Догзмакна хәәртә үрнә нернь мартгдшго

29-10-2022, 11:23 | Общество, Таңһчин зәңгс

Сән күүнә нерн үкдго, зүркни залмҗар цаһан седкләсн кесн кергнь энүг таньҗ-медҗ йовсн улсин тодлврт мөңкинд үлддгнь лавта юмн гиҗ сангдна.Оньдин олна төлә седкләрн зовад, арһта болхла кен- негнднь нөкд болхар зүткдг иим улсин негнь мана һазра күн, эмч Владимир Шовунов бәәсн мөн. Энүнә тускар давсн цагин кемҗәнлә ирлцҗ келхд нам эвго. Эндр, өдгә цагт болсн йовдл гиҗ ода күртл сангдна. Владимир Алексеевичлә бидн элгн-садн улс биләвидн, энүнә аав (эцкиннь эцк) мини ээҗин (эцкин эк) наһцхнь бәәсмн. Тегәд энүг бичкнәсн авн меддг, нег-негнәннь герт орад һардг улс биләвидн.

Насарн зөвәр ах болсн бийнь нам медгддго билә. Өнр-өсклң Шовуновихнә бүлд зурһан үрн дунд деерән нег ахта, ардан дөрвн дүүһән дахулсн Володя бичкнәсн авн ухата,керсү көвүн болҗ өссн болдг. Сурһульд сурчасн цагтнь чигн цугтаһаснь медрләрн йилһрҗ, сәәнәр сурдг көвүг үүрмүднь нам шоглад гихв, нег талд күндләд гихв Ленин гиҗ дууддг бәәснь тодлгдна. Тегәд чигн 1972-ч җилд Сарпан района Сарпинск дундын сурһулиг йилһән сәәнәр төгсәхләнь энүг төрскн Догзмакна нәәмн җилә сурһульд багшлхинь сурсн болдг. Тиигхд бичкн селәнә сурһульд багшнр кергтә болад, зөвәр дашката бәәдл тогтсн мөн. Тиигәд баахн багш Владимир Алексеевич мана зурһадгч классин һардач болҗ нег җилдән багшлсинь сәәнәр тодлнав. Нурһлҗдан көвүд сурчасн классиг һардхд чигн амр биш болв. Юуһинь нуухв, зәрмдән альвлад, кичәлмүдән дутадг көвүдт уха орулҗ сурһмҗллһна кергиг баахн багш даавртаһар күцәһәд бәәв гиҗ тер цага багшнр тодлна. Тер нег җилин эргцд мана класс кесг марһас-хәләврт орлцад, нүүрлгч ормс эзлҗ йовснь ода күртл мартгдхш. Кесг җил давад,ик дамшлтта эмч болсн Владимир Алексеевичлә даңгин харһсн саамдан хая нег багшлҗ йовсн кемиг инәдтәһәр тодлдг биләвидн.

Тиигәд нег җилдән багшлсна хөөн эн бичкндән шүүҗ авсн эрдмдән итклтәһәр эмчин сурһуль сурх седкл зүүһәд, тер дарунь гилтә Әәдрхн балһснд эмчин ик сурһульд орҗ сурсн болдг. Сурһулин җилмүд кезәһүр давснь нам медгдсн уга, тиигәд найдгч җилмүдин чилгчәр таңһчин төв эмнлһнд күч-көлснә хаалһан эклҗ сүл әмсхл күртлән энд үнн-чик седклтәһәр үүлдсн болдг. Ут тоодан дөчн шаху җилин эргцд кедү әмтнә әм эн аврсн болх,җөөлн хәләцәрн, бүлән үгәрн чигн гемтә улст урмд өгч кедү күүг эдгәсн болх, нам тоолхд берк…

Долан хонгт унтл- кевтл уга гишң көдлдг күн амрна гидгиг тас меддго, өдр-сө уга гилтә дөң-нөкд болхинь сурад ирдгнь тасрхш. Амрхнчн, бийән бас хәләх кергтә, гиҗ герткснь саглсн бийнь болдго, сөөһинь сө гилго, өрүн өрлә чигн зеткрлә харһсн улсин әм аврҗ месллһ кех кергтә гихлә цуцрсан мартад адһдмн, гиҗ энүнә экнь Кермн Лиджиевна келҗ йовснь бас мартгдхш. Зәрм улсиг нам санитарн авиацар чигн холд бәәршлдг селәд-поселкудас авч ирх кергтә бәәсмн. Тегәд Владимир Алексеевич кезәнь амрдг бәәснь маднд медгддго билә, гиҗ хамдан көдлҗ йовсн үүрмүднь келдгнь мел үнн.

