¥öêëä¢ð Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ ÐÀÍ-à Õàëüìã íîìèí öóòõëœãèí ê´äë³÷íðò áîëí Àðøàí ïîñåëêä ò¢¢ìð³ñ ê´ëò³ ãåð óãà ¢ëäñí óëñò øèí ᢢðèí ò¢ëê¢ðì¢ä á³ð¢ëš ´ãâ.
Ò¢ð¢ë³ä Èãîðü Àëåêñàíäðîâè÷ Ýëñò áàëºñíà 9-÷ ìèêðîðàéîíä òîñõãäñí òàâí äàâõð ãåðò îäàä, Õàëüìã íîìèí öóòõëœãèí ê´äë³÷íðèí øèí ᢢð õ³ë³â. Öóòõëœãèí äèðåêòîð Âèêòîðèÿ Êóêàíîâà ôåäåðàëüí ïðîãðàììèí "Íîìòíð" ãèäã ïîäïðîãðàììàð òîñõãäñí ãåðèí òóñêàð êåëš ´ãâ. "Ýí ãåð òîñõëºíä èíñòèòóòûí óðäê äèðåêòîð Íèíà Ãàðÿåâíà Î÷èðîâàí à÷-òóñ á³³í³. Ôåäåðàëüí ïðîãðàììàð éèëºãäñí ì´œã³ð ýí ãåð 2013 šèëä òîñõãäñìí, ýíä 25 ïàòüð á³³í³. 2015 šèëä ýí ãåð ýäëâðò îðóëãäñìí, çóã âåäîìñòâåíí ãåð-ᢢð ýðê áèø á³³äë-šèðºëä áåëí áîëõ ç´âò³ ãèš íîðìàòèâí àêò áàòëãäñíà àøò áèäí ýâð³ îëñí ì´œã³ðí ÿñâðèí ê´äëìø êåõ³ð øèèäâð àâñí áèë³âèäí. Òåã³ä ýí šèë áèäí ò¢ð¢í ºóðâí ïàòüðò ÿñâð êåš ÷àäâèäí. Ýí êåðãò 400 ì蜺í àðñëœ áþäæåòí áèø ñàœãàñ îëçëãäâ. Ýí šèë ä³ê³ä íåã ïàòüðò ÿñâð êåõ³ð çóðàëšàíàâèäí. Ýíäð ìàíà ê´äë³÷íð È.Áîëäûðåâà, Í.Ìóëàåâà áîëí Ö.Ñåëååâà øèí ᢢð³í é´ð³š³í³. Ýí ïðîãðàìì íîìòíðèã ä´œíõèí, áຠíàñòà êàäðìóäûã óðìäóëõèí ò´ë³ áàòëãäñìí", - ãèš Öóòõëœãèí äèðåêòîð õóâàëöâ.
È.Çîòîâ øèí ᢢðò³ áîëñí óëñèí ïàòüðìóä õ³ë³º³ä, ñ³í ê¢ö³ìš áîëí õ´â-êèøã äóðäâ. Íààäê ¢ëäñí ïàòüðìóäò ÿñâð êåš øèí ᢢð³í ê¢ë³š³õ íîìòíðèí ò´ë³ ñ³í òààë òîãòàõèí ò´ë³ ïðàâèòåëüñòâ ä´œã³í ê¢ðãõä³í áåëí á³³í³ ãèš ïðåìüåð-ìèíèñòð êåëâ. Õàðºëòä îðëöñí íîìèí öóòõëœãèí ñîöèàëüí-ýêîíîìè÷åñê øèíšëëòèí ³œãèí ºàðäà÷ Ëþäìèëà Íàìðóåâàí òåìäãëñ³ð, ýí ãåð íîìòíðèí ò´ë³ òîñõãäñí ò¢ð¢í ãåð áîëšàíà, òåã³ä õàìäàí ê´äëš³õ óëñ ¢¢ðì¢äíü ýâð³ ïàòüðòà áîëñíä èê ãèäã³ð áàéðëšàíà. Êåëõä, ýí ãåðò ïàòüð àâñí ê´äë³÷íð ñîöèàëüí í³³ì³äëëºí³ áîîöà áàòëâ, ýäí à÷òà àìðëºíä ºàðñí áèéíü ýíä á³³š ÷àäšàíà. Ïàòüð àâñí óëñ ê¢íäò³ ãèè÷³í õàëüìã ö³-áîîðöãàð òîîºàä, Èãîðü Àëåêñàíäðîâè÷èã ºàðñí ´äðë³íü é´ð³š, é´ð³ë ò³ââ.

