×èäë³í õàìöóëõëà òóñíü èêäí³

17-08-2017, 17:13 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Ìàíà ìë àõíð-䢢íð ñ³í-ñ³³õí á³³š,
ä´ðâí ç¢ñí ìàëàí, îëí ç¢ñí ç´´ð³í ´ñêš éîâñí äååð³í ìàíà ´âêíðèí ãåð³ñëñí óóðõàí ñàœãèã, ýëíöã-õóëöãòàí ¢ëä³ñí àâúÿñ-çàœøàëûã öààðàíäíü õàäºëëºíà, äåëãð¢ëëºí³ òóñêàð óõàëàä, íàðò-äåëê³í "Šàœºð" ãèäã íåð òóóðñí ýêñïåäèöèã á¢ðä³ñìí. Ýäíä Êèòäèí êåëí-óëñèí Àð-äååä ¢çãèí óíèâåðñèòåò, Ìëûí ÌÈÄ, Êèòäèí ¥âð Ìëûí óíèâåðñèòåò, Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåò, ÐÀÍ-à Õàëüìã íîìèí öóòõëœ áîëí êåñã íàíü ÷èãí îðãàíèçàöñ ä´œ áîëñìí. Òèèãš õîë òîîëâðòà óëñ èðã÷èí òóñêàð óõàëš, ´´ðä-õàëüìã áîëí ìîœºë ¢íäñò³ íàíü ÷èãí îëí óëñèí "Æàœºð" àëäð äóóëâðèã øèíšëëºí³, ìë÷óäûã õàìöóëëºíà, êåëí-ñîéëûíü ´´äë¢ëš ´ð㚢ëëºí³ àºó èê ÷èíðò³ êåðã¢äò öåðãëš³õ ýêñïåäèö ýêëñìí, òåðíü éèð ñ³í êåðã áîëšàõèíü êåí ÷èãí ìåäš³í³.
Õîë Ìëàñ èðñí ê¢íäò³ ãèè÷íðèã àâãóñò ñàðèí 9-ä Ýëñòä, Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòèí õàëüìã ôèëîëîãèí áîëí äîðä ¢çãèí êåë-ñîéë øèíšëëºí³ èíñòèòóòä öàºàí õàäãàí òàòš, ýêñïåäèöèí ãåø¢äèã óò äóóºàð òîñš àââ. Ýäíèã èíñòèòóòûí äèðåêòîð Ìèíãèÿí Ëèäæèåâ õàëüìã ºàçðò èðñíë³íü é´ð³š, õàëüìã áîëí ìë êåëí³, "Šàœºð" äóóëâðèí áóéñøãî ç´´ðèí áîëí íàíü ÷èãí ò´ð³ð áèäí ýíäð ´äð ìàíà "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ðò êåëí³âèäí ãèš òåìäãë³ä ñ¢¢ðò îðëöšàõ íîìòíðëà, Ýëñò³ñ áîëí ðàéîäàñ èðñí áèëãòíðë³ òàíüëäóëâ. "Êåëìð÷ - õàëüìã ýïè÷åñê ç´´ðèã ìåääã áèëãò, õàäºëà÷ áîëí òàðõàºà÷" ãèäã íåðò³º³ð ýí "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ð á¢ðä³ãäñìí.
- Òàíà ýêñïåäèö õ´ðí ì蜺í çóóíà ºàçð äàâàä îëí õàëõèí "Šàœºð" ýïîñèí øèíšëëò êåõ äààëºâð ò³âš³í³, òåðíü èê íàðò-äåëê³í ÷èíðò³ êåðã. Òàíà äåëåãàö õàëüìã ºàçðèí ìåš³ äàâš ºàðàä, õàìãèí ò¢ð¢íä ìàíà óíèâåðñèòåòä èðñíäòí áàéðëš, õàíëòàí ´ðãš³í³âèäí, - ãèš "Ìîœºë ¢íäñò³ êåëí-óëñèí ñîéëûí ç´´ð" ãèäã íàðò-äåëê³í íîìèí öóòõëœãèí äèðåêòîð, ôèëîëîã íîìèí äîêòîð, ïðîôåññîð Åâäîêèÿ Õàáóíîâà êåëâ. - Çóóðàí ³ìòíë³ õàðºàä, òåäí³ñ îëí êåëí-óëñèí àìí ¢ãèí ç´´ð òîãòàšàõ òóóëü-òóóš, "Šàœºðèí á´ëã¢äèí òàñðõà, ¢ëã¢ð áîëí íàíü ÷èãí òîîò öóãëóëš áè÷š àâàä îëíà èê ÷èíðò³ êåðã òàäí ê¢ö³š³í³ò,- ãèš öààðàíäíü êåë³ä, ýí ýêñïåäèöèí òîëºà÷, Ìëûí Óâñíóóðèí ³³ìãèí Õóðàëûí ãåø¢í, àëäð "Šàœºð" ýïîñèã øèíšëëºí³ îëíà îðãàíèçàöèí ºàðäà÷ Ìÿãìàðñóðýí Äýìáýýä ¢ã ´ãâ.
