Òàœº÷ä øèí šèðºë òîñõëºíä îðëöëà

12-04-2017, 12:26 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Ýâð³ öàãòàí "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèí ºàðäâðò ýðêí ñóðºóëüòà-ýðäìò³, ñåäâ³ðò³, îëíä òóñòà, òàœº÷äàí ê¢íäò³ áîëí òîîìñðòà éîâñí óëñ
ê´äëš³ñèã òåìäãëõ êåðãò³. Òèèì óëñèí íåãíü Áàäìà Ìàéîðîâ á³³ñìí. Áàäìà Ãàðÿåâè÷ 1921 šèëä "Óëàí õàëüìã" ãèäã òàœº÷èí ãàçåòèí àõ ðåäàêòîðèí ¢¢ë ÷àäìã êåâ³ð äààš éîâñí áîëäã. Íåã šèëèí ýðãöä ãàçåòèã ºàðäš éîâëà, òåð áèéíü ãàçåòèí äåëãðëòä õ¢â ò³âö³í îðóëñìí.
Áàäìà Ìàéîðîâ 1900 šèëèí ñåíòÿáðèí 10-ä ²³äðõí³ ãóáåðíèí ßíäûêî-Ìî÷àæí óëóñèí ßðãà÷èí Ýðêòí õîòíä óãàòÿ ê¢¢í³ ´ðê-á¢ëä ºàðñìí. Áè÷êí³ñí àâí õààíà öàãèí óãàòÿ-ÿäó óëñèí ò¢ð¢-çîâëœ ¢çš éîâñìí.
Áîëâ Áàäìà Ãàðÿåâè÷ õ´âò³ á³³š. Ýëãí-ñàäíü ýí¢ã ñóðºóëü ñóðºõàð ²³äðõí¢ð éîâóëíà. Óãàòÿ, ´í÷í ê´â¢ã áàéí ³ìòí³
ì´œã³ð ñóðºš, òîëìà÷ä áåëäñìí. Óéí íàñíäàí ýí õàëüìã óëñèí ñóðºóëüòà-ýðäìò³, í¢¢ðëã÷ õ³ë³öò³, ê¢ìí- ³ìòí³ á³³äë-šèðºëä àëäð õ¢âðëò òîñ÷ óõàºàí ´ãñí ýë÷íðë³ ò¢ð¢í áîëš õàðºñìí. Ýííü ýí¢í³ óõàí-ñåäêëä íèë÷³í
ê¢ðãñíü ëàâòà.
Õóó÷í äàšðëºíà éîñèã õîëüâëõèí êåðãò áîëšàõ íîîëäëºíä îðñ ê´äëìø÷ êëàññëà áîëí ê¢÷-
ê´ëñ÷ êðåñòüÿíìóäëà õàìäàí õàëüìã ³ìòí³ ñ³í ãèñí ¢ðäíü îðëöš íîîëäñìí. Ãðàæäàíñê ä³³íä ºàðòàí çåð-çåâò³ õîéð õàëüìã ïîëê îðëöš, Ñîâåòèí éîñíà ò´ë³ íîîëäñí áîëäã. Õàëüìã ê¢÷-ê´ëñ÷ ³ìòí õààíà éîñíà, õàëüìãèí áàÿ÷óäûí äàâõð äàšðëºí ìóõëàëãäš éîâñìí. Ýí òîîòûã óãà êåš, ýâð³ííü šèðºë³í õàëüìã ê¢÷-ê´ëñ÷íð ºàðòàí àâõèí ò´ë³ Ñîâåòèí éîñ õàðñõàð ç´ðñìí. Áàäìà Ìàéîðîâ áàñ ãðàæäàíñê ä³³íä ç´ðãò³º³ð îðëöš, ê¢÷-ê´ëñí³ áîëí êðåñòüÿíìóäûí éîñíà ò´ë³ íîîëäâ.
