²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí à÷òà àðòèñò Íàðìà Ýðåíäæåíîâ

30-08-2017, 12:55 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Õàëüìãóä Ñèâð³ñ õ³ðš èð³ä, òàœº÷àí áîñõšàñí öàãò "Áàìá öåöã" àíñàìáëèí ò¢ð¢í êîíöåðò 1957 šèëèí íîÿáðèí 4-ä áîëñíà òóñêàð øèäð áàðëãäñí ñòàòüÿä áè÷ë³âèäí. Ýíäð áèäí àíñàìáëèí äèðåêòîð, ²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí à÷òà àðòèñòèí íåðèã õàëüìãóäàñ ò¢ð¢íêíü áîëš ç¢¢ñí áèëãò Íàðìà Öåäåíîâè÷ Ýðåíäæåíîâèí òóñêàð óìøà÷íðòàí êåëš ´ãõ³ð á³³í³âèäí.
1958 šèëèí õàâðàð ºàçð õàãññí öàãàñ àâí øèí³ñ áîñõãäš àâãäñí àíñàìáëü òàœº÷èí ðàéîäàð éîâš, êîíöåðòì¢ä³í ¢ç¢ëäã áîëâ. Íåã áè÷êí àâòîáóñ ýäíä á³³ñìí. Ñöåíè÷åñê õóâöàí àðòèñòíð ôàíåðàð êåñí õîéð èê ÿðøãò à÷š àâàä éîâäã áèë³. Ò¢ð¢í àðòèñòíðèí òîäëâðàð, ê¢ðõ ºàçðòàí èð³ä, òåíä ꢢêä áèéñíü òåð á¢øì¢äèã èë¢ðä³ä, òèíè뺳ä, êîíöåðòä áåëääã á³³ñìí. Àëåêñàíäð Óëèíîâèí òóñêàð áè÷ãäñí íåã ñòàòüÿä òåð èèãš òîäëšàíà: “Ñåë³íä èð³ä, êëóáä êîíöåðò³í ¢ç¢ë÷ê³ä, òåð ò³³ç äååðíü ñ´´äíü óíòàä, ´ð¢íäíü öààðàí ºàð÷ éîâäã á³³š. Áîëâ ç³ðì ñåë³äò êëóá ÷èãí óãà á³³š. Òåã³ä èê ´ð³ò³ ãåðèí íåãíä êîíöåðò ò³âäã á³³ñìí. Ñåë³í³ ³ìòí àðòèñòíðèã á³³ñ³ðí òîîäã áèë³. Ñàðïàí ðàéîíà íåã ñåë³íä äèðåêòîð ýäíä äåëãš óíòòõà ã躳ä, õîéð ìàøèí ñîëîì áîëí áèäîí ¢ñ àâ÷ èðñèíü àðòèñòíð ìàðòäãî áèë³. Òåð ñîëîìàðíü õîéð èê êåâòð ê庳ä, ýäí òàâàðí óíòñìí”. Íåš³ä êðóæê ¢ñ óó÷êàä, áàº÷óä ãèäã òåð, ýäí ñóíàä óíòš àâàä, öààðàíäíü ºàðàä éîâäìí. Êîíöåðòèíü ³ìòí òààñš õ³ë³äã áèë³. Òåã³ä ýäí ìóóðñàí, á¢òí í´ð óãàºàí, õîò-õîë òàòóã ìàðòàä, ò³³ç äååð äóóëàä-áèèë³ä, ýðäì³í éèð ñ³³í³ð ¢ç¢ëõ³ð øóíäã áèë³. ßìàðàí ê¢íä áîëâ÷í äóðòà êåðã³í õàéëãî, áèëã³í ºà𺚠¢¢ëääãèã ýäíä Íàðìà Öåäåíîâè÷ äàñõëà.
Äàðàíè êîíöåðòèí õ´´í ³ìòí òààñš, àëüõàí òàøàä, õ³³êð³ä, òàðëãî á³³õèíü ¢ç³ä, öóã òåðíü áຠíàñòà àðòèñòíðò èê óðìä ´ãäã áèë³. Àìð áèø á³³äëä òàœº÷àí øèí³ñ áîñõšàõ óëñ òèèãš ýäíèã ¢íí ñåäêë³ñí òîñšàõíü õààëºäàí ìóóðñèíü ìàðòóëäìí. Ýäí³ ñåäêëèã Íàðìà Öåäåíîâè÷ ìåääã áèë³. Èñêóññòâèí ê¢÷í ãèäã òèèì áèë³!
