Сойл ахнр-дүүнрин залһлдаг батрулв

14-10-2021, 10:17 | Таңһчин зәңгс » Сойл

Эн җил Әрәсә болн Моңһл хоорнд элчнрин хәрлцә батруллһна 100 җилин өөн темдглгдҗәнә. 1921-ч җилд үкр сарин 5-д Москва балһснд Моңһлын олн-әмтнә болн РСФСР-ин һардврин хоорнд бооцан батлгдсмн. Зун җилин туршарт хойр орн-нутг политическ, экономическ, хулд-гүүлгәнә, сойлын халхар хамцу үүлдҗ, иньгллтин болн нөкцлтин залһлдаг батрулв. Эн залһлда делгрүллһнә чинртә кергт Хальмг Таңһчин тәвц чигн бәәнә, юңгад гихлә ахнр-дүүнр болҗадг моңһл болн хальмг улсин тууҗ, сойл негн болҗана.

1970-ч җилд Моңһл Улсин бүрдәгдснә 49-ч җилд нерәдгдсн керг-үүлдврмүд зуралгдҗасн цагт Хальмг Таңһчас «Бамб цецг» ансамбльд терүнд орлцх үрвр ирв. Тегәд хальмг ду-бииһин ансамбль түрүн болҗ һазадын орн-нутг орсмн. Така сарин 9-әс авн 23 күртл мана билгтнр Моңһлд байрин керг-үүлдврмүдт орлцҗ, хальмг сойлла ах-дүүнрән таньлдулв. Моңһл болн хальмг улсин сойл нег үндстә болҗахиг кесг харһлтс медүлснә тускар тер җилмүдт Хальмг АССР-ин сойлын министр бәәсн Бадмин Алексей «Босхгдсн сойл» гидг дегтрт бичсмн.
Хол хаалһд һарч йовхиннь өмн «Бамб цецг» ансамблин артистнр зөвәр үүмәд бәәв. Улан Баатр күртл нисдг самолетд делегацин элчнриг йовулхин төлә билет уга болҗ һарв. Басан Городовиков эн төриг дарунь хаһлад, ансамблин төлә самолет йилһҗ өгсн бәәҗ. Ду-бииһин шаңһа ансамбль Моңһлд така сарин 9-әс авн 23 күрт гастрольд бәәһәд, ут тоодан 16 концерт үзүлв, хальмг улсин билг-эрдмлә 12 миңһн күн ирҗ таньлдв. Эдн Улан Баатрт, Кобдо әәмгин, Манхан селәнә эдл-ахун негдлтд билг-эрдмән үзүлв. Хальмг ду-бииһин коллектив оперин болн балетин, драмин болн көгҗмин-драмин шаңһа театрмудт, офицермудын Герт чигн болн селәнә эдл-ахуст концерт үзүлв, бәәрн улсла кесг харһлт давулв.
– Хальмг улсин «Өндр уулын белднь», «Актюбин һол», «Мөндрә» болн нань чигн талдан дуд, үүдәлтин хаалһин эклцд бәәсн көгҗмчнр Чонкуша Петрин, Сангина Хоңһрин үүдәврмүд соңсгдв. Нертә көгҗмч Дорджин Саңһҗ-Һәрән «Бумбин орн», «Городовиковин туск дун», «Элстин суврсн сө» гидг үүдәврмүд ончта орман эзлв. «Йөрәл», «Зүркнә санл», «Негдсн өрк-бүлд» гидг ду-бииһин композицс «Җаңһр» баатрльг дуулврин алдр баатрмудын дүрмүд, хальмг улс Төрскән харсгч дәәнд залу-зөрмгән үзүлҗ, хөвтә җирһл тосхлһна халхд ик күцәмҗ бәрҗәхиг медүлв. Концерт болһниг бәәрн улс ик байртаһар тосв, әмтн кесгтән артистнриг тәәз деерәс тәвлго бәәв. Ачта артистнр П.Надбитов, Э.Манджиев, Л.Кулешова, Ф.Ким, Л.Яковлева, Д.Номинханов, В.Гаряева, В.Ильцаранова, А.Мукаева билг-эрдмәрн моңһл улсин зүрк авлв. Моңһлын бүрдәцс, эдл-ахус, цергә әңгүд мана артистнрт ханлтан өргҗ Күндллһнә һашгуд болн белгүд бәрүлҗ өгв, – гиҗ Алексей Урубджурович тер цагиг тодлҗ бичсн болдг.
«Би 100 күртлән бәәнәв, дәкәд манаһур иртн», – гиҗ Манхан селәнә 3-ч тойгта бригадт болсн концертин хөөн дал күрч йовх Нолган Нооста келҗ. «Энтн мини йөрәл, сән-сән», – гиҗ медәтә малч Дорҗ «Йөрәл» гидг көгҗмин-бииһин композицд иньгллтин йөрәл тәвсиг соңсчкад дор ормасн хәәкрҗ. Тиигәд ду-би болһнд үзүлгдсн, медүлгдсн цуг тоот моңһл улст йир өөрхн болснь лавта. Хол хальмг һазрас гиичнр ирҗ концерт үзүлҗәхиг әмтн медәд, халун мендән илгәснь бас темдгтә. Тиигәд, Кобдо әәмгт ансамбль концерт өгчәхиг медәд, 200 дууна һазрт бәәдг Увс нуурин әәмгин элчнр ирҗ. Эдн әәмгин партин комитетин болн исполкомин нерн деерәс йөрәлин бичг бәрүлв.
Гастрольд ирсн гиичнрин төлә Моңһлд соньн харһлтс, экскурсь, бәәрн билгтнрин концертмүд бүрдәгдв. Моңһлын болн Хальмгин артистнр нег-негән эврәннь ду-биилә таньлдулҗ, нег-негнәсн терүг дасв. Коллективсин урн-билгин һардачнр көтлврәрн сольвр кев. Тиигәд, ашлгч концертд «Бамб цецг» ансамблин артистнр моңһл ду дуулв, берәчүдин би биилв.
Моңһл Улсин 49 җилин керг-үүлдврмүдт орлцхар ирсн хальмг делегац байрин нәр-нааддт күндтә гиичнр болв. Эдн наадмд, мөрнә урлданд орлцв. Моңһлын телеүзл, барин һарцс Хальмг Таңһчас ирсн ансамблин тускар кесг статья, соңсхвр белдв. Моңһл Улсин һардвр ду-бииһин «Бамб цецг» ансамблиг Күндллһнә һашгар ачлв. Алдр Улсин Хуралын Президиумин зәрлгәр үүдәгч делегацин 6 элч «Иньгллт» медаляр ачлгдв. Тиигхд СССР-ин сойлын министр бәәсн Екатерина Фурцеван зааврар ансамблин орлцачнрт ханлт өргв. «СССР-ин болн МНР-ин улс хоорнд сойлын залһлда батруллһнд ик тәвцән орулсиг темдглҗ ансамблин элчнрт ханлтан өргҗәнәв», – гиҗ тер зааврт келгдҗәнә. Тиим кевәр «Бамб цецг» ансамбль түрүн болҗ Моңһл орн-нутг орҗ, ах-дүүнрин залһлда батруллһнд тәвцән орулсмн.

ДООҖАН Наталья

Видео