан, эңкр теегән магтҗ, хальмг күүнә өргн седклиг делгҗ үзүлҗәнә. Баахн шүлгч эврәннь шүлгүдән бичхләрн амн үгин үүдәврмүдәс иш авч, терүнә кесг эв-арһ олзлҗана. Энүнә үүдәврмүдт кезәңк хуучн цецн үг, үлгүрмүд кев-кецәрн харһна. Тедү дүңгә сәәхн үгмүдтә, даршлһта, эркн чинртә үүдәвр тогтасн болдг. Тегәд Өлзәтин бичсн хойр үчүкн шүлгиг тана оньгт тусхаҗанавидн. Халуч, төрскнч күүнә зүркнәс цувлдад төрсн шүлгнь эврәннь умшачнран олад, эднә седкл-зүркиг йосндан авлх гиҗ нәәлҗәнәвидн. Тегәд Өлзәтиг цааранднь шүлгүдән нәәрүлтн гиҗ әрүн цаhан седкләсн йөрәҗ, амулң менд сән сәәхниг дурдҗанавидн.

МАНҖИН Намру

Бояра Ґлзіт


Зунын хур

Зунын һаң халунд
Әмтә тоот зовна.
Зальврад, хур орхиг
Әмтн теңгрәс сурна.

Үүлн бархлзҗ хурад,
Хур асхрад орна.
Урһмл, һазр, күмн
Хурт икәр байрлна.

Хур теңгрин аршан
Һазрт маш кергтә.
Хур зунар орхла,
Һазр ки авна.

***

Хальмг теегәр йовад,
Аһар киилхдән дуртав.
Хол җирлһ хәләһәд,
Адһн уга бәәнәв.

Эргнд урһсн урһмл
Нүднә хуҗр хаңһана.
Элә теңгрт нисәд,
Нарна герлд үзгднә.

Хальмг теегт бәәхлә,
Седклм төвкнүн болна.
Хуучан хатхад, хөөткән санад,
Соньнар цаган давулнав.

Видео