Àðòèñòíðèí ãåðëòñí ÷èð³ã õ³ë³º³ä, Íàðìà Öåäåíîâè÷ ýâð³ áຠöàãàí, õàëüìã òåàòð øèí á¢ðäš³ñí 1936 šèëèã, õàìäàí ²³äðõí³ èñêóññòâèí òåõíèêóì ò´ãñ³ñí ¢¢ðì¢ä³í, ò¢ð¢í ðîëüìóäàí òîäëäìí. Íàðìà Ýðåíäæåíîâ 1939 šèëä Óëàí Ëèäæèåâàòà õîþðí Õàëüìã ÀÑÑÐ-èí à÷òà àðòèñòèí íåð 碢ñí áèë³. ij³í³ ´ìí 1941 šèëä ÐÑÔÑÐ-èí à÷òà àðòèñòèí íåð 碢ñí ò¢ð¢í õàëüìã àðòèñò áîëñìí. Áèëã-ýðäì³í äåëãð¢ëëºí³ õààëº ÿìàðàí áîëäãèíü îëí õ³ë³º³÷íðèí îíüãèã àâëäã ä¢ð á¢ðä³í³ ãèñí ÿìàðàí èê íåêâð áîëí äààâð íåêäãèíü áèéíü äààš ºàðñìí. ij³í³ šèëì¢äò êîíöåðòí áðèãàä á¢ð䳺³ä, Ëàãàíÿ áîëí Óëàí-Õîëüñê óëóñìóäàð éîâš, äó-áè躳ðí ñåäêë³ðí çîâšàõ óëñèã íåâ÷ê óóäüâðàí ºàðºòõà ãèº³ä ¢¢ëäš éîâñìí. Éîâäñí òåðãí äååð, ç³ðìä³í öàð òàòñí òåðãí äååð ñóóš êîíöåðò ¢ç¢ëõ á³³ðíä ê¢ðäã. Òåð¢í³ñ äàâõëà, êåñã ñåë³íä éîâºàð éîâàä ê¢ðäã á³³ñ³í Íàðìà Öåäåíîâè÷ òîäëâ. Òåð öàãèã îäà øèí³ñ öóãíü äåëãðš éîâõ á³³äëë³ ³äëö¢ëš áîëõèé?!
Òàœº÷ øèí³ñ òîãòšàñí öàãëà áèëãò³ áàº÷óä õ³³º³ä, ýê-ýöêë³íü, ýëãí-ñàäíëàíü ꢢíä³ä, 27 ê¢ öóãëóëš àâñìí. Àíñàìáëèí õîðìåéñòåð Ëþäìèëà ×óäàê èðñí áàº÷óäûã ñîœñàä, äóóíà ýðäì³í ÿñš àâõä èê ä´œ áîëñìí. ×èêíü ñîíð, ñ³í õîîëòà áîëâ÷í òåäíä ýðäìèã ñ³³í³ð äàñ÷ àâõäíü èê áåëäâð ´ãõ êåðãò³ á³³ñìí. Óðäê ñòàòüÿä çààãäñí äååðíü íåìš êåëõë³, ò¢ð¢í àðòèñòíðèí òîîä òèèãõä Ëèçà Î÷èðîâà, Áýëëà Áîëäûðåâà, Ñîíÿ Áàëàêàåâà, Ñåðãåé Îëüçÿòèåâ, Èâàí Óëàíîâ, Âàëÿ Ãàðÿåâà, Âàëÿ Èëüöàðàíîâà, Áîðèñ Î÷àåâ, Ýìáà Ìàíäæèåâ, Ëèäèÿ Êóëåøîâà àõòà îðñí áèë³. Óëàí áîëí Ñàœºš-ªàðÿ Ëèäæèåâèõí, Áîòè Ýðäíèåâ àíñàìáëèí ò´ëšëòä àõ ¢éèí àðòèñòíð áîëš, èê íèë÷³í ê¢ðãñìí.
Áàº÷óäûã ýðäìä äàñõõèí ò´ë³ àðäíü îðš, Íàðìà Öåäåíîâè÷ ¢¢ëäñìí. Òåäí³ èê çóíü ê´ãšìèí ìåäðë óãà á³³ñìí, ò¢ð¢í àâãòàí îðêåñòð ÷èãí óãà áèë³. Ê¢¢êä- ê´â¢äèã õàëüìã êåë³í ñ³³í³ð ìåääãèã äàñõàä, íåã ¢ë¢ äóó÷íð ¢ãèíü ÷èê³ð êåëš äóóëäãèã òåäíä ýí äàñõñìí. Äó äóóëäãèã äàñõñí äååð³í þóíà òóñêàð òåð¢íä êåëãäš³õèíü ìåä¢ëš, ÿìàðàí ñåäêëò³º³ð òåðíü áè÷ãäñèã áຠíàñòà àðòèñòíðò ìåä¢ëõ³ð Íàðìà Öåäåíîâè÷ öàãàí áîëí ÷èäë³í ³ðâëäãî áèë³. Éèð èê íåêâðò³ ê¢í áèë³. ¡ãèã, àéñèã õàšèëºäã àðº àðòèñòíðò óãà á³³ñìí. ßìàðàí ÷èãí ýíä¢ã òåð ìåä÷êäã áèë³. Äóóëñí öàãòàí, áèèëñí öàãòàí ÿìàðàí êåâ³ð áèé³í ò³³ç äååð á³ðõèã, ñöåíè÷åñê õóâöí ÿìàðàí áîëõèíü - öóãèíü ýí àðäíü îðš äàñõäã áèë³.