Догзмакна улсиг, нам хам-хоша бәәдг, зәрмдән нам таньдго улсиг чигн төв эмнлһнд орулҗ эмнүлх кергтә гихлә эн эмчнрлә күүндәд арднь орҗ эмнүләд һарһхар зүткдгинь кен чигн иткүлҗ чадх. Тегәд кен-негнь энүнд даңгин ханлтта бәәҗ, тевчҗ күндлдгнь худл биш. Гүн медрлтә, өөдән дамшлтта эмч баһ наста кедү үүрмүдтән нүдн-амн болҗ, дөң-тусан күргсн болх, олн җилин эргцд төв эмнлһнә реанимацин әңг һардад чигн кедү улст туслсн болх гинәт! Үнәртнь келхд,мана таңһчд эмч Владимир Шовуновиг эс меддг, эс таньдг күн уга болх, гиҗ өгҗәллһн угаһар келҗ болхмн, тиим биший?!

Төрскнч седклтә,эврә һазр-усндан цань уга дурта күн болад чигн сүл җилмүдт Владимир Алексеевичин орлцлһтаһар олна кесг керг бүтәгдв.Мана һазра Уланкин Санҗ ламин санлд нерәдҗ Догзмакнд суврһн босхгдсн билә, һурвн Баатрин төрскн селән болҗадг Салын Тугтнд чигн буйнч седклтә кесг кергүдин седвәрч болҗ эврәкстән тодлгдв. Нег үлү дорас өсч йовдг мана үйнр эврә һазр-усан, уңг-тохман медтхә гиһәд шунҗ йовснь бас мел үнн юмн.

Тиигәд нидн зуни чилгчәр балһсна уульнцд нанла харһҗ күүндхләрн минь эн төрәр Хальмгин номин төвд одсан келсн билә.Кен медҗәлә, тиигхд эннь мана сүл харһлт болсинь!.. Удан боллго дигтә әәмшгтә хальдврта гем түгҗәх кемд амрлһнасн ирсн Владимир Алексеевич генткн күндәр гемтәд эмнлһнд орсн зәңг һарв. Му юмн болх гиҗ уханд нам орсн уга, эмчнр-үүрмүднь эдгәһәд авчкх гиҗ төртән авлго бәәләвидн. Зуг генткн хулһн сарин 30-д эмч Владимир Шовунов сәәһән хәәв гисн һашута зәңг соңсчкад, кесгтән итклго бәәләв...

Ода яахв, зурсн зурань тиим бәәсн боллта, гиҗ келхәс нань арһ уга. Хальмг Таңһчин ачта эмч өңгрснә туск һашута зәңг өөрхн элгн- саднаннь, нег һазра,таньл улсин, олн нәәҗнр-үүрмүдин седклинь үүмүлҗ, ик зовлң учрасн болдг. Эн мадна төлә үлгүр-үзмҗ болҗ, кезә чигн дөң- тусан күргҗ, үннч седклтәһәр бәәдг күн билә. Эврә кергән цань уга сәәнәр медҗ, кен- негнләнь ээлтә, тевчңгү болсн төләдән олн дунд тоомср олв гиҗ хамдан сурч йовсн үүрмүднь бүләнәр тодлҗ келнә.
Владимир Алексеевич сәәһән хәәһәд маңһдур дигтә нег җил болх. Кезәһүр бүкл җил давснь нам медгдхш, нег һазра мана хәәртә үрн мадн дунд ода күртл бәәсн болна, хәрнь, көдлмшәрн талдан һазрур йовсн болҗ медгднә. Энүг таньҗ, медҗ, хамдан көдлҗ, хамдан сурч йовсн улс цугтан маңһдур цуглрҗ, нертә эмчин, итклтә үр- нәәҗин, у-өргн цаһан седклтә эн күүнә санлынь тевчҗ күндлхнь лавта. Ода күртл седкл үүмҗ, яһад тиим йовдл учрв, гиҗ санаһарн зовҗ һашуднавидн. Энүнә нернь кезәд чигн мартгдшго, кен-негнәннь төлә сарул-сәәхн одн болҗ деерәс герлтҗ йовхнь маһд уга. Ардан үлдсн алтн болсн хойр үрән, өөрхн элгн-садан хәләҗ хәәрлҗ, сәәни орнд төрх болтха.


Шагҗин Любовь

Видео