ªàçð äååð ¢íò³íü ºàðºñí ýê áîëäã

04-07-2017, 16:40 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

Øèäð ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàí Áóëºí Èëüäûêîâíà Áàëòûêîâà 95 šèë³ ´´í³í òåìäãëâ. ij³í³ šèëì¢äò îêîï ìàëòš, òðàêòîð çàëš, ò³ð³ óðºàš, ìàë ´ñêš éîâñí òûëûí âåòåðàíûã, îëí ¢ðò³ ýêèã Ýëñò áàëºñíà áîëí ñóðºóëü-ýðäìèí ìèíèñòåðñòâèí ºàðäâð èðš é´ð³â.
Íàðò äåëê³ äååð ê¢í áîëºí ýê³í ê¢íäëäã, òåâ÷äã. Ýê³ñ ´´ðõí ê¢í ºàçð äååð óãà. Êåç³ ÷èãí ¢ðí³ííü êåëñí òîîòûã ñîœñàä, ìåäñí - ÷àäñàðí ýâ- àðº îëš, ä´œ-í´êä áîëíà.
Ýêèí èòêëò³ ç¢ðêí
Ýâë¢í äóðàð 䢢ðœ,
Íàðíëà ³äë ãåðëòí³,
Íàðò äåëê³ã õàëóëíà.
Ìàíà ýê Áàëòûêîâà Áóëãóí Èëüäûêîâíà 1922 æèëä õàâðèí íåã ñàðä Òàëòàõí ³³ìãèí Ê´ê Óñí ãèäã ºàçðò ò´ðñìí.
Ýöêíü Åãîðà Èëüäã êåä¢äã÷ æèë ò´ðñèíü ýê ìåäõø. 1942 æèëèí íîÿáðü ñàðëà ýöêíü ä¢ ê´â¢ò³º³í Åãîðà Ìóóòëÿëà áîëí ¡çì³ ê¢¢êò³º³í Òåœ ºîëä îêîï ìàëòëºíä òàâí ñàðäàí ê´äëš éîâñìí. 1943 æèëä ìàðò ñàðëà ãåðò³í õ³ðš èðñí³ õ´´í ýí¢ã ä³³íä éîâóëâ. Òåíä 糜ã óãà ãååäðâ.
Ýêíü Èëüäã³ Áóëºí Õóëºí šèëä ò´ðë³â ãèš êåëäã á³³ñèíü ìàíà ýê òîäëíà. 1946 šèëä Ñèâðò Ó÷óì ñîâõîçèí 1-÷ ôåðìä, Êðóòîé ꢢòðò, ´œãðñìí.
¥ðê-á¢ëä³í çóðºàí ¢ðò³ á³³š: 5 ꢢêí - ¡çì³, ²œãð, Èíšð, Áîëóñ, Íàìšë áîëí íåã ê´â¢í Ëàâã. ªóðâí ꢢêíü Ñèâðò ´œãðâ. Ìàíà ýê óóºí ¢ðí íåã êëàññ ÷èë³ñìí, öààðàíäíü ñóðõàð ñåäõë³, á³³äã ãåð óãà áîëàä, ñóðºóëü ñóð÷ ÷àäñí óãà. 19-ò³ä³í Òàœõ ãèäã ºàçðóð õ³ðä ºàðâ. 1939 šèëä ìàíà ýöê ãåð áóóëºàä, äîëà õîíñíà õ´´í ýöêèã öåðãò àââ. Ýê Ëèšèí Õóäãò "Äìèòðîâ" ãèäã êîëõîçä ê´äëâ. Áðèãàäò, ´âñ õàäëºíä, ò³ð³í³ ê´äëìøò ê´ëñ³í ºà𺚠éîâëà. 1942 šèëèí íîÿáðü ñàðèí ýêëö³ñ àâí 1943 šèëèí ìàðò ñàðèí ÷èëã÷ ê¢ðòë ýöêò³º³í, àâºòàºàí, õîòíà óëñëà õàìäàí ¢âëèí äóóñí ñàëäñìóäòà îêîï ìàëòàä éîâñìí. Øàâð ãåðò óíòäã àðº óãà áîëàä, ºàçð ê´ð³, ÷èèãò³, òåã³ä íåã-íåã³í äåðë³ä, ñóóºàä óíòäã á³³š. ¥ð¢í 5 ÷àñëà ÷àñîâîé ¢¢ä öîêàä, ñåð¢ëäã á³³š. ⢚ ºàðàä áóñëšàñí óñ êåëã¢ëš àâàä, öàñí äååð ò³âš³º³ä, íåã õóðºí ÷èã³ ´äìãò³ òåð¢ã³í óóäã á³³š. "Õàëóí óñ óóõëà ãåñí äîòðàñí õàëóëàä éîâäã áèë³",- ãèš ýê êåëí³. Ñ´ 12 ÷àñ ê¢ðòë ê´ð³ ºàçð ìàëòäã á³³ñìí. Ê¢í áîëºíä àðâí ìåòð ºàçð ´ãäã áèë³. Àñõí ñàëäñèí õîòàñ øàëäðœ áóäà ìàäíä ´ãäã áèë³. Îêîïàí ìàëòàä á³³òë, ê¢í äóëàðàä îääã áèë³, äóëàðõëàðí ¢ðãë³ä, ê¢ðç³í àëäàä, ñåðã³ä îääã áèë³âèäí. Äååð³ñ íåìøèí ñàìîëåò áîìá õàéõëà: "Òàëäàí ºàçðò îðòí!" - ã躳ä êîìàíäèð õ³³êðäã áèë³". Ê¢ðç³í àòõš àâàä, ìàõëà - ºîñàí ãå庳ä, òàëäàí í¢êíä 㢢º³ä áóëòäã áèë³âèäí. Ìàðò ñàðèí äóíä îêîï ìàëòäãàí ÷è볺³ä, ìàðòûí ÷èëã÷³ð ãåðò³í õ³ðš èðâèäí. Íåìøíðèã ê´´º³ä ºàðº÷êñí áèë³. "Êåñã õîíàä, êåö äåðë³ä" õ³ð¢ õ³ðš éîâàä, Àºøàð äàìšàä èðõë³, áàëºñèã ñóëäõñí á³³š, - ýêìäí êåëí³.
