Šèðºëèí çàëüòà ø¢ëã¢ä

11-07-2017, 17:22 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Ñ¢ë šèëì¢äò õàëüìã ëèòåðàòóðò øèí íåðí ºàð÷ èðâ. Òåðíü - Íèêîëàé Õàòóåâ.
Àõð öàãèí äîòð êåñã äåãòð áàðëàä, óìøà÷íð äóíä òààñëò îëâ. Øèí äåãòðíü "Õàëüìãèí ìèðä" ãèñí íåð 碢š³í³. Ñ¢ë öàãò ò´ðñí ø¢ëã¢ä òåð¢íä îðâ. Šèðºëäíü ºîë îðì ýçëš³õ óëñ áîëí éîâäëìóä ø¢ëã¢äòíü òîäðõà êåâ³ð ¢ç¢ëãäñèíü ø¢ëã¢äèíü óìøõëà ìåäãäí³.

"Ýêèí ýëêíä ¢¢äñ³ð³,
Ýêëš öîêäã ç¢ðêí.
Šèëì¢äèí ýðãö äàõëäñí,
Šèðºë òàñðòë ê´äë³",
- ãèñí òîîëâðàí "Ç¢ðêí" ãèäã ø¢ëãò³í Íèêîëàé Ñåíÿåâè÷ ö³³ëºš áè÷š³í³. Áàéð, çîâëœ ó÷ðâ÷í, ³äëäíü ç¢ðêíä öóãíü áàòëãäíà, ç¢ðêí³ öîêëºàð ³ìä á³³ñ³í ìåäš á³³õ ê¢¢í³ óõàí-ñåäêëë³ òàíüëäóëšàõ ø¢ëã íåãò òàã÷êðš áèé³í áàòëš àâõ óõà îðóëíà.
"Çóóðäàð çîãñš šèðºëèí
Çàëèíü áè÷³ á´ê³ºè÷!"
- ãèñí ¢ãì¢ä õ´´í-õ´´í³í ñàíãäàä á³³í³. Ýí¢í³ñ àõ, ýí¢íë³ öàöó íàñòà óëñèí óõàíä îðšàõ òîîò èèã³ä ø¢ëãäòíü öåöí ¢ãì¢ä áîëš îðñàðí ñîíüí ãèõ êåðãò³.
Õàëüìã ê¢¢í³ ìèðäíü þí áîëšàíà? - ãèõë³, ø¢ëãë³í³ ýí õóðàœºóã óìøàä õ³ë³òí.
"Šèðºëèí áóëã áîëñí,
Šèãò³ ýýšä³í çàëüâðš",
- ãèš ø¢ëã÷ ¢ãèí í³³ð¢ë³í ýêëš³í³. Šèðºëèí õààëºèí äàœùàã äààš ºàðõä, Ñèâðèí êèèòí çîâëœãëà õàëüìã ºàçðèíü ìàðòóëëãî, óðìä ´ã÷ éîâñí äîìáðèí, òåð äîìáðò ê´ãèíü îðóëš, ´´ðê óëñòàí óóäüâðàí ºàðºõäíü òóñëš éîâñí äîìáð÷ Àðèø Àäüÿíîâàä íåð³äñí ø¢ëã õàëüìãóäûí ³ìí-šèðºëë³ çàëºëäàòà á³³ñí, îäà ÷èãí ìàíà ñîéëûí óëíü áîëã÷ äîìáð, äîìáðèí àéñ áàñ ÷èãí ìèðäèí ê¢÷ò³ á³³ñìí. ¥ðê-á¢ë áîëºíä êåç³í³ íåã ê¢í áîëâ÷í äîìáð öîêäã á³³ñíü òåìäãò³. ¥âêíðèí šèðºëèí íåã çàœ-àâöíü òèèã³ä öàãèã ºàòëàä, ìàäíèã äàœãèí äàõš éîâõèã ø¢ëãíü ìåä¢ëš³í³. Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìèí òàëâœãèã òàâí çóí ê´ãšì÷íðèí îðêåñòð àéñèí ñ³³í³ñíü òàòñí éîâäëûã
"Ñóâñí îääàð ãèëâêš,
Ñîëœãèí ñ³³õí³ð ñîëœãèðš,
Îëíà ñåäêëäíü áàõìš,
Îðêåñòð àéñà𠢢䳚",
- ãèš áè÷³ä ø¢ëã³í øèí öàãèí àâúÿñìóäûí ýêëöä ò³âñí Êåëí-óëñèí îðêåñòðèí õóäîæåñòâåíí ºàðäà÷ Ñàâð Êàòàåâä íåð³äš. Äîìáðèí, äîìáð÷èí, ´äã³ öàãà ê´ãšì÷èí ä¢ð³ð äàìšóëš ø¢ëã÷ öàãèí çàëºëäàã ¢ç¢ëâ. Ñåäêëèí ñåðãìš áîëš, ìèðäèí åâ³ë³ð ³ìòèã äàõš éîâõ òîîò èèã³ä óðí ¢ãä òîõðâ.
Íèêîëàé Ñåíÿåâè÷èí ø¢ëã¢äèã óìø÷àºàä, õàëüìãóäûí ºîë ìèðäíü - ò´ðñêí êåëí ãèš ñàíóâ. Òèèì óõàã èèì íåã ø¢ëãíü îðóëâ.
"Õîò óãàºàð õàðºíš ¢êøãîâ.
Õàëüìã êåë³í ãååõë³ðí ¢êõâ.
¥í÷í-´âäê¢ðò äàðãäš ¢êøãîâ.
¥âêíðèí êåë³í ãååñíä³í ¢êõâ.
Óíäí óãàºàð öàœºš ¢êøãîâ.
Óðäêñèííü êåë³í ãååñíä³í, ¢êõâ.
Êåëì ìàðòãäõëà, óœãì áàðãäõ.
Êåë³í ãååõë³, íåðì àëäðõ.
Óóë êåë³í óãàëÿä ºàçàëõëà,
¡êñíë³ ³äë áèé³í òîîëíàâ"

