Мал өсклһиг урмдулхар

Сүл җилмүдт мана таңһчд селәнә эдл-ахун халхин делгрлтд, нег үлү мал өсклһнд онц оньг өггдҗәнә. Эн төр даңгин Хальмгин һардврин бүртклһнд бәәнә. Урҗ өдр Яшкулин районд Хальмг Таңһчд мал өсклһнә болн малын хот кеҗ һарһлһна делгрлтин төрәр селвлцән болв. Таңһчин Толһач Хаска Бату, Улсин Хуралын (Парламентин) Ахлач Артем Михайлов, залврин Ахлачин дарукин үүл дааҗадг Җамбинә Очр, селәнә эдл-ахун министрин үүл дааҗадг Гаван Тимур, Улсин Хуралын (Парламентин) депутатнр, таңһчин райодын муниципальн бүрдәцсин толһачнр, селәнә эдл-ахун арһлачнр болн номтнр терүнд орлцв. Темдглхәс, Әрәсән селәнә эдл-ахун Министерствин тохма мал өсклһнә Департаментин һардач Мирослава Скрынникова болн «Ар Кавказин аграрн номин төв» ФГБУ-н әңгин хөд болн ямад өсклһнә номин-шинҗллһнә күрәлңгин һардач Александр Суров чинртә харһлтд бас орлцсинь заах кергтә.
Селвлцәнә йовудт мелиорацин, мал бордлһна, селәнә эдл-ахун халх дөңнлһнә эв-арһсин, үвлзлһнә, экологин болн талдан нәрн төрмүд босхгдв. Керг-үүлдвриг Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату секәд, мал өсклһн мана таңһчин экономик делгрүллһнә нег һоллгч халхнь болҗахиг темдглв. Тер мет орн-нутгин хулд-гүүлгәнә әәмшг уга бәәдл тогталһнд селәнә эдл-ахун эдл-уушиг кеҗ һарһдг нег һазра арһлачнр ик тәвцән орулҗ йовхинь бас заав.
– 2030 җил күртл шаңһа дөңнлтин эв-арһсиг олзлҗ, зурһан миңһн гектар аһу һазриг эдлврт орулхар зуралҗанавидн. Эннь 40 миңһн тонн малын шүрүн хот кеҗ һарһлһнд туслхнь лавта. Җил болһн ирлцңгү министерств 150 сай шаху арслң йилһҗ өгхмн. Мелиорацин төр таңһчин йосна цуг һардачнрин төлә чигн нәрн төр болҗана, – гиҗ Бату Сергеевич келв.
Хальмг Таңһчин селәнә эдл-ахун министрин үүл дааҗадг Гаван Тимур өдгә цагт тогтсн бәәдлин тускар цәәлһвр өгв.
– Эндр таңһчин эдл-ахуст ут тоодан 336 миңһн толһа бод мал, 1 сай 534 миңһн хөн болн яман, 10 миңһн мөрн болн 770 темән асргдҗана. 2022 җиләс авн таңһчд бордлһна 90 талвң тосхгдв, дөчнь шаңһа демин эв-арһар (136 сай арслң) тосхгдсинь темдглх кергтә. Эн җилд мал өсклһнд шаңһас 494,3 сай арслң йилһгдсн билә, 2023 җиллә дүңцүлхлә эннь 16 процентд ик болв, эн демиг 1237 фермер олзлв. Тер мет ода малчнр үвлзлһнд белдҗәнә. Дааврта кемиг сән йовудтаһар давулхин төлә ут тоодан 418,6 миңһн тонн шүрүн хот, 125,6 миңһн буудя керглгдҗәнә. Нидн үлдсн малын хотыг учртан авхла, малчнр 105 процентд белн бәәхнь илдкгдв. Малын хот хамгин элвгәр белдснь Яшалтан района фермермүд болв, – гиҗ Гаван Тимур темдглв.
