Áèëãò³ áîë÷êàä ´íð Êåêíîõàåâèõí

05-07-2017, 15:11 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Ýí šèëèí èþíü ñàðä Ýëñòä "Õàìãèí ñ³í
´ðê-á¢ë" ("Ñåìüÿ ãîäà") ãèäã Öóã³ð³ñ³í ìàðºàíà ðåãèîíàëüí äåâñœ áîëâ. Öåëèíí ðàéîíà Òðîèöê ñåë³í³ñ èðñí Íèêîëàé Áåìáååâè÷ áîëí Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíà Êåêíîõàåâèõí ýí òàœº÷èí ìàðºàíä "Àëòí ´ðê-á¢ë" ãèäã íîìèíàöä äèèëâð á³ðâ. Ýí ìåä³òíð îëìºà, õóðö êåë³ðí, äóóëäã, áèèëäã áèëã³ðí, êå糜ê àâúÿñ-çàœøàëìóä ìåääã³ðí ìàðºàíà æþðèí áîëí êåðã-¢¢ëäâðò õóðñí óëñèí ñåäêë àâëš, áàéð-áàõìš ¢¢ä³â. Ñåäêë òóññí èíüãò³º³í áຠíàñíäàí õàíüöàä, ò³âí çóðºàí šèëèí òóðøàðò íåã-íåãí³ííü ñåäêë ñ³³õí ìåäš, íåã-íåãíä³í ò¢øã áîëàä šèðºí³ ãèñí áàñë èê õ´â ãèš ñàíãäíà.
Ìàíà àõ ¢éèí óëñèí šèðºëíü ³äë. Ôàøèñòñê äååðì÷íðë³ áîëñí ä³³í³ áîëí òóóâðèí
šèëì¢äèí ê¢÷ð-ê¢íäèã ýäí äààš éîâñìí. Íèêîëàé Áåìáååâè÷èí áîëí Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíàí áè÷êíäê öàãíü ä³³í³, öààšëëºíà öàãò äàâñìí.
Íèêîëàé Áåìáååâè÷èí ýöêíü Áåìá³ Öåäåíîâè÷ ä³³í³ ´ìí Èê ×îíñàñ Ýëñò¢ð ´ðê-á¢ë³ðí
í¢¢š èð³ä, òîîñõèí çàâîäò ê´äëš éîâñìí. Ê´äëìøò³í ìàœíàä éîâš, í¢¢ðëã÷ ê´äë³÷íðèí òîîä éîâñí ò´ë³äíü ýí¢í³ çóðãíü õîòë áàëºñíà Ê¢íäëëºí³ ñàìáðò ´ëã³ò³ á³³ñìí. Áðîíü á³³ñí áèéíü ýâð³ ñ³í äóðàð ä³³íä ìîðäš, Ðîñòîâ áàëºñ õàðñëºíà ä³³ëä³íä îðëöš, ³ìí³ñí õàºöñìí. Òåð ìåò Íèêîëàé Áåìáååâè÷èí àâºíü Ñàðàíêà Öåäåíîâè÷ ä³³íä îðëöš, Êóðñê áàëºñíà ´´ð-øèäð 糜ã-ç³ óãà ãååäðâ. ij³í³ ´ìí ýí Øàðòó áàëºñíä ôèíàíñîâ ýðäì³ð ñóðºóëü ò´ãñ³š, Ýëñòä áàíêèí çàëà÷ áîëš ê´äëš éîâñìí.
Òèèã³ä óäàí áîëñí óãà, 1943 šèëèí äåêàáðü ñàðèí 28-ä õàëüìãóäûã Ñèâð¢ð òóóâðò éîâóëâ. Íîºàí Ñÿíöèêîâíà Êåêíîõàåâà ä´ðâí ¢ðò³º³í Íîâîñèáèðñê îáëàñòèí Áàðàáèíñê ðàéîíà Òàñêàåâî ñåë³íä òóñâ. 13 šèëèí òóðøàðò òåíä á³³â. Õàðì ò´ðõä, Ëåíÿ ê´â¢íü Ñèâðèí ´ëíèã, êèèòèã äààš ÷àäëãî ´œãðâ. Êîëÿ ê´â¢í ýêä³í í´êä áîëàä àðâí íåãò³º³ñí àâí ýêë³ä ê´äëâ. Ñèâðò ýñ êåñí ê´äëìø ãèš óãà. Òóºëìóä, ¢êðì¢ä, ì´ðä õ³ð¢ëš, ºàõàñ ÷èãí ´ñêš éîâñìí. ªàçð õàºëëºíà, ò³ð³ ò³ðëºí³, ´âñ õàäëºíà ê´äëìøò îðëöñìí.