Äóí áîëºí ýâð³ äóó÷òà áîëäãèíü äàìøëòàñí ìåäñí èê áèëãò àðòèñòíðèí ðåïåðòóàðèã äèãëëºíä áຠáèø îíüãàí ´ãäã áèë³. Óëñèí äóóíà ñ³³õíèíü ìåäš àâõèí ò´ë³, òåð¢ãèíü ¢ç¢ëš ÷àäõèí ò´ë³ èê ìåäðë áîëí áèëã êåðãò³íü ìåë èë þìí. Áîëâ òåð¢ãèíü ìåä¢ëš äàñõäã óëñíü õàÿ õàðºíà. Ìàíà íåðò³ äóó÷íð ýí òóñò õ´âò³ á³³š. Âàëåíòèíà Ãàðÿåâà, Âàëåíòèíà Èëüöàðàíîâà, Àíòîíèíà Ìóêàåâà îëí äóíä äóóíà ýðäì³ðí íåð ºàðñíä Íàðìà Öåäåíîâè÷èí èê íèë÷ á³³í³. Äóóíà ¢ãèíü áîëí àéñèíü ç¢ðê³ðí ìåäš, òåð¢ã³í îëíä ê¢ðãš, ñåäêëèíü àâëäãèã áàãøíü äàñõñí áèë³. Óëñèí äóóíà ó÷ð-óòõíü, àéñèí ñîíüí õàëõíü ò¢ð¢í àâãòàí ìåäãääãîã, òåð¢ã ÷ååš³ðí ìåäš àâ÷, ñîœñà÷íðòàí äóóëš ìåä¢ëäãèã Íàðìà Öåäåíîâè÷ äóó÷íðò ö³³ëºäã áèë³.
À÷òà àìðëºíä ºàðñí áèéíü ýí ê¢í õàðà ñóóñí óãà. Îëíà ê´äëìøò îðëöš éîâëà. Õ³ë³âðì¢äèí, ôåñòèâàëüì¢äèí æþðèä îðäã á³³ñìí. Ñîéëûí ç´´ðèã õàäºëš, îëíä ìåä¢ëõ³ð øóíàä
¢¢ëäš³ñìí.1970 šèëä "Ìóçûêàëüíàÿ æèçíü" ãèäã Öóãñîþçí æóðíàëä "Ìóçûêàëüíàÿ êóëüòóðà Êàëìûêèè" ãèäã íåðò³º³ð ýí¢í³ ñòàòüÿ áàðëãäñí áèë³.
1977 šèëä ñîéëûí ìèíèñòåðñòâ õóó÷í ãðàìïëàñòèíêñèã øèíð¢ëõ³ð øèèä³ä, ãðàìçàïèñèí Òáèëèññê ñòóäèéëà áîîöà áàòëñìí. Äààâðòà ýí ê´äëìøèã 碢ö¢ëëºí Íàðìà Ýðåíäæåíîâä äààëºãäñí áèë³. Êèí³í ýí ê´äëìøèí àøò Ìîñêâàí Àïðåëåâñê çàâîäò "Ìåëîäèÿ" Öóãñîþçí ôèðì õàëüìã îëí äóí îðñí í³³ìí ãðàìïëàñòèíê áåëäš ºàðºñìí. Êå糜ê áîëí ´äã³ öàãà 70 ºàð äóí òåð ïëàñòèíêñò áè÷ãäñí áèë³.
1996 šèëä Íàðìà Öåäåíîâè÷ Ýðåíäæåíîâ Õàëüìã Òàœº÷èí áîëí ²ð³ñ³í à÷òà àðòèñòê Ëèäèÿ Êóëåøîâàëà õàìäàí "Òîºðóí øîâóí" ãèäã õóðàœºó áåëäš ºàðºâ. Õóó÷íà áîëí ´äã³ öàãà õàëüìã äóä òåð¢íä îðñìí.
Öàãèí 㢢äëä çîãñëò óãà. "Áàìá öåöã" àíñàìáëüä ê´äëš éîâñí àðòèñòíð íåð òóóð÷, Õàëüìãèííü ñîéëûã öóã äåëê³ä òåìäãò³ áîëâ. Âàëåíòèíà Ãàðÿåâà, Âàëåíòèíà Èëüöàðàíîâà, Àíòîíèíà Ìóêàåâà, Ëèäèÿ Êóëåøîâà, Ëèäèÿ Çàìáàåâà, Ýìáà Ìàíäæèåâ, Ïåòð Íàäáèòîâ, Èâàí Óëàíîâ, Áîðèñ Î÷àåâ, îëí íàíü ÷èãí áèëãòíðèí íåðèã öóãòàí ìåäí³. "Áàìá öåöã" àíñàìáëü,
À. Öåáåêîâèí íåðò³ õîð, "¥´ðäíð" áèèºèí òåàòð öóã äåëê³ä õàëüìã ñîéëûã ¢ç¢ëš éîâíà. Ýí òîîò öóã ìàäíä äàññí éîâäë áîëâ. ²âðò³ èê ê¢ö³ìšèí ýêëöíü á³³ñèã ìàðòš áîëøãî. Ýêëöäíü éîâñí ¢¢ëä³÷èí íåãíü Íàðìà Öåäåíîâè÷ Ýðåíäæåíîâ á³³ñìí.

Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ

Видео