Зөргтә дәәчин нерн мөңк

Эн җил Әрәсән Президент Владимир Путинә зәрлгәс иштә Төрскән харсачин җил гиҗ зарлгдв. Хөн сарин 9-д цуг мана орн-нутг Алдр Диилврин 80 җилин өөнән темдглхәр ик белдвр кеҗәнә. Төрскән харсгч Алдр дәәнә цагт мана аавнр, эцкнр залу-зөрмгән үзүләд, әмән әрвллго эврә һазран немшин хортнас сулдхад, диилвр делдв. Нег һазра мана зөргтә дәәчнр туурмҗта йовдлмударн ончрҗ, хөрн һар күн Советин Союзин Баатрин нер зүүсмн. Эн улсин ач-тусинь хәрүлҗ, дорас өсч йовдг үйнрт эрк биш медүлх кергтә.

Советин Союзин Баатрин нер зүүсн улсин дунд Манҗин Лиҗин нерн бас темдгтә. Эн 1919 җилин һаха сарин 27-д Лаганя улусин Бәәхә селәнд һарсмн. Сурһулин хөөн Лаганя станцд көдлв. Әәдрхнә күч-көлснә дацңд сурһуль сурла. 1939 җилд һурвдгч курстан сурчаһад, цергт мордв.
1943 җилин һаха сарин 26-д сөөни өрәллә гвардин сержант Манҗин Лиҗин товин баг хамгин түрүнд Губинский күүтрин алднд Днепр һолыг һатлсмн. Авиацин дәврлһнә кемд Манҗин Лиҗ үүрмүдтәһән хортна самолетмудыг төвәр хаҗ. Болв зертә-зевтә усч йовдг кергслиг чирҗ йовсн керлиг самолетас хаһад шатав. Тиигәд Лиҗ Исмалиевич хамгин түрүнд кермд күрәд, түүнәс кергслиг салһсмн. Тер төләд энд түүмр учрсн уга, салдсмуд әмд үлдв.
Тер җил дән барун көвәд күрәд эдн тован болн суман буулһҗ, артиллерин халһн болхла зогсҗасмн уга. Товмудыг деесәр бооһад, Днеприн чагчм эрг деер өргсмн. Мана ик церг оратҗала, тегәд Манҗин Лиҗ һардҗасн баг плацдармиг эрк биш бәрх зөвтә бәәсмн. Дәкәд мана йовһн цергин өмн һарад, хортна арвн һурвн дәврлһиг хәрү цоксмн. Эн саамд эдниг мана танкс болн эврән йовдг товмуд дөңнҗәлә. Хамгин чинвртә кемд Манҗин Лиҗ эврән дәврлһиг һардсмн. Хөөннь Лиҗ Исмалиевич күндәр шавтв, зуг командирин закврин хөөн эн дәәлдәнәс һарсмн.
Днеприн барун көвәд немш деермчнрлә залу- зөргтәһәр дәәлдсн төләд 1944 җилин моһа сарин 19-д СССР-ин Деед Советин Президиумин зәрлгәр Манҗин Лиҗд Советин Союзин Баатрин нерн зүүлһгдв. Дәәнә хөөн Лиҗ Исмалиевич Новосибирск балһсна электротехникин күрәлң төгсәлә. 1965 җиләс авн Хальмг Таңһчин телерадиотөвин ах инженерәр, хөөннь һардачар көдлсмн. 1989 җилд моһа сарин 30-д Манҗин Лиҗ сәәһән хәәсмн.
Лиҗ Исмалиевич болн Полина Бадминовна Манджиевихн Олег Эдуард хойр көвү өскәд, сән сурһмҗ өгәд, чик хаалһднь орулв. Эдуард ууһн үрнь Новочеркасск балһсна радиотехникин ик сурһуль төгсәһәд, инженер-электронщикин эрдмтә мергҗлт болв. Эдуард Лиджиевич чолун деер олн зүсн зургуд үүдәнә. Эн эрдмәр оютн цагас авн соньмсв. Ирлцңгү дегтрмүд олад, энүнә тускар медрл хоршаҗ авла.
Советин Союзин Баатрин хойрдгч Олег көвүнь нер һарсн бичәч, шүлгч, сценарист бәәсмн. Манҗин Олег барас кесг дегтрмүд һарһв. Терүнәс нань энүнә бичсн үүдәврмүдәр фильмс цокч авгдла. Олн-әмтн дунд хамгин тааслт олснь «Гадание на бараньей лопатке» нертә фильм болна. Һундл төрхд, 2021 җилд Олег Лиджиевич бурхн болв.
Мана таңһчд Советин Союзин Баатр Манҗин Лиҗин нерн мөңкрүлгдв. Элстд нег уульнцд энүнә нерн зүүлһгдв. Лаганя района Красинское селәнә дунд сурһуль Манҗин Лиҗин нер зүүнә. Тер мет Элст балһсна төвд Б.Б.Городовиковин нертә уульнцд Манҗин Лиҗ бәәсн 1-ч тойгта герин эрс деер Советин Союзин Баатрин 100 җилин өөнләнь ирлцүләд, 2019 җилд санлын самбр секгдсн билә.
Баатр үкхлә, нернь үкдго, гиҗ келдг. Советин Союзин Баатр Манҗин Лиҗин нерн орн-нутгин, нег үлү Хальмг Таңһчин тууҗд зөвтә орман эзлв. Дорас өсч йовдг баһчудт эн зөргтә дәәч үлгүр-үзмҗ болад бәәхмн.
КАРСАНА Евгения