Ки мөрн делснә …

26-08-2021, 15:57 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Хальмгт сойлын болн спортын фестиваль ноха сарин 21-22-т болв. Билгтә баһчуд олн-зүсн халхар эрдмән, чадмган, һавшунан үзүлв. Өдгә цага янзар фестиваль кегдв. Улсин билг-эрдмд авъяс болсн тоот шин хәләцәр үнлгдҗ, ода олн билгтнриг орлцулв.

Зуульчлһ делгрүллһнд туслх төсв
Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Батун тоолврар түрүн болҗ давулгдҗах иим фестиваль зуульчлһ делгрүллһнд туслх. «Мана баһчуд өвкнриннь сойлар, билг-эрдмәр соньмсхар зүткҗәхнь байрта. Хуучн болн өдгә цага билг-эрдм негдҗ Хальмгин өвәрц индустрий делгрүллһнд шин эв-арһ өгчәнә»,– гиҗ таңһчин Толһач келв.
Б. Городовиковин дач гиһәд, амрдг болн гиичнр тосдг бәәрнд, хотл балһсна захд бәәх бәәрнд давсн җиләс авн өдгә цага эв-арһар олн керг-үүлдвр күцәгдҗәнә. Цагиг дахҗ, шинрлтәр соньмсчах, шин янзар үүлдҗәх, ямр нег халхар чидлән болн чадмган сөрҗ үзхәр бәәх баһчуд эн керг-үүлдврт орлцҗана. Өдгә цага олн-зүсн янзар төсв кеҗ, дамшлт авсн, шин тоотыг үзҗ дөңндг мергҗлтнр эднд дөң болҗана. Ки мөрн делснә …
Ки мөрнлә, хальмг теегин салькнла залһлдата нег төсв энд үүдв. Орс келнәс тер кевәрнь орчулхла, «Салькна мөрн» гиҗ нерәдҗ болх фестиваль олн улсиг цуглулв. Болв пандемийин бәәдләс иштә санитарн-эпидемиологическ цуг зааврмуд күцәгдҗ фестиваль онлайн янзар давв. Түрүн өдр дуучнр, көгҗмчнр, биичнр билг-эрдмән үзүлҗ, кен-негнләрн таньлдҗ, ямаран кевәр билгән делгрүлҗәхән үүрмүдт, әмтнд үзүлҗ медҗ авв.
Темдглсн һазртан «Городовиковин дачд» болн «Контур-клубин» бәәрнд фестиваль болв. Фестивальд болҗах тоот «Культура РФ» порталд онлайн янзар үзүлгдв. Соцсетьд, фейсбукин дөңгәр чигн әмтн соньн эн керг-үүлдврин йовудла таньлдҗ чадв.
Эннь тегәд мана цагин бәәдлиг үзүлҗәнә. Олн үүлдәчнрин дөңгәр цуг эннь олнд медгдх үүлдвр болҗ тохрх гисн күцлтәһәр бүрдәһәчнр кесн болҗана. Иигәд Хальмгин билг-эрдмин тускар цуг орн-нутгт келҗ өгх таал учрв. Гиляна Ургадулова, Ольга Низовцева, Татьяна Маргулян креативн эн керг-үүлдвр бүрдәлһнд шунҗ орлцсмн.
Мана тег – сән седклин һазр
Ки мөрн делснә …
Кесг җил хооран Хальмгт түрүн ирхдән Татьяна Маргулян суврһна өөр болҗасн мөргүлд орлцад, ки мөриг цугтан делскҗәсинь үзсмн. Цаһан седклин йөрәлтәһәр салькнд делскҗ өргҗәх ки-мөрн энүнә уханд тодлгдв. Хөөннь ухалад бәәҗ, бүкл җилин 365 өдр салькн үләһәд бәәдг хальмг тег – сән седклин, цаһан хаалһин эклц болҗана гиҗ эн тоолв. Тер тоолврарн үүрмүдләрн хувалцад, шаҗна болн олн-әмтнә кезәңк авъясиг өдгә цага янзин дөңгәр олнд медүлҗ евәлтә бәәдл теткгч күчинь икдүлх фестиваль кехәр шиидсмн. Хөв-кишгин эклц йөрәләс эклдгиг, Хальмг һазр – хөв-кишгин һазр гиҗәх фестиваль кех седкл тиигҗ төрсмн. Хальмгин сойлын, оюни болн шаҗна авъяст тиим өргн йовудыг фестиваль өгчәнә.
Сансрла залһсн зургуд
