ЗОДВ ГЕЛЊ КҐВЎЄИМ ЭМНЛІ

21-05-2020, 17:55 | Таңһчин зәңгс » Санл

1984-ч љилин зунар мини кўсдундур наста ууєн кґвўм икір гемтід больницд туссмн. Терўні гемнь йир кўндір дављала. Кґвўнлі хамдан саата мини аваль біідг билі. Амтн уга больницын му хот-хоолын тускар цуєар меддгнь маєд уга. Тегід би ґрўн болєн шимті махта хот болєад больницд біісн аваль кґвўн хойртан авч ирдг билів. Хот-хоолынь ґгчкід, кґвўні норєсн ораєинь болн урднь авч ирсн аає-саван авад, терўгін гертін авч ирід, уєаєад, кґдлмштін йовљ оддг билів. Тиигхд би «Хальмг университет» газетин редакторар кґдлљілів. Асхнднь хірў больницд одад кґвўні мендинь медід хірљ одсн болдг. Тегід тер ґдрмўдт гер, кґдлмш, больниц хоорнд гўўєід бііљ, зґвір муурад біівв. Зуг, харм тґрхд, кґвўні гемнь хірх биш нам икдід біісмн. Тегід терўг реанимационн іњгд кевтўлсмн. Тер палатд экнь біідг арєнь тасрсмн. Мана кґвўн болхла эк-эцктін йир дурта юмн билі. Нам агчмин зуур терўг єанцарн ўлдідго билівидн. Хооран єархла ууляд, хіікрід, мадниг дуудад, амр ґгдго біісмн. Тегід тер реанимационн палатд єанцарн ўлдід, кґвўн ґдрин дуусн эк-эцкін санад ууляд кевтдмн. Мадн авальтаєан болхла ўўдні єатц зогсад кґвўндід зовад біідг билівидн.
Нег дікљ кґвўндм нег ўлў му болхла, намаг эмнчлљісн эмч дуудад, саата тана авальдтн келсн угав, таднд келхір біінів, кґвўнтн йир му бііні, кемр нег му юмн болхла, белн біітн гив. Би болхла арєан барад кґвўєм маднд хірў ґгтн гиљ келўв. Тиигхлі эмч бидн эврі дурарн кґвўєін больницас герўрн авчанавидн гидг цаас бичід, єаран тівід, кґвўєін автн гив.
Би цаас бичід, кґвўєін авад таксиєір хірљ ирўв. Гертм авальтаєм мини эк бііљ. Би тенднін юн болснь ил келљ ґгўв. Авальм бир тівід уульв. Экм болхла саата кўўкд кўн уульдмн биш, эс гихлі дотрнь біісн ўрнднь му болхмн, ямаранчн му біідліс єардг арє біідгнь маєд уга гиљ келід, берін невчк тогнулв.
Ямаран арє бііхнь, ээљ, келхитн эрљінів гиљ авальм сурхла, экм Элст балєсна алднд «Володарский» совхозд Зодв гелњ бііні. Тертн мана Бає Чонса юмн. Терўнлі хамдан Сиврт біідг билівидн. Маш ухата гелњ мґн. Терўнд кґвўєін ўзўлхмн. Тертн маднд нґкд болхнь лавта гиљ экм келв.
Келхд, Зодв гелњ мини авєм билі. Бидн терўнлі хамдан Бає Чонса іімгин авєнр арвнасвидн. Тегід мадн тер дарунь гилті таксиєір «Володарский» совхозд ирўвидн. Зодв гелњгин эмгн Коола мадниг тосад, ґвгм амрчана, болв би ода терўг серўлід, тадн ирсні тускар зіњглнів гив. Бііљієід Коола эмгн єарч ирід, гелњ тадниг кўліљіні гиљ келв.
