Күч-көлснә Баатрин нерн темдгтә

Советин Союзин цагт нег совхозд нертә хойр механизатор, Социалистическ Күч-көлснә хойр Баатр: Чурюма Сергей болн Демкинә Владимир бәәсмн.

Ик күцәмҗ бәрҗ йовсн баатрмуд мана таңһчин нер дуудулҗ йовсмн. Болв нег эдл-ахуд хойр Баатр бәәнә гидг йовдл йир ховр, таңһчд бәәтхә, бүкл Советин Союзар тоота бәәснь лавта. Төрскн селәндән итклтә, эн хойр Баатр Городовиковск района «Южный» совхозд бәәсмн. Эндр болхла бидн Социалистическ Күч-көлснә Баатр Чурюма Сергейин тускар келҗ өгхәр бәәнәвидн.
Сергей Кугультинович ик нас зүүсмн, йирн һурвтадан бурхн болсмн. Таңһчдан ик ачта Чурюма Сергей Городовиковск района Буурл нертә кезәңк хальмг селәнд 1931 җилин бар сарин 15-д һарсмн. Ода бәәдг «Южный» СПК-һас Буурл селән долан дуунад ууҗмд бәәнә. Сергейин эк-эцкнь селәнә эдл-ахуд көдлҗәсмн. Зуг 1943 җилин бар сарин 28-д эдниг хол киитн Сиврүр күчәр нүүлһв.
Арвн тавтадан Сергей өрк-бүлдән дөң болад малд экләд көдлв. Болв тер цага хальмг болн орс баһчуд трактор болн комбайн залҗ көдлҗәлә. Тер техник Сергейд бас таасгдҗала, тегәд 1950 җилд Омск мүҗин Ульяновск районд механизатормудын сурһуль төгсәв. Тер цагас авн әәмшг угаһар комбайн залад, дамшлтан хоршаһад, сән җалван авдг болв. Тиигҗ седклән өгсн эн эрдмәрн җирһлиннь туршарт көдлҗ, чик хаалһан олҗ авсмн.
Сиврин тууврас ирснә хөөн Сергей Чурюмов 1958 җиләс авн 1991 җил күртл «Южный» совхозин негдгч әңгнь бәәсн төрскн Буурл селәнд механизаторар көдлв. Түүнә дамшлтнь, мергҗлтнь цаг ирвәс өсәд бәәлә. Кесг җилин туршарт Цугсоюзин болн Цугәрәсән, социалистическ дөрлдәнә дииләчин күндтә нер зүүҗәсмн. Коммунистин күч-көлснә нүүрләч бас бәәсмн.
Буурл селәнд ирснә хөөн тәвдгч җилмүдин чилгчәр Сергей Кугультинович седклинь авлсн Цевднәхн тохма шамдһа Клара күүкнлә таньлдад, өрк-бүлән өндәлһв. Тәвн җилдән эдн Клара Ермаковнала хамдан нег-негән күндлҗ, үгднь орҗ бәәв, Анатолий, Александр, Игорь һурвн көвүтә болн Ольга күүктә болад, цугтаднь сурһуль өгәд, кү кев.
Буурлд тиигхд зуг эклц сурһуль бәәсмн, цааранднь күүкд «Южный» совхозин дунд сурһульд сурад, долан хонгтан интернатд бәәдмн.
Интернатын төлә хойр давхр гер тосхад, тер цагт чигн күүкдин төлә цуг таал тогтаҗасмн.
Буурлас нань Южный совхозин медлд Цорос, Новое, Шин Бәәдл, Амр Санан фермс бәәсмн, цугтаднь күүкд дала болдмн.
Совхозин делгрлтд механизатормуд, тер тоод Чурюма Сергей ик тәвцән орулҗасмн. Урһц хуралһна цагт эдн эрт өрүн һурвн-дөрвн часла босад, сөөни өрәллә гер талан ирдг бәәсмн. Невчк амрчаһад, хәрү көдлмштән һардмн. 1964 җилд Сергей Кугультинович СССР-ин эдл-ахун күцәмҗин һәәхүлд орлцад, күрл мөңгнә медаляр ачлгдсмн. Чурюма Сергей олн көлг залдг дасла, һартан өөтә, нүүрлгч механизатор бәәсмн.
