Цаєан Нуурин хойр бурхна евіл

28-01-2020, 10:28 | Таңһчин зәңгс » Бурхн-шаҗна төрәр

Октябрьск района Цаєан Нур селінд ик байрта йовдл болв. Энд тосхгдсн хурлд талтахна іњгин кезіњк хойр бурхиг залљ шаљна цуг йосар орулв. Селіні цуг імтн ик-бичкн уга эн ґргмљті йовдлд орлцв.
«Талтахна іњгд ик байрта йовдл болљана, - гиљ гевш Муутл ўўлдврин чинриг ўнлв. - Кезіні біісн «Таши Гоманг» хурлын хойр бурхн мана шин хурлд залрљ орљ ирв. Кесг цагтан шаљндан шўтдг арє уга біісн імтнд эннь тууљлгч йовдл. Бурхн-шаљиг уурулљ, йосн биш ўўл татсн, тер хаљєр йовдл єарєљасиг ўзљ, терўг эс зогсасн, хажуднь хара біісн улсин килнц иигід номин евілір тівгдх. Шин хурл тосхад, оюни ик ўўлдвр кўціљіх улст эннь ик буйн болљана. Тасрсн залєлдан шиніс батрад, оюни герл цугтаг герлткв. Імтнд ик туста ўўлдвр».
Дііні ґмн 30-ч љилмўдт цуг орн-нутгар шаљиг уга кехір хурлмудыг хамхлљ, гелњгўдиг тўўрмд суулєљ, кесгинь хаљ алсн цагт Цаєан Нуурин «Таши гоманг» хурлыг чигн уга кесмн. Тер ик хурлд біісн тоотыг бузрдад, шаљна ірўн шўтіг хамхлад, кесгинь зґґєід авад єарсн бііљ. Номта цаасдыг єарєљ хайсмн, тег олн цааснас цаєан болљ імтні нўднд ўзгдсмн. Тиигхд школд орљасн кґгшдин тодлврас бидн терўгинь меднівидн. Зууєад љилмўдин туршарт иткљ йовсн ірўн тоотыг бацад уга кељіх йовдл імтнд ик іімшг ўўдісмн. Болв кесгнь ухаєан геелго тер бурхдыг хадєлљ чадсмн. Ах ўйин улс тодлљ келљ йовснас хурлд беш тўлљ, нань чигн кґдлмш кељ йовсн ґвгн хойр бурхиг нуувчинір єарєад, ўмснд бултулљ. Дарунь терўгін Буурл ээљд ґгсн бііљ. Зул ґргід, бурхиг орулљ авад Буурл ээљ хадєлљ йовљ. Тиигід бурхдыг хадєлљ авсн кўн болљ Буурл ээљ Цаєан Нуура імтні тодлврт ода кўртл кўндлгдні, энўні тускар келгдні.
Болв хальмгудын зовлњ терўгірн тґгссн уга. Дін эклв, хальмгудыг цааљла харєулад, киитн Сиврўр туув. Генткн ґрўн ґрлі ирсн салдсмуд, хотна улсиг машидт ачв. Буурл ээљ хамгин тўрўнд хойр бичкн чемоданд бурхдан ораєад тівв. Болв, хату ўўл гидг тер, кишго салдсмуд тер чемодаєинь авад хайчкв. Яахм гиљієід, ээљ біісн чидлін агсад бууєад, тер бурхдан чемоданас авад, ґвртін дўрід авад єарч йовсмн. Тиигід Сивр эргід, імтні зґвўр-зовлњднь орлцад, хату-мґтў цагтнь тўшг болад, бурхн хірў тањєчурн, тґрскн єазрурн ирсмн. Болв шаљиг босхх цаг болад уга біісмн. Імтн нуувчинар ирід, бурхнд мґргдг біісмн.
Цаг селгіті гиљ кґгші келдгір, бурхн-шаљан босхљ авх цаг ирв. Цаєан Нуурт суврєс босхгдв, мандл тосхгдла. Давсн љилд хурл тосхгдљ, імтні љирєлд шаљна номин, ґвкнрин ик иткмљин буйнд мартгдлго, хґґт ўйнртнь ирљ, седкл-ухаєинь тґвкнўлв. Урднь ик хурлд біісн хойр бурхн – хойр Дірк хурлдан шаљна номин йосар орулгдад, хурлын ірўн єазртнь залрад, алтн герлірн цугтад эвілін кўргсн болв. Хотна улс, ґґр бііх селідіс ирсн імтн бурхнд мґргід, зальврад, седкл тґвкнўн біів.
Імтн байран хувалцсн хургиг буддистнрин Нииціні єардач Виктор Анюшев єардв. Гевш Муутл цуглрсн улсиг ончта йовдлла йґрієід, олн љил бурхдыг хадєлљ йовсн Лиджиевихні ґрк - бўлд Бурхн Багшин номта судр белглв. Цуг талтахна іњгин ханлтыг медўлљіх белг гиљ гевш Муутл темдглв. Ґрк-бўлин нерн дееріс Лиджиев Шорва ўг келід, зґвті ормдан ирљ залрсн бурхдт імтні бірц мґњгиг хадг деер авч ирљ залв. Эк-эцкнь хадєлљ йовсиг ўрднь иигід бурхнла хамднь хурлд орулв. Селіні ахлач Галина Эняева, Буурл ээљин бернь Надежда Лиджиева ўг келв. Бичіч Николай Хатуев эн хойр бурхна тускар поэм бичсмн. Хотна улсиг йґрієід, Николай Сеняевич хойр Діркин тууљиг тодлулад, эндрк йовдлын чинринь темдглв. Цаєан Нуура дундын школын сурєульчнр Николай Хатуевин Хойр Діркин туск поэмас умшљ ґгв.
Товчлгчднь Виктор Анюшев хурлд орљ ирсн белгўдин тускар келхлірн гелњгўді арвнахн Бурхн Багшин шўті, болдуд арвнахн Махакала бурхна шўті, альмдуд арвнахн Ямандаг бурхна шўті белглсні тускар зіњглв.
Най єар љил болад, ормдан ирљ залрсн бурхдын дўриг єііхід, єаран намчлљ зальврад, імтн мґргўлд орв. Хґрн негн Діркин ном імтнд ик урмд ґгч, иткл зўўлєв.

Галина ХЕЙЧИЕВА

Видео