Бидн мендлід, кґвўнлі юн болснь Зодв гелњд келљ ґгўвидн. Ґвгн соњсчкад, мадниг ґрієісн єарєулсмн. Кґвўм ууляд гелњглі ўлдсмн. Невчкн зуур бііљієід, генткн кґвўн уульдган уурв. Акад юмн гиљ дотран санљалавидн, яєад гихлі кґвўн кўўні імтнлі бііљ чадлго, мел ууляд біідмн. Кирцхд нег арвн минут болад, гелњ єарад, кґвўєін автн гив. Гем уга, ут наста болхмн гиєід мадниг тењкін уга байрлулсмн. Єарад йовхин ґмн дікід нанд хойр дікч кґвўєін авч ирід ўзўлтн гиљ келв. Тиигід Зодв гелњ мини кґвўєм эмнўлід, ўкліс гетлсмн.
Келхд, Натра Зодв 1902-ч љилд Маныческ улусин Бає Чонса іімгд єарла. Бичкнісн авн мањљар Чеері хурлд церглљ йовсмн. Дікід манљас гелњ, зурхач болад, гемті, тўрў біідлд туссн улст элвгір нґкд болдг билі. Зуг советин йосн терўг улсин хортн гиљ гемшієід даљрсн болдг. 1937-ч љилд терўг НКВД-н закврар бірљ авад, зарєд ґгід, тўўрмин тавн љилин болзгт суулєсмн. Эн єашута цагин кемд Натра Зодв орн-нутгин кесг тўўрмд суула, уттарн 227 дууна Цаєан тењгсин цувг тосхлєнд орлцсмн. Нурєлљдан цувг тўўрмд суусн улсин кўчір тосхгдла.
Тўўрмісн єархла, терўг тер дарунь фронтд илгісмн. 1942-ч љиліс авн 1945-ч љил, Диилвр кўртл, Натра Зодв Улан Цергин 351-ч йовєн дивизин 403-ч онц туршулын багд Кавказин, Белоруссин, Украині тґлі діілдљ йовад, Кенигсберг кўртл йовљ кўрлі. Діінд нег дікч шавтла, кесг медальмўдір ачлгдла, тедн дунд «Баатр йовдлын тґлі», «Гермагиг диилсн тґлі» болн нань чигн.
Діініс бууљ ирід ґрк-бўлін Омск областин Калачинск района «Новый свет» гидг колхозд олљ авсмн. Келхд, мини эцкин ґрк-бўл тер колхозас зуг кўсдундур дуунд біідг билі, тегід Натра Зодв мана ґґрхн элгн-садн болад дару-дарунь мана тал ирдмн гиљ эцк тодлла. Тиигхд Натра Зодв эзні ўкрмўд хірўлід ґрк-бўлін асрдг біісмн. Тер бийнь нуувчинір імт хілієід эмндг билі.
Сиврин хґґн мана ґрк бўлмўд 1957љиліс авн 1966-ч љил кўртл Приютна района Ленині нерті (ода Песчаный селін) колхозд біідг билівидн. Зодв гелњ тґрскнўрн ирід, цаарандан імт хілієід, теднд дґњгін кўрглі. Эмнлєін гелњ нуувчинір кесн болдг, яєад гихлі коммуна йосн гелњгўдиг,зурхачнриг, імт хілідг улсиг даљрла. Зодв гелњ тал бийін эмнўлхір зуг мана тањєчас биш нам орн-нутгин олн зўсн регионмудас бийін ўзўлхір імтн ирдмн. Зодв гелњ кўн болєниг хілієід нґкд болдг біісмн. Дарунь мадн Целинн района «Западный» совхозур нўўввидн. Болв элгн-садна залєлдаєан геелго, бііљ-бііљієід харєдг билівидн.
Зодв гелњ 1995-ч љилд 93-ан сіієін хіісмн. Улан залатнр алдр эн кўўг кезід чигн мартшго. Яєад гихлі Советин йосна даљрлєнас іілго Зодв гелњ цуг ут насан бурхн-шаљнд, хальмг улсин сойлд, імтні сіінд тусхасмн.

ШААКУН Василий