Öàã ñîëüãäàä, õàëüìãóä ò´ðñêí ºàçð-óñíóðí òåìöõë³, Íîºàí Ñÿíöèêîâíà ê´â¢ò³º³í, õîéð
ꢢêò³º³í Öåëèíí ðàéîíà Èê ×îíñà ñåë³íä èðš ᢢðëâ. ªàçðòàí èðñí äàðóºàí Íèêîëàé òîñõëòûí ³œãä, ïèëîðàìä ê´äëš³º³ä, öåðãò ìîðäàä, Óðàëüñê öåðã³ îêðóãä öåðãëâ. Äèãò³-òàãòàºàð, ¢íí ÷èê ñåäêëò³º³ð, äààâðòàºàð öåðãëš éîâñìí. Ñàëäñìóäûã àõð áîëçãò áàëºñíóð àìðëºíä ò³âí³. Íåã ñààš Íèêîëàé áàëºñíàñ õ³ð¢ öåðã³ ³œã¢ð éîâš éîâëà. Ò´ìð õààëºä áè÷êí ꢢêí íàà÷àñìí, òåð¢ã ïîåçä ä³âðí ãèâ. Íèêîëàé ¢ç³ä, òåð ꢢêèã ò´ìð õààëºàñ òà÷ àâàä, ³ìèíü àâðâ. Ìàœºäóðòíü ꢢêí³ ýê-ýöêíü ýí¢ã îëàä õàíëòàí ´ðãñìí. Äèãò³ òåð êåìä öåðã³ îêðóãèí ãëàâíîêîìàíäóþù èðñí á³³š, îëíà í¢¢ðò õàíëòûí ¢ã êåëš, ò´ðñêí ºàçðóðíü àìðëºíä ò³ââ. Öåðã³ñ áóóš èð³ä áààõí Íèêîëàé Öåëèíí ðàéîíà "Ëåíèíñêèé" ñîâõîçä ìàøè çàëà÷àð ê´äëâ. Àìðëºíà ´äðì¢äò ¢¢ðì¢äò³º³í Ýëñò îðäã á³³š. Íåã òèèì éîâëºíäàí ñ³³õí ÷èð³-ç¢ñò³, äóóëäã áèëãò³ Ñîíÿ ꢢêíë³ òàíüëäíà.
Õàëüìãóäûã öààšëà õàðºóëñí öàãò Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíà Êåêíîõàåâà ºóíòà á³³ñìí. Ýöêíü Ñàíãàäæè Ýðåíöåíîâè÷ áîëí àâºíü Àëåêñàíäð Ýðåíöåíîâè÷ Ìó÷êàåâèõí ä³³í³ ê´ëä îðàä, 糜ã-ç³ óãà ãååäðâ. Ýêò³º³í, ýýšò³º³í, ä¢ ê¢¢êò³º³í ¡ñòèí ðàéîíà Áàðóí ñåë³í³ñ õ³ð êèèòí ºàçðóð òóóãäàä, Êðàñíîÿðñê êðàéèí Ìàíñê ðàéîíà Îðåøíîå ñåë³íä òóñâ. Òåð ºàçð ò´ã³ëœä³í á¢ò¢ ´-øóºó-ìîäòà ºàçð á³³ñìí. Ñèâðò Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíàí ºàðëöñí îð ºàíöõí ä¢ ê¢¢êíü ´œãðš îäâ. Ýêíü ìîä áåëäëºí³ ê¢íä ê´äëìøò ê´äëš éîâñìí. Òåíä ê´äëš³º³ä, øàâ àâñí ó÷ðàð ãèèãí ê´äëìøò ºàðñìí. Êîëõîçèí êîíòîðò àõóëà÷àð ê´äëš³õë³íü ´ñ³ä èðñí Ñîíÿ ꢢêíü í´êä áîëäã á³³ñìí. Òèèã³ä ä´œ áîëš éîâñí öàãòàí êîíòîðò ê´äëš³ñí ꢢêä ꢢí³ñ çààëºàä áàðëäã ìàøèíê öîêäã äàñš àââ. Õ´´ííü ýííü êåðãò³ áîëâ. Òóóâðò á³³ñí öàãòàí Ñîíÿí ýêíü äîëàí ¢ðò³ áåëâñí çàëóä îäíà. Ñèâðò ýäí³ ´ðê-á¢ëä ¢ðí ò´ðâ. Õàëüìãóä ò´ðñêí ºàçð-óñíóðí