Әрәсән селәнә эдл-ахун Министерствин тохма мал өсклһнә Департаментин һардач Мирослава Скрынникован келсәр, эндр мал өсклһиг дөңнҗәдг шаңһа мөңгнә кемҗән зөвәр өсв. Энүнә тускар фермермүдт даңгин тодрхаһар келх кергтә. Орн-нутгин банкуд фермермүдт нилчән күргхдән белн бәәхиг дәкнәс тодлулв, эврә кергән делгрүллһнд кредитн мөңг бас авч болна гив.
Онц темдглхд, Мирослава Васильевна Б.Б.Городовиковин нертә Хальмг ик сурһулин ул деер көдлҗәдг селекцин-генетикин номин төвин үүлдвриг үнлв. Энүнә келсәр, орн-нутгин кемҗәнд мана төв сән тоод орҗахинь заав.
«Ар Кавказин аграрн номин төв» ФГБУ-н әңгин хөд болн ямад өсклһнә номин-шинҗллһнә күрәлңгин һардач Александр Суров болхла, сүл җилмүдт хөд өсклһнә болн ветеринарн керг-үүлдврмүд давуллһна халхар ном делгрҗәхин тускар цәәлһв.
Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) Ахлач Артем Михайловин келсәр, эн селвлцән ил күүндврин таалд болснь темдгтә, тер юңгад гихлә нәрн төрмүдиг хамдан хаһлх кергтә болна. Нег-негән соңсад, чинртә төрмүдәр оларн күүндснь сән ашта болхмн. Терүнәс нань эн җилин мөчн сарас авн нег һазра фермермүд Улсин Хуралын депутатнрт һаң халун болад үүмәтә бәәдл тогтсна туск кесг бичг илгәһәд, эн төр хаһллһнд нөкд болхиг сурв, гив.
Селвлцәнә йовудт таңһчин фермермүд соньмсулҗадг сурврмудтан хәрү авч чадв. Хар Һазра района «Первомайский» СПК-н һардач, Хальмгин Баатр Болдра Валерий мал өсклһнә халхар дамшлтарн хувалцҗ, тер мет үвлзлһнә кемд малын хот ямр кевәр олзлхин тускар цәәлһв.
Селвлцәнә ашар кесг шиидвр һарһгдв. Тер дунд селәнә эдл-ахун кадрмуд белдлһнә, таңһчин бүрдәцст баахн мергҗлтнрин төлә көдлмшч шишлң ормс бүрдәлһнә, колледжмүдин оютнриг Әрәсән чинртә төсвст орлцуллһна, малын хот кеҗ һарһлһна региональн көтлвр белдлһнә болн талдан кесг төрмүдәр өргн күүндвр болв.
Керг-үүлдврин чилгчәр, селвлцәнд орлцачнр Яшкулин районд бәәдг «Интеграл+» ООО-д кергән яһҗ бүрдәсинь шинҗлҗ хәләв. Тавн җил хооран Санкт-Петербург балһснас ирсн Наталья Федорова энүг бүрдәв. Өдгә цагт эдл-ахуд 16 миңһн һар хөн асргдҗана. Тер мет энд бордлһна талвң бас тосхгдв. Келхәс, көдлмшч шин 30 һар орм бүрдәгдв. Эндр эдл-аху олзта-орута һар көдлҗәнә. 2023 җилд орунь 775 миңһн арслңд күрв, хазнд орулсн алвна мөңгн 4 сай арслң тогтав. Бүрдәцд эврә шишлң техник бас бәәнә. Терүнәс нань дор ормднь көдләчнрин төлә өдгә цагин некврлә ирлцҗәдг шин гер тосхгдв. Тенд малчнр, залачнр бәәнә.
Хол һазрас мана теегт ирҗ, кергән бүрдәсн Наталья Федорован бүрдәц олнд үлгүр-үзмҗ болна. Седкл бәәһәд, «деерәс» дөңнхлә, кергән альд болв чигн бүрдәх арһ бәәнә, гиҗ эн иткүлв.
КАРСАНА Евгения