Туваһас ирсн Адыгжы

14-10-2020, 15:52 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Чыпсынак Адыгжы - “Өөрднр” гидг бииһин театрин солист. Эврән Тувад өсч боссн күн болад, 2017-ч җилд Красноярск балһсна сойл болн урлгин колледж төгсәһәд, нутгтан хәрәд, тендән “Саяны” ансамбльд кесгтән көдлҗ. Дарунь Хальмг Таңһчд ирәд, “Өөрднрт” көдлҗ эклсмн.

- Та “Өөрднрт” көдлдг болснас удан болву?
- Һурвн җил болв. Колледжин хөөн Кызылд хәрәд “Саяны” ансамбльд нег сардан көдлләв. Тер цагт “Өөрднрин” закрл (директор) бәәсн Нәдвдә Владимир Хальмгт көдлх үрвриг манаһур илгәҗ. Энүнә тускар нанд мана ансамблин хореограф Менгилен Сат келсмн. Дарунь Владимир Петровичлә утцар залһад күүндәд, долан хонг болад, Кызылас Элстүр һарлав.
- Танла хамдан дәкәд күн ирсн билү?
- Намаг ирснә хөөн хойр сарин туршт Туваһас кесг күн ирсн билә. Нег өрк-бүл оркестрт көдлсмн. Бас нег күн оркестрт багшлсмн. Тедн цуһар удан көдлсн уга. Дәкәд нег биич өрәл җилдән көдләд, Улан-Удэ балһснд сурһуль сурдг учрар хәрлә. Зуг дарунь дәкн нег ирәд көдлх саната.
- Нааран ирхиннь өмн Хальмг Таңһчин тускар, мана бииһин тускар меддг билт?
- Уга, тас юм соңсад уга биләв. Красноярск балһсна урлгин колледжд сурсн цагтан шүүвр өгхләм, хойр сурвр һарч ирсн билә. Негнь – “Чичрдг” гидг хальмг бииһин туск сурвр. Тер цагт энүнә тускар юм меддго болад, багшнрин дөңгәр әрә гиҗ хәрү өгләв.
- Ода болхла хальмг биилә сәәнәр таньлдсн болхит, тиим эсий?
- Тиим, ода деерән чичрдг яһҗ биилдгинь йир сән меддг болув. “Өөрднрин” тавн программ меднәв. Бас немәд келхд, “И друг степей калмык” гидг программд эврән бүрдәҗ үүдәсн бииһән биилнәв. Эврә сән дурарн “Бө күүнә би” зокаһад, Петр Тимофеевичд үзүлләв. Тернь энүг таасад, программд орулла.
- Тана келн-улсин би биилхшт?
- Ода деерән биилхшв. Зуг тува би тәвх санан бас бәәнә. Келхд, “Өөрднр” театрин медлд үүлддг “Теңгрин Ки” гидг бичкдүдин бииһин студьт багшлдг болнав. Тегәд тенд би “Звенящая нежность” гисн нертә тува бииг тәвсн биләв. Бичкдүд энүг таасад биилцхәнә.
- Урднь хальмг бииһин тускар юм меддг уга бәәсн болад, нааран ирәд, түрүн цагт хальмг би биилдг көдлмш күнд болҗ медгдсн болхий?
- Тиим, үнәр, күнд болҗ медгдв. Нег учринь Та келвт. Хойрдгчнь болхла иим: мана бииһин театр даңгин концерт тәвнә. Тегәд “Өөрднрт” көдлхлә йир шунмһа болх кергтә. Түрүн болҗ Элстүр ирәд, шуд көдлҗ эклләв. Долан хонгин болзгар нег программ дасч авлав. Энүг дасч авсна дарук өдртнь районд одад, нег селәнд концерт үзүлләвидн.
Зуг көдлмш кедү күнд болв чигн өөр бәәдг улс цуһар сән седклтә учрар көдлмш амр болҗ медгднә. Мана “Өөрднрт” көдлдг улс цуһар нанд дөң болад, сән селвгүд өгнә. Эннь йир сән.
- Тана нернтн юн гидг утхта?
- Адыгжы гисн мергн харвач эс гихлә аңһуч. Тиим утхта нерн.
- Эврә келән болн орс кел сән меддвт. Хальмг кел дасчахшвт?
- Уга, хальмг кел сурад угав. Зуг көдлмшин талар нег дәкҗ бииһин магтал чееҗлҗ авлав. “Хаврин наадн” гидг би биилхд күн болһн нег магтал келҗ өгнә. Тегәд биич Петр Тимофеевичин даалһврар негинь дасч авлав. Хойр өдрин эргцд чееҗлләв, зуг аштнь Петр Тимофеевичд йир таасгдв.
- Бииһәс нань ямаран урлгар (билг-эрдмәр) соньмснат? Ду дуулнат эс гиҗ көгҗмин зевсг цокнат?
- Уга, һанцхн биид дуртав. Мини көдлмшин зевсг – мини хойр көл. Бичкнәсн авн би биилдг дуртав.
- Кедү җилдән биилнәт?
- Тавн настадан биилҗ эклләв. Нег дәкҗ эврә сүүдрән хәләһәд, сүүдрм яһҗ көдлдгинь үзәд алң боллав. Һаран өргхләм – эннь бас өргнә, дорагшан кехлә – бас дурана. Тегәд би биилхд дурта болсн биләв.
- Тана хамгин дурта биич кен болдмб?
- Бичкндән Майкл Джексонас үлгүр авлав. Тер яһҗ биилдгнь нанд йир таасгддг билә. Сурһуль сурад эклснәс авн Цескаридзе хәләдг болув. Эн баахн залу, сән биич болхас нань ухата күн болдмн. Тернь нанд таасгдна.
- Тана өрк-бүлд дәкәд биичнр бәәнү?
- Мини өрк-бүлд, элгн-садн дунд нурһлҗ эмчнр. Урлгт (билг-эрдмд) дуран өгсн күн – һанцхн би. Зуг мини өрк-бүл нанд даңгин дөң болна. Мини шүүҗ авсн эрдмиг эдн цуһар таасна. Яһад гихлә, эдн намаг бичкнәсн авн биид ямаран дурта болдгим медцхәнә.

МАНҖИН Санл

Видео