- ãèñí ¢ãì¢ä êåí³ ÷èãí ç¢ðêèã ê´íä³õ ãèš ñàíãäíà. Ò´ðñêí êåë³í öààðàíäíü äåëãð¢ëš éîâõ ø¢ëã÷íðò, "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèí çóí šèëèí ´´íä íåð³äñí ø¢ëã¢äíü ò¢¢ðâ³÷èí ò´ðñêí÷ ñåäêëèíü èë³ð ¢ç¢ëš³í³. Ò´ðñêí òååãò³í íåð³äñí ø¢ëã¢äíü îëìºà ñ³³õí êåë³ðí, ¢ãèí ýâò³ äàðøëºàðí ´âêíðèí ç´´ð³ñ øèœãðñí ã¢í òîîëâðàðí óìøà÷íðèí ÷ååšä îðàä á³³í³.
"Õàìäàí äåìí³ä á³³õë³,
Õîðòí áîëºíèã äèèëäã.
Íè-íåãí á³³õë³,
Íàñí-æèðºë³í ýäëäã",
- ãèäã öåöí óõàíè òîîëâðàð àøëšàíà. Ýðì öàºàí ê´ä³ä óðºñí îð ºàíöõí ìîäíà - òåœãðèí àþëàñ ³³ëãî, óœ-ñ¢¢ðíü áàò áîëš, ò¢ðãí ñàëüêíëà ñ´ðëöñí ìîäíà ¢ëã¢ð³ñ àâ÷ êåãäñí òèèì àøëâð ´âêíðèí óõàíè öåöí ç´´ðèã Íèêîëàé Ñåíÿåâè÷ ñ³³í³ð ìåääãèíü, ìåäñí òîîòíü ø¢ëã¢äòíü ç´âò³ îðìàí îëš, îëìºà ¢ãèí áóëãàñ ìàäí àìññíëà ³äë óõà ìàäíä îðóëíà.
Äåãòðò îðñí ø¢ëã¢ä õîéð êåë³ð áàðëãäšàíà. Îðñ êåëíä õàëüìã êåëí³ñ ø¢ëã¢äèã ²ð³ñ³í áè÷³÷íðèí Íèèö³í³ ãåø¢í, ø¢ëã÷ Àëåêñåé Ñêàêóíîâ îð÷óëš, í¢ð ¢ãèíü ÷èãí áè÷š. Ò´ðñêí êåë³í ýêë³ä äàñšàõ áàº÷óäò èèãš áàðëãäñíü íåã ¢ë¢ òóñòà áîëšàíà. Äåãòðèã áàðëëºíä ä´œ áîëñí Êîíñòàíòèí Àíòîíîâè÷ Øóðóíãîâä ò¢¢ðâ³÷ èê õàíëòàí ´ðãš³í³.
"Ñåäêë-ñåðëì ´ðãí,
Ñàíàºàðí îð÷ëœ òåâðõ¢â.
Äàëà ê´â³ä÷í ºàòëõâ,
Äååãø³í ñàðä ê¢ðõâ",
- ãèš Íèêîëàé Ñåíÿåâè÷ áè÷ñíü îðòà. Ø¢ëã÷èí áèëã³ðí, ´âêíðèí óõàíè ç´´ðèã áèéä³í áè÷êí³ñíü øèœã³š àâñàðí ýí õ´âò³ ê¢í áîëšàíà. Ìåäñ³ðí ³ìòíë³ õóâàëöäã ýí "÷ååæ³ðí ñàðóë" á³³í³.

Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ

Видео