Èøê³ êåëºí

16-03-2017, 16:58 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Ìàíà ´âêíðèí á³³äë-šèðºë êåç³í³ñ íààðàí
ä´ðâí ç¢ñí ìàëëà çàëºëäàòà. Ìàëàð òåš³ë ê庳ä, àðäíü äàõàä, ´ñê³ä éîâäãèã öóºàð ìåäí³. Òåð äîòð õ´´í³ íîîñàð ãåð³í á¢ð³ä, èøê³ ´´ìñ, øèðäã, äåâñêð, òîõì-äåëòð ê庳ä ýäëš éîâñìí.
Õàëüìã óëñèí ñîéëûã, àâúÿñ-çàœøàëìóäûã, ºàðèí ýðäìèã ñåð㳚 äåëãð¢ëõ ê¢ñëò³º³ð "Èíüãë³í" ãèäã òàœº÷èí ꢢêä óëñèí íèèö³í îëí êåðã-¢¢ëäâð á¢ð䳚 äàâóëíà. Îäàõí ýí îëíà íèèö³í³ ñåäâ³ð³ð ÐÀÍ-à íîìèí öóòõëœä èøê³ êåëºí³ ìàñòåð-êëàññ äàâóëãäâ. Ýí êåðã-¢¢ëäâð éîñòà áàéðò õ¢âðâ. Áè÷êä¢äèí ¢¢ä³ëòèí Ãåðèí ¢¢ä³ã÷ áàã áèëã-ýðäì³ðí öóãëðñí óëñèí ñåäêë àâëâ. Ê¢¢êä-ê´â¢ä äîìáð öîêš, õàëüìã äóä äóóëš, ñåðãìš ¢¢ä³â. Êûðãûçñòàíàñ èðš, ÊàëìÃÓ-ä ñóðºóëü ñóð÷àõ ꢢêí ò´ðñêí ºàçðèííü ñ³³õí éèðòìšèí òóñêàð ýâð³ êåëí óëñèí äó äóóëš ´ãâ.
"Èíüãë³í" ꢢêä óëñèí íèèö³í³ ºàðäà÷ Áàéðòà Òîñòàåâà õàëüìã óëñèí ºàðèí ýðäìèã ñåð㳚, ¢¢ë êåäã äàñõõ ê¢ñë 碢š³í³âèäí ãèâ. Øèäð ꢢêä óëñèí òåðëã óéäã, õàòõìð çåã õàòõäã äàñõëàâèäí. Îäà áîëõëà ÿºš èøê³ êåõèã çààš ´ãõ³ð á³³í³âèäí ãèâ.
Èñêóññòâîâåäåíÿ äîêòîð Ñâåòëàíà Áàòûðåâà í¢¢äë óëñ, òåð òîîä õàëüìã óëñ ÷èãí õ´´í³, òåì³í³ áîëíó, íîîñàð èøê³ êåš, èø곺³ð þ áîëâ÷í êåš, ÿºš ýäëš éîâñíà òóñêàð êåëš ´ãâ. Êåç³í³ õàëüìã óëñ óñòà, ´âñò³ ºàçð õ³³º³ä, í¢¢º³ä éîâäã á³³ñìí. Òåã³ä ÷èãí êååð éîâäã óëñò öóöõä ò¢ðãí, àìð, à÷àä í¢¢õä ãèèãí, ñàëüêíàñ, öàñí-øóóðºíàñ õîðºäã ãåð êåðãò³ á³³ñìí. Ìåë òèèì ᢢðíü èøê³ ãåð áîëâ. Èøê³ çóíä õàëó èâòð³õø, ñàëüêí èâòðõø, ÷èã, õóð, öàñí èâòðõø. ijê³ä áîëõëà öóöàä, ýâê³ä õóðàõä àìð, à÷àä í¢¢õä ãèèãí, çóíä ñåð¢í, ¢âëä äóëàí áîëíà.
Èøê³ êåõèí ò´ë³ õ´´í³ íîîñí êåðãò³ á³³ñìí. Òåð öàãò èê öîãöòà, ´´êí ñ¢¢ëò³, óò áóò íîîñòà õàëüìã õ´ä ´ñêäã á³³ñìí. Òåã³ä çóíè ýêëö³ð õ´´º³í êèðº÷ê³ä, îâàë÷êñí íîîñí õàãñàä èðõë³, ýí¢ã ýä-áîä êåäã á³³ñìí.