20-÷ šèëì¢äò õàëüìã òååãèã öàºà÷óäûí öåðã³ñ ñóëäõñíà õ´´í Áàäìà Ãàðÿåâè÷ Õàëüìãò Ñîâåòèí éîñ òîãòàëºíä øóíìºàºàð îðëöñí áîëäã. Ýíòí õàëüìã ³ìòí³ äóíäàñ ò¢ð¢í êîììóíèñòíðèí çåðãë³íä éîâñìí. Áàäìà Ìàéîðîâ òàœº÷ä øèí šèðºë òîñõëºíä øóíš îðëöâ.1920 šèëä ×èëãðò áîëñí öóã õàëüìã óëñèí Ñîâåòèí 1-÷ ñúåçäèí äåëåãàòä ñóœºãäñìí.
1921 šèëä Áàäìà Ãàðÿåâè÷èã "Óëàí õàëüìã" ãèäã ãàçåòèí àõ ðåäàêòîðò áàòëñìí. Òåð ê¢÷ð-
ê¢íä šèëì¢äò ÷èäë³í, öàãàí ³ðâëë óãà ê´äëäã á³³ñìí. Óõàëñí êåðã³í ýðê áèø ê¢ö³äã, êåëñí ¢ãä³í ê¢ðäã äèãò³-äàðàòà ê¢í á³³ñìí.
Òèèãõä äèãò³ ýí ýâð³ííü ëèòåðàòóðí ¢¢ëäâð³í ýêëñí áîëäã. Òåð¢í³ñ íààðàí ãàçåòì¢äèí áîëí æóðíàëìóäûí õàëõñò ýí¢í³ ñòàòüÿñ ýêëš áàðëãääã áîëâ. 1930 šèëä Ýëñòä "Îðñ-õàëüìã" òîëü áàðàñ ºàðñìí. 1940 šèëä áîëõëà Ñòàëèíãðàä áàëºñíä õàëüìã óëñèí àìí ¢ãèí ç´´ðèí õóðàœºó ºàðñìí. Ýí õóðàœºó õóðàš, òîãòàš áåëäëºíä Áàäìà Ìàéîðîâ èê ò³âö³í îðóëñí áîëäã. Òåð ìåò îëí ç¢ñí õóðàœºóñò îðñí êåñã õàëüìã òóóëü ÿñš áàðò áåëäñìí. Ýí¢í³ áåëäñí
ö´´êí òóóëü 1962 šèëä Ìîñêâàä áàðëãäñí "Õàëüìã òóóëüñ" ãèäã äåãòðò îðñìí.
Áàäìà Ãàðÿåâè÷ ðåâîëþöèí áîëí Õàëüìãò Ñîâåòèí éîñ òîãòàëºíà òóñêàð ýâð³ííü òîäëâðìóäòàí áè÷ñìí. Õàëüìã äåãòð ºàðºà÷ 1962 šèëä ýí¢í³ "Íåçàáûâàåìûå ãîäû", 1965 šèëä "Âåëèêàÿ ïåðåìåíà" ãèäã äåãòðì¢ä áàðëñìí. Áàäìà Ìàéîðîâ ýâð³ííü òîäëâðìóäòàí õàëüìã óëñ ðåâîëþöä áîëí Õàëüìãò Ñîâåòèí éîñ á¢ðä³ëºíä îðëöñíà öàãèí òóñêàð áè÷š. Õàëüìãò ãðàæäàíñê ä³í áîëñí áîëí ñîöèàëèçì òîñõšàñí šèëì¢äò ðåâîëþöèîíí ¢¢ëä³÷íðë³ õàðºñíà òóñê òîäëâðìóä òóóšëã÷ ÷èíð 碢š³í³. 11-÷ Óëàí ²³ðìèí áîëí Âîëæñê-Êàñïèéñê öåðã³ ôëîòèëèí òåœãñ÷íðèí äåñàíòí îòðÿäûí ïîëèòðóê áîëš éîâñí öàãò, äàðóíü óëóñò öåðã³ êîìèññàð áîëš éîâñí êåìä îëí ñîíüí óëñëà õà𺚠éîâñìí. Ìàéîðîâ Äîðä ¢çãèí îëí ³ìòí³
1-÷ ñúåçäèí äåëåãàò áîëí 1922 šèëä Ìîñêâàä Â.È.Ëåíèí³ ºàðäâðò áîëñí ÐÊÏ (á) XI ñúåçäèí äåëåãàò á³³ñìí. Ñîâåòèí éîñí òîãòñíà 50 šèëèí ´´íë³ èðëö¢ëš, Áàäìà Ìàéîðîâèã ðåâîëþöä áîëí ñîöèàëèçì òîñõëºíä îðëöñíà à÷-òóñèíü òåìäãëš, òåð öàãà îðí-íóòãèí õàìãèí ´´ä³í ÷èíðò³ à÷ëâðàð - Ëåíèí³ îðäåí³ð à÷ëñìí.