Сансрт түрүн болҗ күрсн күн - нисәч Юрий Гагарина нислтын 60 җилин өөнлә ирлцүлҗ, билг-эрдмин болн спортын фестивалин кемҗәнд «Теңгрин һәәхүл» бүрдәгдлә. Сансрин болн Хальмгин туск зургудан әмтн илгәх зөвтә бәәсмн. Советск Союзин Герой, космонавт Александр Лавейкин ноха сарин 18-д шуд эфирт «Калмыкия – ты Космос» гидг зургудын тер һәәхүлин ашмудыг диглв. Сансрин туск ямаран ухан-тоолврта бәәхинь үзсн космонавт тер зургудыг хәләһәд, йир икәр өврв. Шүүҗ авсн зургудан сансрт көдлҗ йовх космонавтнр тал өгүләд, теднә көдлмшт урмд өгх седклән Александр Иванович медүлв. Марһана ашиг шишлң жюри чигн үнлв. Цуг тер зургуд һәәхүлд тәвгдҗ, цуг улст үзүлгдхмн. Хальмгин һазриг сансрла залһҗах тоотнь олн. Келхәс, көк теңгртән мөргҗ зальврҗ йовсн мана кезәнә цага өвкнр сансрт бәәх бурхдын евәлд багтҗ йовснь маһд уга. Ода шин цагт һазрин сорнциг давҗ һарад, сансрт күрсн космонавтнр тендәс Хальмгин һазриг үзәд, ке-сәәхнинь темдгләд, һазрин байн зөөринь илдксмн. Хальмгин автономин 100 җилин өөнлә хальмгудыг сансрас тенд көдлҗ йовх космонавтнр йөрәснь йир сән йорта йовдл болҗана. Ода фестивалин кемҗәнд кегдсн марһанд диилвр бәрсн бичкн зурачнрин сансрин туск зургуд космонавтнрт күрч, Хальмгиг сансрла дәкн нег залһсн хаалһнь болхмн. Ки мөрнә делслһнә евәлнь сансрт чигн тиигҗ күрчәнә.
Билгин делгрлтин цаг
Фестивалин түрүн өдр билгтә баһчудла – көгҗмчнрлә, дуучнрла, биичнрлә әмтиг таньлдулв. П.Чонкушовин нертә билг-эрдмин колледжин оютнрин баг билгән үзүлв. Олег Шавгуров мөрн хур татад, ик өврмҗ үүдәв. Александр Ванькаев, Руслан Дуляев «Somerset» багтаһар, Гиляна Ургадулова, «Клондайк» баг өдгә цага көгҗмин халхар ямр кевәр үүлдҗ йовхан үзүлв. «Эволюция» нертә өдгә цага бииһин академин орлцачнрин эрдм цуглрсн улст йир икәр таасгдв.
Башкирин һазрас ирсн көгҗмч Марат Файзуллин татсн кесг композицс әмтнә оньг авлв. Этническ көгҗмәр соньмсад, кесг һазриг эргҗ йовсн көгҗмчин композицд хальмг айсмуд орман олснь соньн гих кергтә. «Кезәнә цагт чигн әмтн үзсн, соңссн, зовсн тоотан көгҗмд орулад, бәәдл-җирһлин йовдлмудан дуундан тохраһад, хөөтк үйнртән үлдәсмн, – гиҗ Марат тоолврарн хувалцна. – Эндрк цага улс бидн эн фестивалин дөңгәр юн мадниг үүмүлҗәхиг үзүлхәр бәәнәвидн».
Хойрдгч өдртнь фестивалин үүлдвр «Контур-клубд» давв. Энд хальмг хатхмр келһнә, ишкә келһнә, «Тод үзгәр» бичлһнә мастер классмуд көдлв. Хальмгт зөвәр делгрлт авсн, зуульчнрин оньг эзлдг урн һарин эн эрдмәс нань бас нег соньн керг эн фестивальд әмтнә оньг авлв. Тернь хальмг теегт урһдг урһмлас чирә-зүсән сәәхрүлдг олн тоот ширгәмр болн эмнүлин олн тоот кедг эрдмчнрлә таньлдлһн болв. Эмнүлин болн нань чигн туста урһмл теегт урһдгинь меднәвидн. Терүг яһҗ толһатаһар олзлҗ болхинь фестивалин йовудт медҗ болхмн билә.
Фестиваль сойлын болн спортын хәләвр болҗ ухалгдсмн. Чидлтә, һавшун, эвтә-довта улс хойрдгч өдртнь «Контур клубд» саадгар халһнд, мөр унлһнд, нань чигн спортивн марһанд орлцҗ, сергмҗтә кевәр амрв.
Аштнь, мөр унсн күн фестивалин титмтә ик мөрн ки делскҗ, зөв эргҗ довтлад, теңгрүр кесг миңһн ки мөрн делсҗ һарад, фестиваль цуг эргндән сән седклин йөрәлиг тальвв. Ки мөрн делсхд, кишг делгрҗ йовтха гиһәд теегин салькн эргндкиг цаһан седклин евәлд орулв.
ҖИРҺЛИН Кермн

Видео