Өнр-өсклң Басанговихн

Маңһдур цуг нарт-делкәд өрк-бүлин сән өдр темдглгдҗәнә. Күн болһнд өрк-бүлнь җирһлин хаалһднь түшг болҗ, ямаран чигн күнд-күчриг даахд дөң болна, байринь хувалцҗ бахмҗ кенә. Нег үлү эндрк амр биш цагла өрк-бүл маднд чидл урһаҗ, өмәрән зөрхд урмд өгнә. Өрк-бүл бат болн ниитә болхла, мана орн-нутг чигн бат болҗ, делгрәд, өсәд-өргҗәд йовхнь маһд уга.
Ик Буурла района Орһахн селәнд бәәдг өнр-өсклң Басанговихнә өрк-бүл олнд үлгүр-үзмҗ болҗ, отг-әәмгтән күндллһ олв. Тавн үртә Анатолий болн Галина арвн зурһан җил хооран өрк-бүлән өндәлһәд, эн җилмүдин эргцд дурн седклән хадһлад, өвкнриннь авъясар бәәҗ, күүкдтән чик сурһмҗ өгч олна хормад багтҗ йовна. Эдн бийснь олн үртә өрк-бүлмүдт өсәд-боссн улс болна, тегәд бичкнәсн авн кен ахан күндлдг, бичкнән өкәрлдг авъясиг сәәнәр меднә. Эдн байр-зовлңган әдл хувалцҗ, күүкдән өскҗ, элгн-садндан дөң болҗ, төрскн һазртан бәәдг баһчуд болна. Герин эзн Орһахн селәнд өсәд-боссмн, авальнь Приютное селәнәс. Болв Галина энд иҗлдәд, йоста хальмг бер болад, авалиннь уңг-тохмин авг-бәрциг болн авъясиг хадһлҗ йовна. Күүкд күн бәәрн «Булг» бичкдүдин садт көдлнә, ода эн нилх көвүһән асрлһна амрлһнд бәәнә.
Ууһн Арслң эн җил сурһулян төгсәҗәнә, Хальмг ик сурһульд юристин эрдм дасхар зуралҗана. Көвүн сурһулин олна бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцна, сурһулян чигн сәәнәр сурна. Эн «Движение Первых» гидг бичкдүдин олна бүрдәцд орна, нидн үүрмүдтәһән хамдан Москва орад, мана орн-нутгин хотл балһснд амрад ирв. Арслң ардан Ваня дүүг дахулв, көвүн 9-ч класст сурна. Ахнь шулун-шудрмг болхла, дүнь номһн, томата, дала үг уга көвүн болна. Женя күүкн 7-ч класст сурна, эн бас сурһулин җирһлд шунмһаһар орлцна, олн кергин седвәр татҗ, олна нүүрт йовна. Күүкн билгтә, эн домбр цокна, КТК-н марһанд орлцад, диилвр бәрсмн. Энүнә дару төрсн Ангелина долата, эн 1-ч класс төгсәҗәнә, сурһульнь энүнд йир таасгдна. Отхн Эсен көвүн дөрвн сарта, эн ахнр-эгчнриннь килмҗтә хәләврт өкәрлгдҗ өсчәнә.
Басңга Анатолий цергә шишлң керг-үүлдвр эклснәс авн цергә даалһвран күцәҗ йовна. Келхд, энүнә ах Евгений мобилизацин ханьд бас цергә керг-үүлдврт тусад, залу-зөрмг кевәр дәәлдҗ, шав авсмн. Хойр ах нег һазра улст, эврәннь элгн-саднд бахмҗ болна, эдн зөрмг харсачнр болад, цергә даалһвран үнн кевәр күцәв. Анатолий Анатольевичин келсәр, эн хойр көвүндән чик авг-бәрц зааҗ, төрскнч сурһмҗ өгч, эдн чаңһ-чиирг болҗ өсхин төлә ик оньг өгнә. Эн сурһулин хөөн әәрмд церглҗ йовсн кемд эцкнь сәәһән хәәсмн, тегәд Анатолий баһ цагасн авн экдән түшг болҗ, йоста залу күүнә авг-бәрцтә. Цергә даалһвр күцәҗ йовсн цагт гертәсн авсн зәңг энүнд чидл урһана гиҗ эн хувалцна. «Өөрхн улстан җиңнүлх арһ учрхла, би экдән болн авальдан зәңгән өгнәв. Сурһульчнрас бичгүд болн зургуд ирнә, тедн бас мана зүрк байрар дүүргҗ, ик омг өгнә. Олн әмтнә дөң, буйнч седкл маднд бас үнтә болна. Эн күнд цагла мана ик орн-нутгин улс күчән болн ниицлтән үзүлҗ, цергчнриг дөңнҗәхнь диилвр бәрҗ әмд-менд хәрҗ ирхд урмдта болна. Ода гертән бәәсн цагиг бас үнлнәв, бичкдүдин шууган-инәдн, эднә күцәмҗ, өдр-бүүрин йовуд седклм байрлулна. Ода эрүл-мендән батрулсна хөөн цергә керг-үүлдврт дәкн орлцхв», – гиҗ олн үртә эцк хувалцна.
– Бидн олн үртә, өнр-өсклң өрк-бүл болнавидн. Мана тавн үрн мана бахмҗ болна. Эдн тавн хурһн мет ниитә болҗ, җирһлин хаалһар хамдан йовҗ, нег-негән хәләҗ йовтха. Сүл цагт олн үртә өрк-бүлмүдт ик оньг тусхагдҗана, шаңһас олн зүсн демин мөңг өгнә, онц зөвин керг-үүлдврмүд күцәгднә. Әрәсән Президентин шиидврәр эн җил өрк-бүлин Җил зарлгдв. Эннь орн-нутгин һардвр өрк-бүлин чинр өөдлүлхин төлә, нилхд төрлһиг урмдулхин төлә кегдсмн. Олн үртә өрк-бүлмүдин то өсхлә, мана таңһч болн орн-нутг өсәд-өргҗәд йовхмн. Бидн болхла күүкдтән чик сурһмҗ өгч, эврәннь авг-бәрцәрн эднд үлгүр болҗ, төрскн һазр-усндан эңкр болн туста үрд болҗ өсхин төлә цугинь кехәр шуннавидн, – гиҗ Басңга Анатолий болн Галина келнә.

ДООҖАН Наталья