Цуг көвүднь эцкдән нөкд болҗасмн, дигтә-даратаһар көдлдгиг дасчала. 1966 җилин урһц хуралһна кемд 322 гектар аһута һазрт 8 миңһн центнер буудя хураҗ авсмн. Долан җилин эргцд (1959-1965 җилмүдт) 2291 гектар аһу тәрәнә һазрас 41 миңһн центнер буудя хураҗ авсн болдг. Тер ончта күцәмҗин төлә 1967 җилин мөрн сарин 19-д Советин Союзин Деед Советин Президиумин зәрлгәр Чурюма Сергейд Социалистическ Күч-көлснә Баатрин өөдән нерн зүүлһгдв, баатрин алтн медаль болн Ленинә орден бәрүлҗ өггдв.
Сергей Кугультинович хойр дәкҗ СССР-ин Деед Советин депутатд суңһгдла (1970-1979 җилмүдт). Депутатын кергән даавртаһар күцәҗ йовла.
Олн җилдән ончта күцәмҗ бәрҗ көдлҗәсн төләдән Сергей Кугультинович 1973 җилд Октябрин хүвсхлин орденәр бас ачлгдла. Күч-көлснә хальмг Баатр хамгин түрүнд кергән сәәнәр күцәхин тускар ухалҗала. Күүкднь эцкиннь үлгүрәр механизатормуд, фермермүд болад нер һарв.
Клара Ермаковна болхла өрк-бүлин цуг төриг күцәҗ, герин чадмг эзн болҗасмн. Тиигҗ эдн олн җилин туршарт нег-негндән түшг болҗ, нег-негән күндлҗ бәәв.
Хөөннь Баатрт «Күч-көлснә ветеран» гидг медаль бәрүлҗ өггдлә. Бас тер цагт, 1970-ч җилмүдт, Хальмг Таңһчин йосна делегацин ханьд Моңһл орн-нутгур һарч йовсн билә. Хальмг Таңһчин һардач Басан Бадьминович Городовиковла сән таньл бәәсмн, эдн хойр орн-нутгин Деед Советин сессьмүдт харһҗ, таңһчин талдан депутатнрла хамдан Москвад болҗасн олна кесг керг-үүлдврт орлцҗасмн. Басан Бадьминович эгл улсиг икәр күндлдгиг Сергей Кугультинович кезә чигн темдглдг бәәсмн.
Городовиковск районд чигн эдн кесг дәкҗ харһсмн, депутатын бәәдл-җирһләр соньмсад, Басан Бадьминович кезә чигн нөкд болҗала. Чурюмовихнә ик өрк-бүлин төлә совхоз онц гер тосхсмн, газ, шам орулсмн», – гиҗ таңһчин күч-көлснә ветеранмудын Хүүвин ахлач Владимир Овечкин тодлна.
Ода ачнр-зеенрнь болн җичнр-зеенчнр өсчәнә. Медәрәд ирхләрн Сергей Кугультинович авальтаһан Городовиковск района «Комсомолец» совхозд нүүҗ ирв. 2008 җилд Клара Ермаковна сәәһән хәәв, һанцардад Сергей Кугультинович Элстд Александр көвүнәннь өрк-бүлд бәәдг болв. Насн ирәд 2024 җилин ноха сард Социалистическ Күч-көлснә Баатр Чурюма Сергей сәәһән хәәснь бас һундлта болв.
Городовиковск района музейд Баатрт нерәдсн һәәхүл бәәнә. Района сурһульчнр Баатрин бәәдл-җирһл шинҗлҗ, төрскнч седклтә улс болҗ өсчәнә.
ТҮРВӘН Һуна