- Ìë êåëòíðèí ç´´ðèã õàäºëëºíà ÷èíðò³ èê êåðãèã ê¢ö³š ýêñïåäèöä ºàð÷ éîâëàâèäí. Èþëèí 28-ä Óëàí Áààòð áàëºñíàñ áèäí ºàðëàâèäí. Áèäí "Šàœºð" ýïîñèã êåñã ºàçðò ÿºš äóóëäãèíü, îëí-³ìòí³ àìí ¢ãèí ç´´ðèíü, ñîéëûíü, ýòíîãðàôèíü, á³³ö-òààëûíü øèíšëš, õîîðíäíü 䢜ö¢ëš ´äã³ öàãèí íîìèã äåëãð¢ëëºí³ ò´ë³ îíö ÷èíðò³ ¢¢ëäâð ê¢ö³õ ê¢öë ò³âë³âèäí,- ãèš ê¢íäò³ ãèè÷ Ìÿãìàðñóðýí ꢢíäâð³í ýêëâ.
Õàëüìã ºàçðò ýí êåñã ä³êš èðš³í³, ýíä îëí òàíüë-¢çëò³ áîëñìí, õàìãèí ò¢ð¢íä íîìòíð, àðòèñòíð äóíä. Õàëüìãàºàð éèð ñ³³í³ð ꢢíäí³, êåëñíü ìåäãä³ä á³³í³. Ýäí³ ýêñïåäèöèí ãåø¢ä 3 ìàø躳ð 20 ì蜺í äóóíà ºàçðèã äàâš ºàðõàð ñåäš³í³. Ýí íîìèí øèíšëëºí³ ´âðìšò³ êåðã-¢¢ëäâð 40 õîíãòàí áîëõìí, ä´ðâí îðí-íóòãèí - Ìëûí, ²ð³ñ³í, Êàçàõñòàíà áîëí Êèðãèçèí ºàçðàð ýí äàâš ºàðõìí.
Ýêñïåäèöèí õàíüä Ìëûí, ²ð³ñ³í, Êèòäèí, Ãåðìàíÿ íîìòíð áîëí ÑÌÈ-í ýë÷íð, óò-òóðøòàí 15 ê¢í éîâíà ãèš Ìÿãìàðñóðýí ýâð³ííü ñîœñõâðèí éîâóäò 糜ãëâ. "Šàœºð" - 2017" ýêñïåäèöèí õàíüä ò¢ð¢í áîëš õàìöš, àëäð ýïîñèã, ìë êåëòíðèí ýòíîãðàôèã øèíšëš³õ ýí ä´ðâí îðí-íóòãèí íîìòíð õàìöó êåâ³ð ê´äëš, ´äã³ öàãèí òî-äèãèí îáîðóäîâàíü áîëí èííîâàöèîíí òåõíîëîãèé îëçëš íîìèí õîâð øèíšëëò êåõìí. Êèòä³ñ áàñ òàëäàí ÷èãí íîìòíð îðëöõ ç´âò³ á³³ñìí, áîëâ âèçà àâëºíà êåðã³ñ ê´ëò³ îðàòàä èðš ÷àñí óãà.
Àøòíü ýäí äîêóìåíòàëüí ôèëüì áîëí 15-20 ³œãò³ òåëå¢çëèí ç³ðì ñîœñõâðìóä êåõìí. Òåð ìåò ÞÍÅÑÊÎ-í ä´œã³ð íîìèí ñòàòüÿñèí õóðàœºó ºàðºõàð ñåäš³í³. Òåð ìåò "Šàœºð" ýïîñèã øèíšëëºí³ ò´ð³ð íîÿáðü ñàðëà íàðò-äåëê³í êîíôåðåíö á¢ðä³õ³ð á³³í³. Ìÿãìàðñóðåí³ êåëñ³ð, íåìø íîìò Â.Áåðãìàí 1804 šèëä ò¢ð¢í áîëš "Šàœºðèí" á´ëã¢äèã áàðëñìí. Òåð êåì³ñ àâí "Šàœºðèã" øèíšëëºí ýêëñìí. 200 ºàð šèëèí òóðøàðò êåñã òåêñò, õóðàœºó áîëí äåãòðì¢ä äåëê³í êåñã îðí-íóòãò ºàðñìí.
