Êè÷ã Ëèäæèåâ - ò¢ð¢í àðòèñòíðèí íåãíü

24-03-2017, 15:43 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Áàñœãà Áààòðèí íåðò³ Êåëí-óëñèí äðàìàòè÷åñê òåàòðò Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³í³ šèëì¢äò ³ìí³ñí õàºöñí àêòåðìóäûí áîëí òåàòðèí ê´äë³÷íðèí íåðä áè÷³ò³ ñàíëûí ñàìáð á³³í³. Ò´ðñêí ºàçð-óñíàííü
ò´ë³ ³ì³í ³ðâëëãî ä³³ëäñí òåð áààòðìóäûã òåàòðèí êîëëåêòèâ äàœãèí òîäëíà. Áàéðèí áîëí ºàøóòà ñàíëûí ´äðì¢äë³ òåäí³ ñàíëä öåöã¢ä çàëš ò³âãäí³, íåðíü ñåð㳚 êåëãäí³.
Ñàíëûí òåð ñàìáðò ä³³í³ ´ìí òåàòðò
ê´äëš³ñí àðòèñò Êè÷ã Ëèäæèåâèí íåðí îðñí á³³í³. Òåàòðèí íàðò-äåëê³í ´äðèí ´ìí ìàíà ðåäàêöä Êè÷ã Ëèäæèåâèí à÷ ꢢêí Ëþäìèëà Öåðåíîâà èð³ä, àâºèííü òóñêàð êåëš ´ãâ. Êè÷ã Ëèäæèåâè÷ Ëèäæèåâ 1918 šèëä ò´ðš ºàðñìí. ij³í³ ´ìí 1939 šèëä öåðãò àâãäñí á³³š. Ýëñò áàëºñíà âîåíêîìàòàñ öåðãò òóñš. Ïîëèòðóêèí äàðóê áîëš ä³³íä ä³³ëäš éîâñí áîëí "Çà áîåâûå çàñëóãè" ãèäã ìåäàëÿð à÷ëãäñí á³³ñí³ òóñêàð ýëãí-ñàäíü õ³³âð ê庳ä, õ´´ííü ìåäš àââ. Êè÷ã Ëèäæèåâ 12-÷ ³³ðìèí ïîëèò³œãä áຠïîëèòðóêìóäûí êóðñìóä ò´ãñ³ñìí. 395-÷ ñòðåëêîâ äèâèçèí 723-÷ ñòðåëêîâ ïîëêä ïîëèòè÷åñê ³œã³ð ðîòûí êîìàíäèðèí äàðóê áîëš öåðãëš éîâñìí.
Öóã ýí òîîòûã Ëþäìèëà Íàìûðîâíà Öåðåíîâàí ´ðê-á¢ë êåñã šèëä³í õ³³º³ä, ³ìòí³ñ ñîœñàä, àðõèâì¢äò áè÷³ä, òàëäàí ÷èãí ñàœãàñ 糜ã àâõàð ç¢òêš éîâñìí. Áîëâ, "öàã íåã³ð á³³äãî" ã躳ä, àðõèâì¢ä ñåêãä³ä, Èíòåðíåòä êåñã ìàðòãäñí òîîò ³ìòí³ îíüãò ºàðºãäñíà äàðó, íåã ä³êš ê´â¢íü Âàëåðèé õ³³º³ä á³³š, Ëèäæèåâ Êè÷ã Ëèäæèåâè÷èí òóñê ìàòåðèàë îëš àââ. Ýêíü Ëþäìèëà Íàìûðîâíà ê´â¢í³ êåëñíä êåñãò³í èòêëãî, óóëÿä, àâºèí òóñê 糜ã îëäñíä äåã³ä èê³ð áàéðëâ.
- ij³í³ ´ìí ìàíà à⺠²³äðõíä Ã.È.Áðîéäîí íåðò³ èñêóññòâèí Õàëüìã òåõíèêóì ò´ãñ³ñí áèë³. Ìàíà ýöê Íàìûð Ëèäæèåâè÷ Öàºàí Íóóðà øêîëä òóóšèí áàãø áîëš ê´äëš³ñìí. Õ´´ííü øêîëûí äèðåêòîð áîëš ê´äëë³, - ãèš Ëþäìèëà Íàìûðîâíà òîäëâðàðí õóâàëöíà. - Òèèã³ä ìàíà ýöê 䢢ä³í ²³äðõíä òåõíèêóì ñåêãäš³õèí òóñêàð, òåð¢íä àðòèñòíð áåëä³ä, õ´´ííü õàëüìã òåàòð á¢ðä³ãäõ ã躳ä êåëš ´ã÷. Êåëñí äååð³í òåð¢íä îðàä ñóðòõà, ã躳ä 䢢º³í éîâóëš. Çóóðàí ìàíà à⺠Êè÷ã íåã õîòíà ê´â¢í Õîíüíà Ëèšë³ õàðºàä, òåð¢ã áàñ ¢ãä³í îðóëàä àðòèñòíð áîëõàð õàìäàí éîâñí á³³š. Ëèšèí ¢ëã¢ð³ð Õîíüíà Ìèõàèë ÷èãí òåð òåõíèêóìä èðš îðñí áîëäã.