Â÷åðà çàâåðøèëàñü äâóõäíåâíàÿ ðàáî÷àÿ ïîåçäêà Ãëàâû Êàëìûêèè Àëåêñåÿ Îðëîâà â ýòîì ðàéîíå.
Áîëüøîé ïðàçäíèê â ìèíóâøèé âòîðíèê ñîñòîÿëñÿ â ï. Êóìñêîé: ñâîè äâåðè ðàñïàõíóë íîâûé, êðàñèâûé ñåëüñêèé Äîì êóëüòóðû. Ðàçäåëèòü ðàäîñòü ñ ñåëü÷àíàìè ïðèåõàëè ïî÷åòíûå ãîñòè: Ãëàâà ÐÊ À. Îðëîâ, ìèíèñòð êóëüòóðû è òóðèçìà Õ. Ýëüáèêîâ, ãëàâà ÐÌÎ Â. Áàäìàåâ, äåïóòàò Ïàðëàìåíòà ÐÊ, ïðåäñåäàòåëü ÑÏÊ ÏÇ "Ïåðâîìàéñêèé" Â. Áîëäûðåâ è ìíîãèå äðóãèå. Ñ êîíöåðòîì âûñòóïèë Ãîñóäàðñòâåííûé àíñàìáëü ïåñíè è òàíöà "Òþëüïàí". Ðèòóàë îñâÿùåíèÿ ïðîâåëè ìîíàõè Öåíòðàëüíîãî õóðóëà. ÑÄÊ ïîñòðîåí ïî îðèãèíàëüíîìó ïðîåêòó èçâåñòíîãî àðõèòåêòîðà À. Áîñ÷àåâà. Áîëüøîå âûñîêîå çäàíèå âèäíî èçäàëåêà. Çàìå÷àòåëüíî áëàãîóñòðîåí äâîð, âîçëå ÑÄÊ ðàñïîëîæåíû: áèáëèîòåêà, Àëëåÿ ïàìÿòè ñ ðîòîíäîé. Äî ýòîãî ïî÷òè ÷åòâåðòü âåêà ìàëåíüêîå ïîìåùåíèå áûëî ïðèñïîñîáëåíî ïîä Äîì êóëüòóðû.
 ÄÊ - äâà çàëà, â áîëüøîì - 100 ïîñàäî÷íûõ ìåñò. Ñðîêè ñòðîèòåëüñòâà: ñ 2017 ïî 2018 ãîä. Îáùàÿ ñóììà êîíòðàêòà ñîñòàâèëà 16 401 550 ðóáëåé, áûëè èñïîëüçîâàíû ñðåäñòâà èç òðåõ óðîâíåé áþäæåòà. Ïîìèìî ýòîãî, ÐÌÎ âûäåëèëî 1, 7 ìëí ðóáëåé íà êðåñëà, îáîðóäîâàíèå, êîñòþìû.
Îò èìåíè çåìëÿêîâ ñòàðîæèë ïîñåëêà Áîðèñ Êàòêàåâ ïîáëàãîäàðèë ðóêîâîäñòâî ðåñïóáëèêè è ðàéîíà çà ïîñòîÿííîå âíèìàíèå: ñòðîèòåëüñòâî ÑÄÊ, ÔÀÏà, ñòàäèîíà, ðåìîíò øêîëû. Îí òàêæå âûðàçèë íàäåæäó, ÷òî âîïðîñ ñòðîèòåëüñòâà äîðîãè òîæå áóäåò ðåøåí ïîëîæèòåëüíî, à ýòî 22 êèëîìåòðîâ.
 ï. Êîìñîìîëüñêîì À. Îðëîâ ïîñåòèë ãèìíàçèþ èì. Á. Áàñàíãîâà, ïðîâåðèë ãîòîâíîñòü ó÷ðåæäåíèÿ ê íîâîìó ó÷åáíîìó ãîäó.  ýòîì ãîäó çäåñü ïîÿâèëñÿ íîâûé ïèùåáëîê, åñòü ñòîëîâàÿ, çàìåíåíà ýëåêòðîïðîâîäêà, ïðîèçâåäåí äîáðîòíûé ðåìîíò, â òîì ÷èñëå óñòàíîâëåíû íîâûå òåïëûå ñàíóçëû.
