Зүнһар хальмг мөрн цергә полкин санлд

20-04-2021, 16:09 | Таңһчин зәңгс » Сойл

«Зюнгарцы» гидг дегтрин хойрдгч һарц барлгдв. Зүн һара хальмг 80-ч мөрн цергә полкин туск дегтрин презентац А. Амур-Санана нертә Келн-улсин дегтрин саңд болв.
Дегтрин хойрдгч һарц барас һарв. Түрүн һарцнь 2018-ч җилд бичкн дегтр болҗ барлгдсн билә. Шин олн тоот ода дегтрт орв.
Тууҗин дәкн нег халхинь үзүлҗәх хураңһун түүрвәчнр, шинҗләчнр Олег Минаев болн Владимир Хохлов бийснь тер Зүн һара полкд церглҗ йовсн әмтнә тохмин көвүд болҗана. Өвкнрин җирһлин тууҗиг, полкин үүлдвриг эн һарц үзүлҗәнә.
Гражданск дән төгсснә хөөн давсн 100 җилин өөнд эн дегтр нерәдгдҗәнә. Эн полкин ханьд дәәлдҗ йовсн хойр миңһ һар хальмг хазгудын, салдснрин болн офицермүдин нерд, келврмүд, эн төрәр һарсн кесг материал, зәрм цергчнрин тодлвр эн дегтрт орҗ. 80-ч Зүн һара полкин цергчнрин нердиг цугтаһинь зааһад, дегтрт оруллһн – эннь дәәч андһартан итклтә үлдсн әмтнә үүлдвриг үзүлҗәх йовдл болҗана. Шаҗндан, төрскндән болн олн-әмтндән церглх болҗ өгсн андһаран эн полкин цергчнр бәрҗ йовсмн. «Яһад тадн цаһан цергин ханьд дәәлдҗ йовлат?» – гиҗ сурснд Зүн һара полкин цергчнр келдг бәәҗ: «Бидн өгсн андһартан итклтә биләвидн». Өдгә цага үйнртән тууҗин цуг халхинь үзүлҗ, дегтрмүдт орулҗ, үнндән болсн йовдлмуд әмтнә санлд үлдх зөвтә.
Цаһачудын зергләнд йовсн Теңгә хазгуд хальмгудын һашута тууҗин туск дегтрин презентац түрүләд Хальмгин болн Элстин епархин кемҗәд болсмн. Әрүн Кирилл бурхн болсна 1150 җилин өөнлә ирлцүлҗ, эн дегтрин туск күүндвр кегдсмн. «Гражданск дән олн-әмтиг хоорнднь салһсн деерән, өрк-бүлмүдин җирһлд заг һарһв, -гиҗ архиепископ Юстиниан дегтрин тускар келв. - Ахнр-дүүнр Улан болн Цаһан Әәрмин зергләнд нег-негнәннь өмнәс дәәлдсн әәмшгтә цаг бәәсмн. Тууҗин эрчмтә тер цагт Зүн һара полк бүрдсмн. Эн полкин цергчнр төрскндән өгсн андһартан итклтә үлдәд, олн дәәлдәнд зөргтә кевәр орлцсмн. Нег үлү Крымд болсн сөрлцәнд Зүн Һара полк йилһән сәәнәр үүлдсмн. Энтн мана тууҗ».
«Хальмг – Крым: Әрүн Кириллын цагас авн өдгә цаг күртл» гидг нертә «төгрг ширән» сүүрин йовудт «Зюнгарцы» гидг дегтрин презентац болснь темдгтә йовдл мөн.
Келн-улсин дегтрин саңд болсн күүндврт ирсн әмтн эн полк кезә бүрдсинь, альд дәәлдҗ йовсинь, дегтрин материал ямаран удан хурагдсинь медҗ авв. Дегтрин түүрвәч Олег Минаев полкин туск материалыг арв һар җилин туршарт цуглулсмн. Олн улсла харһад, тодлвринь бичҗ авад, архивн байн материал олзлсмн.
Зүн һара полкин тускар урднь зуг нег бичкн дегтр Чехийд эмигрантнрин дөңгәр һарсн бәәҗ. Ода эн полкин туск бүкл ик дегтр белдгдснь тууҗин һашута нег цагинь тодлулҗана. Дегтрин туск күүндврт Йонтен гелң, Алексей орс чонҗин гелң, Хальмг хазгудын одмн Эрднь Манжиков, Лари Илишкин, Александр Болтыров, Владилен Дацко, полкин ханьд церглҗ йовсн цергчнрин тохмас үлдсн улс орлцҗ, тоолврарн хувалцв.
Ашлад келхлә, Зүн һара 80-ч хальмг мөрн цергә полк Платовск болн Граббевск станицсин одмн А. Сарсиновин, А. Алексеевин болн Теңгә әәрмин дәәнә дуңһрун хүүвин гешүн Бадма Наранович Улановин седвәрәр бүрдәгдсн бәәҗ. Эн полкас нань 3-ч хальмг полк бәәсинь тодлулый. Есаул Абушиновин һардврт Новороссийскас зулҗ һарч йовсн Цаһан әәрмин цухрлһиг харсҗ, һарч йовх хаалһинь әәмшг уга болхднь ик кевәр туслсмн. Эмиграцд туссн әмтн эн полкин әмән эс әрвлсн зөргтә полкин санлыг мартх зөв уга.
Зүнһар хальмг мөрн цергә полкин санлд
ҖИРҺЛИН Кермн

Видео