Òàœº÷èí ñóðºóëü-ýðäìèí íàðêîìàòûí äààëºâðàð ²³äðõíä ñóð÷àñí îþòíð Ýëñòä áîëí Ñòàëèíãðàäò êîíöåðòì¢ä ò³âš³ñìí. Öóã òåð¢íäíü Êè÷ã Ëèäæèåâ ¢¢ðì¢äò³º³í îðëöš éîââ. 1935 šèëä Ýëñòä ýâð³ ñ³í äóðàð ¢¢ëääã àðòèñòíðèí òàœº÷èí îëèìïèàä áîëñìí. Òåð¢íä èñêóññòâèí òåõíèêóìä ñóð÷àñí îþòíð "Óëàí ñàð" ãèäã íààä áåëäš ò³âñìí. Ëþäìèëà Íàìûðîâíà Öåðåíîâàí ´ðê-á¢ëä õàäºëãäñí Êè÷ã Ëèäæèåâèí ä¢ðò³ íåã çóðã ìåë òåð öàãèã òîäëóëñí áîëõ ãèš ýëãí-ñàäíü òîîëíà. Õàëüìã õóâöòàºàð òåð çóðãò Êè÷ã Ëèäæèåâ ºàð÷.
Òèèã³ä ñóðºóëÿí öààðàíäíü ñóðàä á³³òë, 1936 šèëèí èþëü ñàðä èñêóññòâèí òåõíèêóì Ýëñòèí òåàòðàëüí ñòóäüä õ¢âð¢ëãäñí á³³š. ѳí ãèñí îþòíðèí òîîºàñ àðòèñòíð áîëõ áàº÷óäûã ø¢¢š àâ÷. 1936 šèëèí íîÿáðèí 8-ä õàëüìã òåàòð ò¢ð¢í ê´øã³í ñåêâ. ѳí-Áåëãèí Õàñðèí "¥í÷í á´ê" íààäàð òåàòðèí òóóš ýêëâ. Òåàòðèí ò¢ð¢í äèðåêòîð áîëš Êàëÿí Ñàíš ê´äëš³ñìí. Õàìãèí áèëãò³ 30 ꢢêí-ê´â¢í ø¢¢ãäš àâãäàä, Ìîñêâà îðóëãäñìí. Òåíä ýäí ÃÈÒÈÑ-ò ñóðàä ä³³í³ ´ìí ñóðºóëÿí ò´ãñ³ñìí.
Òåàòðò Ëèäæèåâ êåñã ñîíüí ä¢ð á¢ðä³ñìí. Èèã³ä 1936 šèëä Â.Ôóðìàíîâèí "Ìÿòåæ" íààäíä Èâàíîâèí ä¢ðèã Êè÷ã ¢ç¢ëâ. 1937 šèëä À.Ïóøêèí³ "Öèèãä¢ä" ãèäã íààäíä Êè÷ã Ëèäæèåâ öèèãí³ ä¢ð òîãòàš, õ³ë³º³÷íðò òààñãäñí áèë³. À.Ïóøêèí³ 100 šèëèí ´´íä íåð³äãäñí êîíöåðòä Êè÷ã "×åðíàÿ øàëü" ãèäã ø¢ëãèã ÷ååš³ð óìøñí áîëäã. Òèèã÷ê³ä òåð ø¢ëã õàëüìã êåë³ð óìøãäñíà òóñêàð, òåð¢ã Ýðíš³í³ Êîíñòàíòèí îð÷óëñíà òóñêàð òåð öàãà òîäëâðò á³³í³. Òåð šèëèí áèéäíü ò³âãäñí Ìîëüåðèí "Ëåêàðü ïîíåâîëå" ãèäã íààäíä Ê.Ëèäæèåâ áàñ îðëöñìí. "Ñòàëèíãðàäñêàÿ ïðàâäà" ãàçåòä áè÷ãäñí òîîòûã áîëí õóó÷í àôèøì¢äèã ¢ç¢ë³ä, Ëþäìèëà Íàìûðîâíà ìàäíä àâºèííü òóñêàð, õàëüìã ò¢ð¢í àðòèñòíðèí íåãíü áîëšàõ áèëãò³ àêòåð Êè÷ã Ëèäæèåâèí òóñêàð êåëš ´ãâ.
Òåàòðò õàìäàí ê´äëš³ñí, õàìäàí ÃÈÒÈÑ-ò ñóð÷àñí Ìîíòè Óáóøèåâà ãèäã ꢢêíä äóðàí ´ã³ä, Êè÷ã Ëèäæèåâ ´ðê-á¢ë³í ´íä³ëºñí á³³š. Òåäí ꢢêò³ á³³ñí, áè÷êíä³í òåðíü ´œãðš îäñí á³³š.
Àâºàñ ê¢í ¢ëäñí óãà ã躳ä, Ëþäìèëà Íàìûðîâíà äàœãèí çîâàä á³³äìí. Òåð¢í³ íåðèíü îëíä ìåä¢ëõ³ð, ñàíëûíü ê¢íäëõ³ð áèäí ¢ëäñí áîëšàíàâèäí, ã躳ä Ëþäìèëà Íàìûðîâíà ñàíà÷ðõš êåëâ.
Àêòåð áîëí Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³í³ îðëöà÷ Êè÷ã Ëèäæèåâèí òóñêàð îëš àâñí ìàòåðèàëìóäàí Ëþäìèëà Íàìûðîâíà òåàòðò ê¢ðãš ´ãâ. Àâºèííü ¢¢ä³ã÷ ¢¢ëäâðèã òîäëàä, ñàíëûíü òåâ÷³ä, Êåëí-óëñèí òåàòðèí 80 šèëèí ´´íèí áàéðò ýí îðëöëà.
Òåàòðèí êîëëåêòèâä íåð³ä³ä, ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàí Ëþäìèëà Íàìûðîâíà Öåðåíîâà ø¢ëã áè÷â.