Ýêñïåäèö îäà äååð³í Óëàí-Óäý, Èðêóòñê, Òóëóí, Êàíñê, Êðàñíîÿðñê, À÷èíñê, Êåìåðîâî, Íîâîñèáèðñê, Îìñê, Èøèì, ×åëÿáèíñê, Óôà, Ñàìàðà, Ñàðàòîâ, Âîëãîãðàä, Ýëñò áàëºñäûã äàâš ºàðàä, óäë óãà ²³äðõí òàë, öààðàíäíü Êàçàõñòàí, Êèðãèçü, Àëòàéñê êðàé, Óóëûí Àëòàé äàâš ºàðàä, õ³ð¢ Óëàí Áààòðò èðõìí ãèš çåðã Ìÿãìàðñóðýí ñîœñõâðàí òîâ÷ëâ.
Öààðàíäíü ýêñïåäèöèí ãåø¢ä Ìëûí íîìèí Àêàäåìèí êåëí³ áîëí ëèòåðàòóðèí èíñòèòóòûí ôîëüêëîðèí ³œãèí ºàðäà÷, ïðîôåññîð Àëìàà Àþøæàâ, Ïåêèí áàëºñíà Êèòäèí Îëí óëñèí óíèâåðñèòåòèí ïðîôåññîð Ëèàí Êóí, îäà Õàëüìã óíèâåðñèòåòä ëåêö óìøšàõ Êèòäèí Ëàí÷æîó áàëºñíà óíèâåðñèòåòèí ïðîôåññîð Öåöí Ì´œê ýêñïåäèöèí ó÷ð-óòõèí òóñêàð êåëš òåð¢í³ ÷èíðèíü ´´ä³í³ð ¢íëâ. Íîìòíð ÁຠĴðâä³ áîëí Ê´ò÷íð³ ðàéîíä øèíšëëò êåš, êåñã ³ìòíë³ õàðºš. ÁຠĴðâä³ ðàéîíà Èê-Áóõñ ñåë³íä šàœºð÷ Ýýë³í Îâëàí ìóçåéä îäàä, òåð¢í³ ñîíüí ýêñïîçèöë³ òàíüëäâ. Ìóçåéèã îëí šèëä³í ºàðäš éîâñí Êåðìí Äàâàåâíà Óáóøèåâà íîìòíðëà õà𺚠Ýýë³í Îâëàí òóñêàð ñîíüí òîîò êåëš ´ãñìí.
"Ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ðò ñîéëûí ìèíèñòðèí äàðóê Íèêîëàé Ñàíäæèåâ é´ð³ëèí àõð ¢ã³í êåë³ä, Ìëûí áîëí Õàëüìã Òàœº÷èí ñîéëûí áîëí íîìèí îðãàíèçàöñèí í´êöëò öàã èðâ³ñ ´ñ³ä, ´ðãš³ä éîâíà ãèš òåìäãëâ. Ýíäð ´äð Ýëñò¢ð Óâñ ³³ìã³ñ ýêñïåäèö èðâ, îäàõí áîëõëà "Áàìá öåöã" àíñàìáëèí àðòèñòíð òèèã³ð³í îäëà ãèš ýí òåìäãëâ. "Ìë ò¢ìí" ãèäã àíñàìáëü áàñ Ýëñòä èðõìí ãèš êåëâ. Ëàãàíÿñ èðñí šàœºð÷ Àíäðåé Î÷èð- Ãàðÿåâ Ìëä îäñàí áàñ òîäëâ, Óëàíãîì áàëºñíä ê¢ðñ³í, òåíä ´´ðä ´âêíðèí ñàíëûíü òåâ÷ñ³í áàñ êåëâ.
ijê³ä áààòðëüã äóóëâð "Šàœºðèã" øèíšëëºí³, îþòíðò ìåä¢ëš ´ãëºí³ áîëí ´äã³ öàãò äóóëëºíà êåñã ò´ð³ð ïðîôåññîð Åâäîêèÿ Õàáóíîâà, ôèëîëîã íîìèí êàíäèäàòíð, äîöåíòíð Ìèíãèÿí Ëèäæèåâ, Ýëëàðà Îìàêàåâà áîëí íàíü ÷èãí íîìòíð èëäêë óìøâ. Àøòíü "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ð ìë, êèòä áîëí õàëüìã íîìòíð õîîðíä "Šàœºðèã" øèíšëëºí³ õàëõàð í´êöëòèã
㢢ä¢ëëºí³ êåðãò èê íèë÷³í ê¢ðãâ ãèš ëàâòàºàð êåëš áîëõìí.

Ò¡ÐÂ²Í ªóíà

Видео