 àäìèíèñòðàöèè ÐÌÎ Ãëàâà ÐÊ ïðîâåë âñòðå÷ó ñ ó÷èòåëÿìè, ãëàâàìè ÑÌÎ, ðóêîâîäèòåëÿìè ïðåäïðèÿòèé è ó÷ðåæäåíèé. Ðå÷ü øëà î äîñòèæåíèÿõ â ñîöèàëüíîé ñôåðå, ýêîíîìèêå, êîñíóëèñü è ïðîáëåìíûõ âîïðîñîâ ×åðíîçåìåëüÿ. Âñå îíè áóäóò ðåøåíû â áëèæàéøåå âðåìÿ ëèáî â ïåðñïåêòèâå.
 ïîíåäåëüíèê íà áàçå ÀÎ ÏÇ "×åðíîçåìåëüñêèé" ïðîøëî ñîâåùàíèå, ïîñâÿùåííîå êîðìîïðîèçâîäñòâó è îðîøåíèþ, êàê èçâåñòíî, Ãëàâà ÐÊ ïðèçûâàåò àãðàðíèêîâ ðàñøèðÿòü îðîøàåìûé êëèí è óâåëè÷èâàòü ïðîèçâîäñòâî ñåíà, ÷òîáû ïðèáëèçèòüñÿ ê ñîâåòñêîìó óðîâíþ.
Íà ñîâåùàíèè ãåíäèðåêòîð ÏÇ "×åðíîçåìåëüñêèé" Äîëÿ Ëóêøàíîâ ðàññêàçàë, ÷òî â 2017 ãîäó ñäàíà â ýêñïëóàòàöèþ äîæäåâàëüíàÿ ìàøèíà "Àõòóáà" ñòîèìîñòüþ 4,5 ìëí ðóáëåé: äëèíà ìàãèñòðàëè - 498 ìåòðîâ, îðîøàåò 80 ãà.  2018 ãîäó äîïîëíèòåëüíî ïðèîáðåòåíà åùå îäíà ìàøèíà àâñòðèéñêîé ôèðìû "Áàóýð" ñòîèìîñòüþ 8,127 òûñ. ðóá., ïîëèâàåò òàêæå 80 ãåêòàðîâ. Ëüâèíàÿ äîëÿ çàòðàò áûëà ïîãàøåíà ìèíèñòåðñòâîì ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà ÐÊ, òàê ãîñóäàðñòâî ïîääåðæèâàåò ïîëèâíîå çåìëåäåëèå. Î ïåðñïåêòèâàõ îðîøåíèÿ è ìåëèîðàöèè ðàññêàçàë Ñ. Àíòîíîâ, çàìåñòèòåëü ìèíèñòðà ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà ÐÊ, ñòàðåéøèé ó÷åíûé è âèäíûé ñïåöèàëèñò Á. Ãîëüäâàðã.
Ãîñòè îòìåòèëè, êàê íàãëÿäíî, íà ïðèìåðå õîçÿéñòâ ×åðíîçåìåëüñêîãî ðàéîíà, âèäíû ðåçóëüòàòû ðàçâèòèÿ ðåãóëÿðíîãî è ëèìàííîãî îðîøåíèÿ. Çàäà÷à íà ñåãîäíÿ: èñïîëüçóÿ ðàçëè÷íûå êðåäèòíûå èíñòðóìåíòû (5% ãîñêðåäèò, ðîñàãðîëèçèíã, ïëàòåæè â ðàññðî÷êó), ïðè èìåþùåéñÿ ãîñóäàðñòâåííîé ïîääåðæêå, ñîñðåäîòî÷èòü ñîáñòâåííûå ôèíàíñîâûå ðåñóðñû íà ñîçäàíèå è óêðåïëåíèå êîðìîâîé áàçû. Ñ ýòîé öåëüþ è ïðîâîäÿòñÿ òàêèå âûåçäíûå ïðàêòè÷åñêèå ñåìèíàðû íà ìåñòàõ ïðîèçâîäñòâà, ñ ïðèãëàøåíèåì ïðåäñòàâèòåëåé ðàçëè÷íûõ ïðîèçâîäèòåëåé äîæäåâàëüíîé è êîðìîóáîðî÷íîé òåõíèêè.