- Ëèšèí Õóäãàñ õîë áèø ñàëäñìóäûí ïîëåâîé ãîñïèòàëü á³³äã áèë³. Øàâòà äàëà ñàëäñìóä àâ÷ èðäã áèë³. Òåð ñàëäñìóäûã ê¢íä øàâòàºèíü öààðàí Öàºàí-Íóð îðóëàä éîâóëäã áèë³. Òåð ãîñïèòàëüä ñàëäñìóäûí öóñòà õóâö, êåí÷ð, ìàðëèíü, áèíòèíü óºàäã áèë³âèäí. Øàâàñ ê´ëò³ ³ìí³ñí õàºöñí ñàëäñìóäûã õîë áèø èê í¢êíä îðøàäã áèë³. Êîìàíäèð óëñèíü ñàëó îðøàäã áèë³. ij³í³ õ´´í 70-ã÷ šèëì¢äò ýí ºàçðèã õîòíà óëñ çààºàä, òåð ñàëäñìóäûí öîãöèíü ôåðì äóíä îðøàºàä, áóìá ò³âñí áîëäã.
1942 šèëä "Áàìáèí àõ Àðà ä³³íä ¢êâ" ãèñí öààñí èðâ. Òåð öààñí ìèíè õàâòõä áèë³. Áàìáèí ä¢ ê¢¢êí Ñàâºð òåð öààñèã íàíàñ àâ÷ îäëà, ä³ê³ä òåð¢ãèíü ꢢêä øóóëàä õàé÷êš. Àðà òàâí šèë³ ä³³í³ êóðñ ÷è볺³ä, ä³³íä îðàä, 1941 šèëä øàâòàä, øàâàí ýä㳺³ä, ä³êí ä³³íä îðàä, 1942 šèëä ³ìí³ñí õàºöñìí.
Öàºàí Íóóðà çàëóñ, ê´â¢ä öóºàð ä³³íä éîâõ, áààõí ꢢêäèã òðàêòîðèí êóðñò îðóëâ. Ñóðºóëü óãà áîëâ÷í, ø¢¢âð³í ´ã³ä, öààñàí àâàä, ÄÒ- òðàêòîðàð ºàçð õàºëàä, ò³ð³ ò³ðë³âèäí. ²ìòí õîò óãà, ºóéð óãà ¢êš³ë³. Òåð šèë èê ãèäã ò³ð³í óðºâ, äàëà áóóäÿ ºàðâ. Ìàäíèã í¢¢õë³, äàëà áóóäÿ ¢ëäë³.
1943 šèëä áè ò´ðêøëš îäëàâ. Áàð ñàðèí 28-ä ´ð¢í 5 ÷àñëà ìàíà áààâ ºàçàðàí ºàðõàð ñåäõë³íü, õîéð ñàëäñ õ³ð¢ ãåðò îðóë÷êàä á³³í³. "Ýí ãåðò áàíäèò óãà, òàäí ÿºšàíàò?" - ã躳ä íàìàã êåëõë³: "Ìàäíä ê¢ áè÷³ ºàðºòí ãèäã çàêâð òîëºà÷ ´ãâ", - ãèâ. 1943 šèëä ìàäíèã í¢¢ëºâ.