Ãðàæäàíñê ä³³í³, ïàðòèí áîëí ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàí Áàäìà Ìàéîðîâ Ýëñòä 1989 šèëä ñ³³º³í õ³³ñìí. Ýí óò íàñ ýäëš, õàëüìã ³ìòí³ á³³äë-šèðºëä ó÷ðñí éîâäëìóä ¢çš éîâñìí. Ýí¢í³ àâàëüíü Àäãý Ñàíãàäæèåâíà 1990 šèëä ´œãðñìí. Àäãý Ìàéîðîâà áàñ ïàðòèí áîëí ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàí á³³ñìí. Áຠöàãòàí ñóðºóëü-ýðäì ñóðàä, îëíà ò´ðò îðëöš éîâñìí.Ñîâåòèí éîñí õàëüìã ꢢêä óëñèã õàðœºó á³³äë³ñ ãåòëãõèí ò´ë³ þ êåš éîâõèíü ö³³ëºš êåëš ´ãäã á³³ñìí. Òåð õîë šèëì¢äò ýãë õàëüìãóäò áè÷ã-òàìº äàñõäã á³³š. ¥äã³ öàãò òàœº÷èí êåëí-óëñèí àðõèâä Ìàéîðîâèõí³ ´ðê-á¢ëèí ñàœãàñ àâñí õóó÷í öàãèí ñîíüí ìàòåðèàëìóä, äîêóìåíòñ, áè÷ã¢ä õàäºëãäšàíà. Ýí òîîò òóóšèã øèíšëäã óëñò ñîíüí áîëõ ãèš ñàíãäíà.
Àäãý Ñàíãàäæèåâíàí áîëí Áàäìà Ãàðÿåâè÷èí ê´â¢íü Âåíåöèàí ²³äðõí³ ìåäèöèíñê èíñòèòóòä ñóð÷àºàä, öåðãò ìîðäñìí. ij³í³ ýêëö³ð 1941 šèëä ôàøèñòñê äååðì÷íðë³ íîîëäš, áຠíàñíäàí ³ìí³ñí õàºöâ. Áðåñòñê øèâ³ õàðñ÷, ³ì³í ´ãñí ä³³÷íðèí äóíä ìàíà ºàçðà ê¢í, àõ ñåðæàíò Âåíåöèàí Ìàéîðîâèí íåðíü áàñ ì´œêðñìí. Ýêíü øèâ³í ´´ð-øèäð á³³õ ñàëäñìóäûí ¢ê³ðò îäš, ê´â¢í³ííü ñàíë òåâ÷äã áèë³.
Ìàéîðîâèí öåðã³ ¢¢ëäâðèíü òàœº÷ä ¢¢ëääã ²ð³ñ³í ÓÔÑÑÏ-í ê´äë³÷, íåðíü òóóðñí ààâèííü íåðèíü 碢š³õ Áàäìà Ñóìüÿíîâè÷ Ìàéîðîâ öààðàíäíü äàâóëš, ´âêíðèííü íåðèã äóóäóëš éîâíà.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ

Видео