Òàêæå ãîâîðèëè î òîíêîðóííîì îâöåâîäñòâå, âåäü ðàéîí ÿâëÿåòñÿ áàçîé ðàçâåäåíèÿ òàêèõ æèâîòíûõ. Ñâî¸ ìíåíèå âûñêàçàëè Ãëàâà ÐÊ Àëåêñåé Îðëîâ, ðóêîâîäèòåëü ×åðíîçåìåëüñêîãî ÐÌÎ Â.Ã. Áàäìàåâ, ãåíäèðåêòîð ÑÏÊ ÏÇ "Ïåðâîìàéñêèé" Ä.È. Ëóêøàíîâ, íà÷àëüíèê îòäåëà æèâîòíîâîäñòâà ÌÑÕ, ïðîðåêòîð ÊàëìÃÓ ïðîôåññîð À.Ê. Íàòûðîâ.

Ñåíòÿáðü ñàðèí 6-ñ àâí 20 ê¢ðòë Õàëüìãò ðèïà õàëõàð øàšíà íîì á³ðš³õ ãåëœã¢ä èðš³í³. Óðäíü Õàëüìãò èðš, íîì õ³³ðëñí Íàìêà Äðèìå ðèíïî÷åí îòõí ê´â¢íü Ëõóíòðóë Äå÷åí Ãüîðìå ðèíïî÷å Íåïàëàñ áîëí Ýíòêãèí ºàçðàñ í³³ìí ãåëœ äàõóëš èðš³í³. Õàëüìãò ðèïà õàëõèí íîìä ø¢òäã ñóðºóëü÷íðèííü ñóðâðàð òåäí òàœº÷ä èðš³í³.
Ñåíòÿáðèí 10-ñ àâí 16 ê¢ðòë Äðóá÷î Õàÿãðèâà áóðõíä íåð³äñí èê ì´ðã¢ë òåäí ºàðäš äàâóëõìí. Õàÿãðèâà áóðõí Àâàëîêèòåøâàðàí - ´ð-´â÷ ñåäêëèí áóðõíà õ¢âëºí³ íåãíü áîëäìí.
Ì´ðã¢ëì¢ä ñåíòÿáðèí 8-ä ýêëš³í³. Ò¢ð¢í ì´ðã¢ëä 10 ÷àñàñ àâí ´ð¢í øàšíà íîìèí ö³³ëºâð, íîìä ø¢òëºí³ çîêàëìóä ³ìòíä çààãäõìí. Ñåíòÿáðèí 9-ä Õàÿãðèâàä íåð³äñí ì´ðã¢ëèã óãòã÷ ö³³ëºâð áîëí øàšíà õàëõèí áåëäâð áîëõìí. Ñåíòÿáðèí 10-ñ àâí 16 ê¢ðòë Äðóá÷î Õàÿãðèâà ãèš íåð³äãäñí ì´ðã¢ëì¢ä áîëõìí. Äàðóê ´äðì¢äòíü øàšíà êåñã éîñðõë ê¢ö³ãäõ ãèš çóðàëãäâ. Òåäí³ òîîä êåðã ê¢ö³ëºíä, ñóðºóëü ñóðëºíä õàðø áîëäã òîîòûã óóðóëëºíà, á³³õò³ áàéí šèðºëä ê¢ðãëºíä òóñëõ íîì õ³³ðëãäõìí.
Äå÷åí ðèíïî÷å äàõóëš èðñí ãåëœã¢äò³º³í Òðîèöêîå ñåë³í³ õóðëä òåð èê ì´ðã¢ëì¢ä³í êåõìí.
Îäà øàšíà ýí êåðã-¢¢ëäâðì¢äò áîëí èê öîëòà Ëõóíòðóë Äå÷åí Ãüîðìå ðèíïî÷åã òîñ÷ àâëºíä èê áåëäâð êåãäš³í³. Õàëüìãàñ íàíü òàëäàí ´´ð ýðãíäê ºàçðàñ ýí ëàìèí ñóðºóëü÷íð èðõ ãèš ê¢ë³ãäš³í³.
ŠÈЪËÈÍ Êåðìí

Àâãóñò ñàðèí 12-13-ä Êèòä îðí-íóòãò ¥âð Ìëûí óíèâåðñèòåòèí "Šàœºð" øèíšëëºí³ íîìèí öóòõëœ Ìë øèíšëëºí³ èíñòèòóòëà õàìäàí "Šàœºð" äóóëâðèí áຠíàñòà øèíšë³÷íðèí I íàðò-äåëê³í çóíè øêîëûã äàâóëâ. Êåðã-¢¢ëäâð ¥âð Ìëûí àâòîíîìí ðàéîíà Ê´ê-Õîò áàëºñíä äàâóëãäâ. ªîë ê¢ñëíü - "Šàœºð" øèíšëëºíä îíüã ´ãëºí áîëí øèí øèíšë³÷íðèã áåëäëºí.