Òåíä³ñ ýêò³º³í, 䢢íðò³º³í òóóãäëàâ. Êðàñíîÿðñê êðàéèí “Ó÷óì ñîâõîçä” ìàäíèã àâ÷ èðâ. Õ´ ´ñêäã, áóóäÿ ò³ðäã ºàçð á³³š. Òåã³ä ìàäíèã ìàëä îðóëâ, ìàëä ê´äëâèäí. ¥ìííü ìàëä ê´äëš éîâñí áèø, õ´´÷ ãåðãí ºóðâí ´äð ìàäíëà õ´ õ³ð¢ë³ä, þ êåõèíü çààš ´ãâ. Ýêìäí ìàäíä õîò ÷àíäã áèë³. Îäñí šèëèí íàìðàð ÷îíìóä õ´´íä îðâ. ×îí ãèš ìåäš³õø, íîõà õ´ èäš³í³ ã躳ä, 㢢š îäàä, ãèðëã³ðí õàìðàðíü, òîëºà õîîðíäíü öîêàä îðêóâ, íåãíü óíš îäâ, õîéðäã÷íü 㢢º³ä éîâš îäâ. ²œãð³í õ´´÷ ãåðãíä 糜ãë ã躳ä éîâóëóâ. Ãåðãí èð³ä õ³ë³÷ê³ä, ýí÷í ÷îí ã躳ä, òåðãí äååð à÷š àâàä, ñîâõîçèí êîíòîðò ê¢ðã³ä, äèðåêòîðò ¢ç¢ë³ä, êåí àëñèíü êåëš. Åãîðà Èëäã³ õîéð ꢢêí ÷îí àëš ã躳ä, ãàçåòä ìàäíà òóñêàð áè÷³ä, õóðã ê庳ä, ìàíà çóðã êîíòîðò ´ëã³ä, ìàäíä èê ì´œãí³ ì´ð³ ´ãâ, - ãèš íàñí-šèðºëèííü òóóšàí ýêìäí êåëš ´ãí³.
1947 šèëä ìàíà ýöê ´ðê - á¢ë³í îëš àâñìí. 1948 šèëä ºàðñí ꢢêí ³ð³ šèë ê¢ð³ä ´œãðš îäâ. 1950 šèëä ê´â¢í ò´ðâ. Ñèâðò ìàíà ýöê îëí ê´äëìøò ê´äëâ: õ´´÷ áîëš, íåôòåáàçä çàïðàâùèê áîëš, çàâõîç áîëš ê´äëñìí.
Ñèâðò íåã ¢ð³í ãå庳ä, ºóðâí ¢ðò³º³í ºàçðóðí 1957 šèëä õ³ðš èðñìí. Ìàíà ýöê ôåðìä çàâõîç, õ´ êèðºäã ïóíêòûí çàâåäóþù, õ´´÷ áîëš ê´äëâ. Ýöê ê´äëìø³í ñ³³í³ð êåäã, šèë áîëºí õ´´ä³ñ ò´ë àâäã, íîîñ êèðºäã çóðàºàí ê¢ö³äã, ¢âë³ñ ìàëàí á¢ðí-á¢òí àâäã ò´ë³ä³í äàëà
ì´ð³º³ð à÷ëãääã áèë³. 1962 šèë Ìîñêâà áàëºñíóð ÂÄÍÕ-ä îäâ. ijêí³ñ èê êåâñ³ð ì´ð³ ´ãë³. 1965 šèë íîÿáðü ñàðèí 6-ä ìàíà ýöê "Çà òðóäîâóþ äîáëåñòü" ãèäã ìåäàëÿð à÷ëãäëà.
Ìàíà ýê êåñã šèëä³í ôåðìèí øêîëûí ïîë óºàºàä, òåíä³ñ àìðëºíä ºàðñìí. "Ìåäàëü ìàòåðèíñòâà", "Çà äîëãîëåòíèé è äîáðîñîâåñòíûé òðóä", "Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³íä á³ðñí Äèèëâðèí 50, 60. 65, 70 šèëèí ´´íì¢äèí" ìåäàëüìóäàð ìàíà ýê ä³³í³ šèëì¢äò îêîï ìàëòš, òðàêòîðàð ò³ð³ ò³ðš, ìàë ´ñêš éîâñí, äîëàí ¢ð ´ñêš áîñõñí ê¢÷ -ê´ëñíü ¢íëãäñí áèë³.
Äîëàí ¢ð³í ´ñê³ä, öóãòàäíü ñóðºóëü - ýðäì ñóðºàä, šèðºëèí õààëºä îðóëñìí. Îäà à÷íð-çååíðò³, šè÷íðò³ 95 ´´íèí íàñàí àâ÷àõ ýœêð, õ³³ðò³ ýêä³í ìàäí, ê´â¢ä - ꢢêäíü, èê õàíëòàí ´ðãš é´ð³š³í³âèäí.
"Ààâèí ñóðºìš àëòí, ýýšèí ñóðºìš ýðäíü" ã躳ä ýêèí ´ãñí ñóðºìšàð ìàäí ýâð³ííü ¢ðä³í, à÷íð - çååíð³í ´ñêš á³³íÀìóëœ šèðºë çàÿñí
À÷òà ìàíà ýê
Ê´ãøðëò áè÷³ ìåäòõ³,
Õ´âò³, êèøãò³ šèðºë³ð
Çó íàñëš šèðºòõ³!

Ê¢¢êäèííü, à÷íð-çååíðèííü íåðí äååð³ñ
Ì¥ÍÊÍÀÑÍÀ Íàäåæäà

Видео