Êåðã-¢¢ëäâðèí éîâóäò Õàëüìã óíèâåðñèòåòä "ñîöèàëüí áîëí ñîéëûí ¢¢ëäâð" ãèäã ýðäì äàñ÷àõ îþòíð õàëüìã èøê³ ãåðèí ìîäí öóöàí áîëí ãåð äîòðê õàìã þìíà òóñêàð êåëš ´ãâ. Òåð ìåò ýäí õàëüìãóä èø곺³ð êåñã òîîò êåš éîâñèíü òåìäãëâ. Èø곺³ð ãåðèí á¢ð³ èøêš óéäã á³³ñìí. Íåã ãåðò ç´â³ð èê èøê³ îðíà. Òåã³ä ÷èãí "èøê³ ãåð - íîîñíà áàðâíöã" ãèš êåëãääìí. Ãåðèí
á¢ð³ñí³ñ ¢ëäñí êèç³ðì¢ä³ðíü øèðäã, äåâñê¢ð, èê äåð, áîãö äåð óéäã á³³š. Ýì³ë äîð ò³âäã òîõì, äåëòð, òåì³í³ íåìí³ êåäã á³³ñìí. ¡¢ðìã êèç³ðì¢äèíü ÷èãí ¢ð³äãî á³³š: èøê³ ò¢œãðöã, áàðàíà óóò, õ³³ñ á³ðäã á³ð¢ë ÷èãí ê¢ðòë óéäã áèë³. Ìîðäóëõ ꢢêí á³³õë³, ꢢêí³ "´â" ãèš öàºàí èøê³ õîéð äàâõðëàä òåì³í óòöàð øèð³ä, ä´ðâí øèðäã, õîéð äàâõðëóëàä öîîõð ëààíêàð èðì³ãèíü ê´â³ë³ä ä´ðâí äåâñê¢ð, äåðèí òîëºà óéäã á³³š, èøê³ ´´ìñ êåäã á³³ñìí.
Õàëüìã Òàœº÷èí ºàðèí ýðäìèí óð÷íðèí Ãèëüäèéèí ºàðäà÷ Åêàòåðèíà Àäüÿåâà èøê³ ÿºš êåõèã çààš ´ãõ áîëâ. Åêàòåðèíà Ëèäæèåâíà áèéíü ºàðòàí ´´ò³, þì óéíà, ´ëãí³. 2009 šèëä Êàçàíü áàëºñíä èøê³ êåëºí³ ò´ð³ðõ áîëñí íàðò-äåëê³í ñèìïîçèóìä îðëöñí áèë³. Òèèãõä îëí êåëí-óëñ èøê³ ÿºš êåäãèí, òåð¢ã³ð ÿìàðàí ´ëã-ýä êåäãèí òóñêàð èëäêë êåš, îëíà îíüãò òóñõàñìí. Òåð êåì³ñ àâí èøê³ êåëºí³ ýðäì³ð èê ãèäã³ð ñîíüìñâ. Òåð êåðã-¢¢ëäâðò îœäàí êåëí óëñ õàëüìã èøê³í õàâàñíà òóñêàð êåëš ´ãñíü ñîíüí áîëâ. Òèèãí ãèõíü çóã õàëüìãóä èøê³ õàâš êååð¢ëäã á³³š, òàëäàí êåëí óëñ èøê³ä àïïëèêàö êåäã á³³š. Ñàíêò-Ïåòåðáóðãàñ èðñí
ꢢêä ê¢í õàëüìã óëñèí íààäºàí-èø곺³ð êåñí äîëäà ìåå÷ãèí òóñêàð 糜ãëëº êåâ. Îœäàí êåëí óëñèí ýë÷íð õàëüìã èøê³í áîëí õàëüìã óëñ èøê³ã ÿºš ýäëäãèí òóñêàð ìåääã éîâäë ýí¢íä ´âðìšò³ áîëâ. Áàøêèðüò óëñèí ¢¢ä³ëòèí Ãåðò ê´äëš³ñí ꢢêä ê¢í õàëüìã èøê³í õàâàñ ÿºš õàâäãèã çààš ´ãòí ãèš ñóðàä, Áàøêèðüò èðòí ãèñí ¢ðâð Åêàòåðèíà Àäüÿåâàä êåâ. Òåã³ä Åêàòåðèíà Ëèäæèåâíà íàðò-äåëê³í ÷èíðò³ êåðã-¢¢ëäâðò îðëöñíäàí óðìä àâàä, êåñã ñîíüí òîîò ìåä³ä, ýðê áèø õàëüìã èøê³ êåëºí³ ¢¢ëèã ñåð㳚, äàñ÷ àâõ ñàíà 碢â. Ãåð¢ðí èð³ä, èøê³ êåäã ýðäìèí òóñê ìàòåðèàë îëš, øèíšëš, ìåääã óëñàñ çààëºàä äàñàä àââ. Õ´´ííü Áàøêèðüò îäš, õàëüìã èøê³ã õàâàñàð êååð¢ëëºí³ äàìøëòàðí õóâàëöñí áîëäã.
