Баатр йовдл туурмҗ болв

Эн җил Әрәсән олн келн-әмтн Алдр Диилврин ончта өөн темдглсмн. 1945-ч җилин хөн сарин 9-д учрсн байриг кезә чигн мартҗ болшго. Бүкл дөрвн җил советск улс әмән әрвлл уга фашистнриг уга кеҗ дәәлдлә. Нег күн мет олн келн-улс ээҗ Төрскән харсла. Теднә негнь хальмгуд бәәсмн.
Дорҗин Басңгин бичсн «Туурмҗ» поэмд иигҗ келгднә:
Буурл Иҗлин көвәһәс,
Бөөргтә теегин нурһнас,
Маля, бу даахарн
Мөрн цергт мордла.
Мана Эрднихнә көвүн, мини элнцг аавин садн, Күрүлдән Очр теднә негн бәәсмн. Эн күүнә тускар мана элнцг аав келҗ йовла. Тегәд мини һаһа маднд медсән келнә. Дәкәд Диилврин 70 җилин өөнлә школд Дәәни Туурмҗин зал секгдлә. Энд бәәсн материалмудас Очр Бобрановичин тускар би медүв. Эрднихнә күн, тууҗин багш Зурһан Бухаевич Бюрчиев «Солдаты и труженики тыла Эрдниевского» дегтр бичлә. Энүг би умшад, Очр Бобрановичин туск материал олҗ авув.
Эн күн зөрмг дәәч бәәҗ. Сталинград балһснд болсн дәәлдәнд олн улс орлцсмн. Тедн дунд мана селәнә арвн негн күн йовсиг медүв. Бас чигн манахна улсин нерд һарч ирх гиҗ санжанав.
Тер арвн негн күүнәс Күрүлдән Очрин нерн хамгин темдгтә. Хамдан дәәлдҗ йовсн улсин энүнә туск тодлврмуд бәәнә. 1941-ч җилин бар сард Очр Бобранович 110-ч Онц Хальмг мөртә дивизьд эклҗ церглв. Шулун-шудрмг, һавшун, мергн мөрн цергч туршулд церглхәр седлә. Тегәд эн бийән белдв. Аш сүүлднь сән дамшлт авхлань, энүг дивизин эскадронд мөрн цергчнрин әңгд орулв. Очрин күсл күцв. Энүнәс ик байр уга билә.
Зөргтә, чадмг Очр Бобранович Тең, Манц һолмуд деер болсн дәәлдәнд баатр кевәр хортнла ноолдв, үкл уга әмд үлдв. 1942-ч җилин ноха-һаха сармудт 28-ч Әәрмин ханьд Онц Хальмг туршул эскадрон бүрдв. Хальмг теегән, һазр-усан меддг Очриг туршулын багд авла. Баахн сержант әңгин командир болв.
Энүнә дәәч хаалһнь олн зөрмг йовдлмудар темдгтә. Элст балһсна төлә болсн ахр дәәлдәнд түүнә әңгнь шурһад орад, эврә тәвцән орулла. Баатр зөргинь ончлад, орн-нутг энүг Улан Туг орденәр ачлсн бәәҗ.
Төрскнә төлә юунас чигн әәлго уралан дәврәд йовла. Дәәч үүрмүдтәһән Хальмг Таңһчин селәд, Ставропольск крайин, Ростовск мүҗин һазрмуд сулдхлһнд орлцв. 1943-ч җилин мөчн сарин 25-д «Ленинский путь» газет сержант Күрүлдән Очрин баатр йовдлын тускар бичв: «Ростовск мүҗин цутхлң сулдхҗ йовад, Очр Бобранович баатр зөргәрн туурв. Ростов-на-Дону балһсна кесг уульнцс сулдхх даалһвр энүнә әңгд өггдв. Зуг немшнр уралан йовх өгхш, пулеметын сумн мөндр мет асхрна. Тиигхлә сержант Очр эврә цергчнрән әмд авч һарх күсл тәвнә. Эврән бийм немшин пулеметчикүдиг уга кенәв гиҗ командиртән келв. «Залу күн зөрсн талан, зандн модн нәәхлсн талан» гиһәд, һанцаран йовна. Чолун герт батлад суусн немшин пулеметчикүдиг гранатар уга кев. Хаалһ сулдв, Очрин әнгин цергчнр уралан йовад, даалһвран күцәв».
Һанцаран йовна гидг – йоста Баатрин заң-бәрц, зөргин темдг! Эн йоста баатр күүнә һарһсн йовдлынь Дәәч Улан Тугар темдглв.
Очир Бобранович зөрмг, ухата, тоолврта, килмҗтә командир бәәҗ гиҗ би медүв. Цергчнр энүг күндлдг бәәҗ. «Мана командир күчтә, арһта, эцклә әдл», – гидг бәәсн болх гиҗ санҗанав. Дәәнә һалв дотр кен ямаран күүһинь әмтн йир сәәнәр меддг билә.
Эңкр төрскн һазрин харсачин хаалһнь энүг Матвеев Курган һазрур авч ирв. Немшнр энд йир сәәнәр бийән белдҗ, тегәд чигн күчр-күнд дәәлдән болв. Очр Бобрановичин церглҗәсн туршулын эскадрон 28-ч Әәрмин талдан әңгүдлә хамдан энд әмән әрвллго дәәлдв. Советск мөрн цергчнр эврәннь халун цусан асхҗ, хооран цухрлго, хортыг уга кеҗ ноолдҗ, әмән өгсмн. Зөрмг, дәәчин, һавшун, мергн цергч-туршулачин, Эрднихнә көвүнә, сержант Күрүлдән Очрин дәәч туурмҗта хаалһнь иим бәәсмн. «Селвг уга цецн уга, буульмҗ уга баатр уга» гидг үлгүрәр нег һазра көвүһән магтҗ, олнд медүлхәр седләв.
Эң-зах уга
Эрднихнә элвг һазрт
Эцкин нер туурулх
Эвтә Очр төрҗ.
Догшн мөрн җил
Дәәнд һарч йовҗ,
Диилврин өдр өөрдхҗ,
Дәәч нерән туурулҗ.
Теңгрин үүлн мет, җилмүд нег-негән көөлдҗ давна. Зуг кедү цаг даввчигн, Әрәсән олн келн-әмтн дәәнд хорсн хөрн долан сай улсан мартшго. Өрк-бүл болһнд дәәнд орлцсн, цусан асхсн, хорсн улс бәәнә. Эндр чигн төрскнч баһчуд, бөдүн улс дәәлдән болсн һазрмудт салдснрин цогц олна, элгн-саднднь зәңглнә. Иим кергтә, күндтә, күнд көдлмшин ашар җил болһн Хулхтын дәәнә мемориалд советск цергчнрин цогцс Диилврин өдрин өмн өргнд баатрмуд болҗ оршагдна. Иигҗ нерн болһн мөңкрлт олна, баатр йовдлнь туурмҗ олна!

БОЛДРА Виктория,
Үстин района Көктән Элдән
нертә Эрднихнә дунд
сурһулин 9-ч әңгин сурһульч
(багшнь МАНХАН Нина)