Верещагин зурсн хурл

Ладакхд Дала ламин гегін Калачакра ном хіірлснд Хальмг Тањєчас 40 кўн одад орлцсна тускар бидн шидр бичлівидн. Мана тањєчиг гималайск эн регионла залєљах дікід нег соньн йовдл бііні. Кезініс авн темдглдљіх зулын байриг мана тањєчд болн Ладакхд нег ґдр темдглні. Шар шаљнд шўтдг улсас зуг хойр келн-імтні литд эн ґдр нег кемлі ирлцні. Ладакхд Бурхн Багшин номд шўтдг улс энд кезінк олн хурлмудт мґргљ чадна. Ґндр уулмуд дунд бііх хурлмуд кезіні тосхгдсн кевірн бііхнь йир соньн. Йиртмљин болн нань чигн тоот теднд нилчін кўргљ уга. Тер кевірн шаљна цуг авъяс-зањшалар тосхгдсн хурлмуд кезінк номиг болн бурхна дўрмўдиг экн цага біідлд хадєлљахарн дањгин імтні оньг тусхана.

Тењгсин кемљініс єурвн мињєніс даву ґндрт бііх хурлмудт болн суврєст юн чигн юмн ўрхш, ґњгін сольљ хўврхш. Біірн улс мод сиилљ кесн сііхн олн кеерўлмўд, тер тоод терзин деерк хааєулмуд, моднд олн эрі єарєљ кесн ширіс болн сандлмуд хіліхд чигн йир ґвірц болдгинь тенд одсн улс зааљ келні.

Нерті орс зурач Василий Верещагин 1875 љилд Тґвдлі мељілљ бііх Кашмир болн Ладакх єазрт зуульчлљ одсинь темдглхд маднд соньн болљ медгдв. Нег ўлў Хальмгас тииглін одсн імтн Верещагин зургтан тодлсн хурлд одсинь соњссн бидн зурачин намтриг шиніс умшвидн.

Верещагин 1874 љилин апрель сард Энткгин єазрур єарч йовсн бііљ. Эн йовлєнь хойр љилдін болсинь тодлый. Бомьей, Агра, Дели, Джайпур балєсдын ке-сііхн тоотла Василий Васильевич таньлдсмн. 1874 љилин чилгчір Гималайин Дорд ўзгўр зурач єарч йовв. Ґндр уулмуд дунд бііршсн Сикким гидг єазрт кўрід, харєсн сііхн тоотыг зурљ авч йовв. Тендісн Кашмир болн Ладакх тал темцід єарсмн. Тернь 1875 љилин хаврин сар біісмн. Хаалєнь йир кўнд болсмн. Болв зурач шиидсн хаалєасн хаљилго уралан зўткв. Уулын єазрт дулан ґдрмўд хаврар ирхш, зунын сард йосндан дулан болна. Тегід ик зуудан киитн кевір біідг єазрт тўрўн ирсн улст эвго болад, кўн мел даарад бііні. Зурач уул давшљ йовад, таассн тоотан зурад, кґдлмштін авлгдад, цагиг мартад, бийін саглљ бірхін мартад уул дунд кґрід ўкч одн гив. Тиим ўклин амнд біісн бийнь Василий Верещагин ґґр эргндкиг тодлљ авхар зовљ тўрљіхін мартад, йиртмљин біідлиг єііхід біів. Киитнд кґлдід, хавдрлсн бийнь зурач биирін болн карандашан єарасн тівлго іврті сііхн біідлиг цааснд буулєсмн. Тедў дўњгі кґдлмштін шилтдг кўн біісинь медхд соньн. «Дікід нег ирхлірн эрўл-мендін батлад, энд бііх герлин, тењгрин, уулын ґвірц тоотыг цугтаєинь дуталго зурљ авх кергті,- гиљ толєань зогслго ґвдід біісн бийнь зурач тодлвртан бичсмн. – Иим ґвірц біідлиг зуг энд ўзљ болхмн. Зуг иим ґндр єазрт тењгрин кґк біідл ўнндін ямаран болдгинь медљ авнач. Зуг иим ґндрт єарад, уулмуд давшад деегшлхлірн иим ценкр сііхн тењгр ўзљ болхмн. Ямаран ик байр! Оошкрсн цаєан цасн тер ценкр тењгрлі ниилљ кўчр сііхн біідл тогтана». Зурачин тодлврмуд умшад, «Кашмирас Ладакх кўртл кесн хаалєд ўзсн мґсті єазр» гиљ нерідсн зургинь хілієід, эн догшн єазрин сііхнд Верещагин кўчр кевір авлгдсинь медљ авнач.

Эн болн нань чигн зургуд Государственн Третьяковск галерейин кґрњгд бііні. Тер тоод Ладакхин нег хурлыг тодлулсн зург бііні. Тер хурлд тањєчин зуучлачнр кўрід, Хальмгин імтні амулњ-менд біідлин тґлі зул ґргід мґргід єарч ирсмн. Љирєлд юн эс учрна?! ХХI зун љилд нерті орс зурач кўрсн єазрт хальмг зуучлачнр кўрід, Верещагина оньгиг авлсн хурлд кўрх гиљ кен санљасмб?! Болв тиим йовдл учрснд зуг байрлх кергті болљана.