Баатрмудын нерднь илдкгдљіні

13-10-2020, 15:56 | Таңһчин зәңгс » Санл

Тґрскін харсгч Алдр дііні љилмўдт Хальмгин єазрт 28-ч Іірмин салдсмуд немш-фашистск хортнла діілдљ йовсмн. Яшкулин района Хулхт селіні ар-деед ўзгт біідг 28-ч Іірмин салдснрт нерідсн Бумблвин ґґр Диилврин ґдрлі болн цергі нань чигн керг-ўўлдврлі залєлдата керг-ўўлдврмўд болна.
Эн љил Бумблвин эргндкиг ясљ цеврллєні кґдлмшиг хііврин отрядмудын Хальмгин ассоциацд орљах тґрскнч седклті імтн кўціљ. Эдн љилд хойр дікљ, эс гиљ амрлєна цаг учрсн цагла нааран ирљ, цуг тоотыг эзни хіліцір йовљ хіліљ, ясх, цеврлх тоотыг кўціні. Бумблвин єазр эн љил тґмрір хашалгдв.
Хііврин отрядмудт орлцачнр љил болєн ирљ хііврин кґдлмш кељ, энд імнісн хаєцсн цергчнрин нердиг илдкхір кедг кґдлмшин тускар урднь бичлівидн. Нерднь илдкід уга цергчнр одачн бііні. Тедн оршагдсн ах-дўўєин 17 ўкіриг болн Хулхтын ик Бумблвиг хамцулад, тууљин нег ик біірн болдгар кґдлмш кеєід, «Хулхтын мељі» («Хулхутинский рубеж») гидг дііні тууљин парк тогтах зура хііврин отрядмудын Хальмг Ассоциацин орлцачнрт бііні.
Авиацин ґдрлі хііврин отрядмудын орлцачнр санлын 13 дурсхлын самбрмуд Хальмгин тењгрт зґргті кевір діілдљ, імнісн хаєцсн летчикўдт нерідљ тівхір зуралљана. «Тґрскін харсачнрин санлыг мґњкрўллєн» гидг федеральн кґтлврин кемљінд эн керг-ўўлдвр кўцігдљіні. «Санлыг хадєллєн маднд даалєгдв» («Нам дарована память») гидг тґсвин кемљінд баатрмудын санлыг кўндллєні кергт нерідсн керг-ўўлдвриг хііврин отрядмудын орлцачнр бўрдісмн. Президентск сањ эн орн-нутгин тґсвсиг дґњнљіні. Тегід хііврин отрямудын кґдлмшт эннь йир сін дґњ болљана.
Біірн імтні тоолврар, дііні љилмўдт Хальмгин болн Іідрхні мўљин мељі єазрт – «Красный Худук» гидг біірнд советск ИЛ-2 самолет діілдіні йовудт хаљ уњєагдсн болдг. Хііврин отрядмудын элчнр тер єазрт кўрч, хііврин-шинљллтин кґдлмш кев. Хіівр кедг ах болн дундын ўйин орлцачнрла зергдін эн кґдлмшт сурєульчнр чигн, хііврин кґдлмшиг эклљ дасчах баєчуд чигн орлцв. Теегт кегдсн кґдлмшин ашар архивмўдт хііврин кґдлмш цаарандан кегдхмн.
Хііврин отрядмудын Ассоциацин штабд маднд нег йовдлын тускар тодлулв. Хґн сард Хулхтын эргнд кесн хііврин кґдлмшлі бає политрук Санљ Хулхачиевич Хулхачиевин карточкиг олв. Хґґннь Харслтын министерствин архивд бірмт цаасиг шинљлід, тер карточкин туск зіњг эдн олв. Тиигід кинін кґдлмшин ашт дікн нег діічин нерн илдкгдљ, элгн-саднднь зіњглгдв. Санљ Хулхачиевин ґрк-бўл болхла Ленинградын ґґрк біір бірлдінд тер імнісн хаєцсн болх гиљ тоолљасмн. Тиигід 78 љил болад, баатрин нернь илдкгдід, альд тер оршагдсинь элгн-саднь медљ авв. 152-ч ОСБр – цергі іњгин діічнр мет, 7.7 гиљ темдглгдсн ґґдмд тер оршагдсмн. Санљ Хулхачиев тиигід дііч ўўрмўдтієін оршагдсн Хулхтын ґґрк ах-дў ўкірин ґґр нернь илдкгдсн діічнрин нер-уснь бичгдсн санлын самбр хґн сарла тівгдв. Ґґрнь Санљ Хулхачиевин зургта самбр бас орман олв. Єаха сарин 20-д бає политрук Санљ Хулхачиевин кґвўнь, ачнрнь, љичнрнь ирљ, аавин, эцкин санлыг тевчв.
«Діінд імнісн хаєцсн сўл салдс оршагдтл дін тґгсід уга» – гиљ келні. Тер салдсмудын нердиг илдкљ, цогцинь олљ, элгн-саднднь зіњглљ, санлынь мґњкрўллєні кґдлмш кељіх імтнд – хііврин отрядмудын Хальмг Ассоциацин цуг орлцачнрт – ик бичкн угад, бидн мана умшачнрин нерн дееріс ўнн-седклин ханлтан медўлљінівидн. Иим тґрскнч седклті улс єазр деер бііхлі, дін дікч болшго.

ЉИРЄЛИН Кермн