Äàðóíü Åêàòåðèíà Ëèäæèåâíà ýí ¢¢ë äàñõàð èðñí ꢢêä óëñò çààºàä, ýäíë³ õàìäàí èøê³ êåâ. Øèð³ äååð á³³öèí òåõíèê îðàäã ïëåíê äåëã³ä, óºà÷êñí, öåâð íîîñíàñ àòõ-àòõàð ñóºëš àâàä,
ç¢í ºàðàðí áàãëš àâàä, áàðóí ºàðàðí äàðàä ñóºëàä, òåãø³ð ò³â³ä, äàðàä éîââ. Äååðíü õàëóí óñ á¢ðãí¢ë³ä, òåãø³ð öàöàä á³³â, äàðóíü ÷èèãò³ íîîñèã ºîðºëäàëàä ýâê³ä äååð³ñíü òåð ïëåíêàð, ä³ê³ä ýä³ð ìîäíä îðàºàä, í³ðí áîîäºàºàð òàã ã躳ä áîîâ. Òåð¢ã³í á³³ñí ÷èäë³í ºàðºàä, ýðã¢ë³ä, äóºðóëàä, ¢ìãš-¢ìãš øèí³ñ îðàºàä, óñ á¢ðã¢ë³ä, ºàðàðí, òîõàºàðí òîõàëäíà. Òîõàëäà-òîõàëäà á³³òë èøê³ ÷èèíð³ä, õàòóðàä éîñí èøê³ áîëíà. Îðàöàñí ºà𺚠àâàä, òåð¢ã³í õàëóí óñíä ç³³ë³ä õàãñàõìí ãèâ. Ö´´êí ´äð äàâàä, ýäí³ êåñí èøê³ õàãñõ. Òèèãõë³íü ýí ꢢêä óëñ ä³ê³ä íåã õàðºàä, êåõ³ð á³³õ ÿìð íåã êåãäëèí èøêñí êåâ-ÿíç óðäàñíü áåëäõìí. Òåã³ä ýäí äàðóºàñ áåë êåñí èø곺³ð áè÷êí äîðâà, ò¢œãðöã, êîçëäóðèí ýñ ãèš ò¢ëê¢ðèí ãåð êåš, èøê³ã õàâõ. Èøê³ êåëºí³ ìàñòåð-êëàññ öîêš àâñí âèäåî "ÂÊîíòàêòå", "Îäíîêëàññíèêè", "Ôåéñáóê" ñîöèàëüí ñåòüì¢äò "Èíüãë³í" ꢢêä óëñèí íèèö³í³ õàëõä ¢çš áîëõìí.
Óëñèí áè÷³÷ Ýðíš³í³ Êîíñòàíòèí "Öåöí áóëã" äåãòðò³í õàëüìãóä èøê³ ÿºš êåš éîâñíà òóñêàð òîäðõàºàð áè÷š. Ýí ê´äëìøèí éîâóäò ÿìàðàí àâúÿñ á³ðš éîâñíà òóñêàð áàñ êåëãäí³. Íîîñàð èøê³ êåí³ ãèäã áàñ íåã í³ðí, äàøêàòà ê´äëìø á³³ñìí. Òåã³ä ÷èãí á¢êë õîòíà óëñ ýí¢íä îðëöäã á³³š. Èèã³ä èøê³ êåš³ñí öàãò éèðèí éîâäñí ê¢í "ó÷ã ´ãòí" ãèš ñóðíà. Íåã áåð áîñàä, íåã áóò íîîñ, íåã õàìòõàñí ò³ìêò³ã îðàºàä, óòöàð áîîºàä á³ð¢ëš ´ãí³. Èðñí ê¢í: "Èøê³òí çàâ óãà áîëòõà!" - ãèš é´ð³º³ä ì´œã ò³âí³. Òåð ì´œã³ðíü èøê³ êåš³ñí óëñ óíä, êàìïàäü, áàëòà àâäã á³³ñìí, òåðíü õàëüìã çîêàë áîëñí àâúÿñ. "Öàâ óãà áîëòõà!" - ãèñíü ñåãðõ³ óãà áîëòõà ãèñí ¢ã.
Îðàöàñíü ºà𺚠àâñí øèí èø곺³í ä´ðâí ´íöã³ñíü òàòàä, òåãøë³ä íîºàí äååð äåëã÷ê³ä, "èøê³í ö³" ã躳ä èê õ³³ñíä ö³ ÷àíàä, áîîðöã ê庳ä, õîòíà óëñ äóóäàä, èø곺³í é´ð³ëºäã á³³ñìí.
Åêàòåðèíà Àäüÿåâà áèéíü èøê³ êåš, òåð¢ã³ðí îëí ç¢ñí êåãäëì¢ä, ´ëã-ýä êåí³. Êåðã-¢¢ëäâðèí éîâóäò ýí¢í³ óðí ºàðàð êåñí èøê³ äîðâà, ò¢œãðöã, ´´ìñ, šèë³òê, ìàõëà, äîðä ¢çãèí ëèò, íàíü ÷èãí îí÷òà ñ³³õí êåãäëì¢ä ¢çš áîëõìí áèë³.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ
À.Îêîíîâàí öîêñí çóðã

Видео