"Íàéí šèëèí ´´íä
Íààðàí ìàäí èðë³âèäí.
Îí÷òà ´´íë³òí é´ð³º³ä,
Èê ãèäã³ð áàéðëëàâèäí.

Òàäíà ºàðºñí íààäí
Òààëòà áîë÷êàä ñ³³õí.
Íàðòà äåëê³ ýðã³ä,
Íààäàí ¢ç¢ë³ä éîâöõàòí!

Êå-ñ³³õí íààäíòí
Êåñã ê¢í º³³õòõ³!
Ê¢í áîëºíà ÷ååšä
Ò³âñí íààäíòí ¢ëäòõ³!

Ýœêð òååã³í ýðã³ä,
Ýðäì-áèëã³í ¢ç¢ëòí.
Õ³³ðò³ õàëüìã êåë³í
Õàëóí ç¢ðêíä³í õàäºëòí!

Öààðàí óëì ÿñðàä
Çóí ´´í³í êåöõ³òí!
Ê´äëìøò³í óðàëàí éîâš,
Óëì ñ³³í³ð á³³öõ³òí!

¥âêíðèííü ¢ëä³ñí ç´´ðèã
Îí÷òà êåâ³ð õàäºëòí!
ͳð-íààäàí ¢ç¢ë³ä,
Íàñíàííü òóðøàðò šèðºöõ³òí!"

Èèì ñ³³õí ¢ãì¢ä³ð òåàòðèí ò¢ðí àêòåðìóäûí íåãíü á³³ñí Êè÷ã Ëèäæèåâèí à÷ ꢢêí Ëþäìèëà Íàìûðîâíà Öåðåíîâà Êåëí-óëñèí òåàòðèí êîëëåêòèâèã òåàòðèí Íàðò-äåëê³í ´äðë³
é´ð³š³í³.

Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ
Çóðãóäò: Õàëüìã òåàòðèí àðòèñò áîëí Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³í³ îðëöà÷ Êè÷ã Ëèäæèåâ, 1936 š.; ²³äðõí³ èñêóññòâèí òåõíèêóìèí îþòíð, 1935 š.

Видео