òåìöõë³ðí, ýäí³ ´ðê-á¢ë ßøêóëèí ðàéîíà Ãàøóíñê ñåë³íä èð³ä ᢢðëâ. Ãèšãò³ ꢢêí Ñîôüÿ Ýëñòä "Ðåìñòðîéóïðàâëåíèå" ãèäã ïðåäïðèÿòèí àñôàëüòí çàâîäò ê´äëâ. Äàðóíü ýí¢ã áàðëºíà ìàøèíê öîêš ÷àääãèã ìåä³ä, êîíòîðò ñåãë³òð-ìàøèíèñòêèí ê´äëìøò îðóëâ. Ñîôüÿ ýâð³ ñ³í äóðàð ¢¢ëääã ¢¢ä³ã÷ êîëëåêòèâä îðàä, áèëã-ýðäì³í ºàðºäã á³³š. ¡¢ä³ëòèí ìàðºàñò îðëöš, îí÷ðäã á³³ñìí. Òèèã³ä ìàðºàñò îí÷ðñí ºóðâí ꢢíä, òåð òîîä äóóëäã áèëãò³ áຠíàñòà Ñîíÿä, "Áàìá öåöã" äó-áèèºèí àíñàìáëüä èð³ä ê´äëòõ³ ãèš ¢ðâð êåñìí. Òèèã³ä ýí¢íë³ õàìäàí
ê´äëš éîâñí Âàñèëèé Êàëèíêèí áîëí Âàñèëèé Øóíãóðöûêîâ àíñàìáëèí õàíüä îðš áèèëäã áîëâ. Íåã ä³êš Íèêîëàé Ýëñòä "Ñòðîèòåëü" êèíîòåàòðò ¢¢ä³ã÷ êåðã-¢¢ëäâðò äóóëšàñí Ñîôüÿã ¢çí³. Áààõí ꢢêíä Íèêîëàé ê´â¢í³ ñåäêë òóñâ. Òèèã³ä áàº÷óä òàíüëäàä, íåã-íåãíä³í ñåäêë³í ´ã³ä, ´ðê-á¢ë³í ´íä³ëºñí áîëäã. Íèêîëàé Áåìáååâè÷ àâàëÿí ò¢ð¢í áîëš ¢çõë³ðí ÿìàðàí äó äóóëšàñèíü îäà ÷èãí òîäëíà. Òèèãõä áຠíàñòà Ñîôüÿ äóðíà òóñê äó äóóëñìí, ýíòí ìåä³òíðèí õàìãèí äóðòà äóí.

Öàºàí íóóðèí ê´â³ä
Öàõ øîâóí öóãëðíà.
Öàãèí íåã ñåëã³íä
×àìëàºàí õîþðí ñóóõâ, - ãèš òåð äóóíä êåëãäí³.

Åœñã äóóòà Ñîôüÿ íåðíü òóóðñí àíñàìáëèí îðìä äóðàí ´ãñí ê´â¢ã ø¢¢š àâàä, ìîðäàä, "Ëåíèíñêèé" ñîâõîçä îäàä á³³â. Ýíä Æåíÿ ê´â¢íü áîëí Ñâåòà ꢢêíü ò´ðâ. Äàðóíü Êåêíîõàåâèõí Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíàí ýëãí-ñàäí òàë ßøêóëèí ðàéîíà "Ãàøóíñêèé" ñîâõîçóð
í¢¢š ºàðâ. Íèêîëàé Áåìáååâè÷ òåð êåâ³ðí šîëà÷àð, õ´´ííü ãàçàð òåòêëºí³ ñëåñàðÿð ê´äëâ, Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíà êàäðìóäûí ³œãä ¢¢ëäâ. Ãàøóíñê ñåë³íä Þðà ê´â¢íü, Íàòàøà ꢢêíü
ò´ðš, ýäí ä´ðâí ¢ðò³ áîëâ. Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíà õàäì ýê³í òåœê³í óãà ê¢íäëäã áèë³. Õàäì ýêíü Íîºàí Ñÿíöèêîâíà áåðä³í íàñí-šèðºëäíü ñ³í ò¢øã áîëš éîâñìí. Ýäí õîéð ýã÷ ìåò, íåã-íåãíä³í ýœêð, õîîðíäàí éèð ´´ðõí á³³ñìí.
Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíà áåðê ñ³³í³ð äóóëäìí. Ýëãí-ñàäíü, òàíüë óëñ îäà ÷èãí õ¢ðìä, áàéðèí í³³ðò ÿìð íåã àâúÿñ ê¢ö³õë³, êå糜ê äó äóóëš ´ãòí ãèš ñóðíà. Êåëõä, õ¢ðìä ê¢ðãí àâ÷ èðñí äåð é´ð³õë³, èèì ¢ãì¢äò³ äó äóóëíà:
Š´´ëêí áóëòà äåð躳í
Šèðºëèí àéñàð äåðëèò.
Šèë-íàñí õîéðàºàðí
Šèðº³ä õàìäàí éîâèò.

Ê¢¢êí ìîðäàä ºàðõëà, ýëãí-ñàäíü áàñ îíö äó äóóëõèã ñóðíà. Òåð êåìä èèì äó äóóëíà:
Áîð躳í òîõàä,
Ñóóºàä ìîðäûé.
Áîëçãàí êåëèò,
Ñîœñàä ìîðäûé.
Øèðäã³í äåëãèò,
Ñóóºàä ìîðäûé.
Øèêð³í ´ãèò,
Àìñàä ìîðäûé.

Àëüä ê´äëâ ÷èãí Íèêîëàé Áåìáååâè÷ îëíà á³³äë-šèðºëä îðëöàä, ³ìòí³ ñ³ õ³³º³ä éîâñìí. Îëíà á¢ðòêëºí³ êåðãò, çàðºä ÷èãí îëíà ýë÷ áîëš îðëöš, ñåë³í áîëí ðàéîíà ñîâåòèí äåïóòàòä ñóœºãäš, ÷èíðò³ ò´ðì¢ä õàºëš, ³ìòí³ á³³äë-šèðºë ÿñðóëõàð øóíš éîâëà. Íèêîëàé Áåìáååâè÷ Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíà õîéð ¢çìšò³º³ð ê´äëš éîâñí ò´ë³äíü êåñã Ê¢íäëëºí³ ºàøãóäàð, íàíü ÷èãí à÷ëâðìóäàð à÷ëñìí. Ìåä³òíð îëí äóíä èê òîîìñðòà, ê¢íäò³ óëñ ì´í.
¡ãò³-ꢢðò³, îëíëà òàíüëòòà ꢢíä ¢ð-èíüã¢ä äàëà. ѳ³õí çàœòà, ¢íí÷ ñåäêëò³ Íèêîëàé Áåìáååâè÷ êåí íåãíäíü ñ¢â-ñåëâã³í ´ãí³. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ ¢éíðò ò´ðñêí÷ ñåäêëèí ñóðºìš ´ãëºí³ êåðãò èê ò³âö îðóëšàõèíü òåìäãë³ä, Öåëèíí ðàéîíà àäìèíèñòðàö Ê¢íäëëºí³ ºàøãàð à÷ëñí áîëäã.
Íèêîëàé Áåìáååâè÷ áîëí Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíà íåã-íåãíä³í ä´œ áîëàä, áàéð-çîâëœãèã ³äë õóâàëöàä, ä´ðâí ¢ð³í ´ñêâ. Àðº-÷èäë³í ³ðâëëãî ê´äëš äàññí ýê-ýöêíü êåç³ ÷èãí îëíà í¢¢ðò éîâäìí. ¡ðí-ñàäíäàí ýäí éèðèí ¢ëã¢ð áîëäìí. Ê¢¢êäíü ýê-ýöêèííü ñåäêë äàõñí íîìºí, ñ³í çàœòà óëñ áîëš ´ñâ. Êåí àõàí ê¢íäëòí, îëí ³ìòíë³ ýýëò³ á³³òí ãèñí ýê-ýöêèí ñóðºìšàð
ꢢêäíü ýíäð ´äð ê¢ðòë á³³í³.
Ñîôüÿ Ñàíãàäæèåâíà Íèêîëàé Áåìáååâè÷ õîéð íàñíàííü òóðøàðò îëí ³ìòíä ä´œ áîëš, öàºàí ñåäêë³ñí òóñàí õàëüäàš éîâñìí. Ê´ãøðõ íàñíäàí ýäí ꢢêäèííü êèëìšò³ õ³ë³âðò á³³š, ýäí³ õ´â-êèøãò áàãòš éîâíà. Äîëàí à÷-çåíü, õîéð šè÷íü ÷ååšäíü íàð óðºàíà. Íàñí-šèðºëèííü òóðøàðò ÷èê ñåäêë³ð éîâñí óëñèí šèðºë èèì ñ³í-ñ³³õí áîëíà ãèñí ñàíàí ýí õîéð ìåä³òë³ ê¢¢íäñí ñààìä îðíà.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ

Видео