"Šàœºð" øèíšëëºí³ çóíè øêîëä êåñã îðí-íóòãèí îþòíð, ìàãèñòðàíòìóä áîëí àñïèðàíòìóä îðëöâ. Øêîëûí ê´äëìøèí ò¢ð¢í ´äðò íåðò³ áàãøíð ëåêöñàí óìøàä, íîìèí øèíšëëòèí õàëõàð ê¢ö³š³õ ê´äëìøèí òóñêàð êåëš ´ãâ. Òåäí äóíä ßïîíÿ àìí óðí ¢ãèí ç´´ðèã øèíšëëºí³ Íèèö³í³ äèðåêòîð, ßïîíÿ "×èáà" ãèäã óíèâåðñèòåòèí ïðîôåññîð Îãèõàðà Øèíêî, "Õàìã ìëûí ñîéëûí ´â" ãèäã íàðò-äåëê³í íîìèí øèíšëëºí³ öóòõëœãèí äèðåêòîð, ôèëîëîã íîìèí äîêòîð, Õàëüìã ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòèí ïðîôåññîð Åâäîêèÿ Õàáóíîâà, ìë÷íðèí íàðò-äåëê³í Íèèö³í³ ïðåçèäåíò, íîìèí äîêòîð, Ýòâ¸ø Ëîðàíäûí íåðò³ Âåíãðèí óíèâåðñèòåòèí ïðîôåññîð Áèðòàëàí Àãíåø, Šàœºð øèíšëëºí³ öóòõëœãèí ºàðäà÷, íîìèí äîêòîð, ¥âð Ìëûí óíèâåðñèòåòèí ïðîôåññîð Òàÿ, Ìëûí ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòèí áîëí Ìëûí ãîñóäàðñòâåíí ïåäàãîãè÷åñê óíèâåðñèòåòèí ýë÷íð.
Äàðóê ´äðò Êèòäèí, Ìëûí áîëí ²ð³ñ³í áຠíàñòà íîìòíð "Šàœºð" äóóëâðèã øèíšëëºí³ õàëõàð ê¢ö³ñí ê´äëìøèííü òóñêàð õóâàëöâ. Ýâð³ ê´äëìøò³í íîìòíðèí øèí ¢éèí ýë÷íð òåêñòîëîãèí áîëí îð÷óëëºíà, øèíšëëºí³ øèí àðºñèí áîëí òàëäàí ÷èãí ò´ðì¢ä õàºëš, õ³³âðèí ¢¢ëäâð ê¢ö³â.
"Šàœºð" øèíšëëºí³ çóíè øêîëä Ìë áîëí Êèòä îðí-íóòãèí 13 âóçèí ýë÷íð îðëöâ. Óò òîîäàí 60 ê¢í, òåäí äóíä õàëüìã àñïèðàíòíð ÷èãí.
"Çóíûí øêîëûí ê´äëìø ´´ä³í ÷èíðò³ áîëš ºàðâ. ¥âð Ìëûí óíèâåðñèòåòèí ºàðºñí øèèäâð³ð, èèì êåðã-¢¢ëäâð õîéð šèëä íåã ä³êš äàâóëãääã áîëõìí. Õàëüìãèí áຠíàñòà íîìòíð ýí¢íä øóíìºàºàð îðëöõìí ãèš èòêš³í³âèäí", - ãèš "Šàœºð" øèíšëëºí³ çóíè øêîëä îðëöà÷ Ìåðãåí Áîñõîìäæèåâ òåìäãëâ.
ÀËÅÊÑ²Í Ñàíš

Ó÷àñòíèê Âåëèêîé Îòå÷åñòâåííîé âîéíû Ìàíäæè Ñàðàíãîâè÷ ßìàíîâ ðîäèëñÿ â 1910 ãîäó, óìåð â 1995 ãîäó. Óäèâèòåëüíî ñêðîìíûé ÷åëîâåê, ïåðåæèë âñå òðóäíîñòè è ëèøåíèÿ, êîòîðûå âûïàëè íà äîëþ åãî ïîêîëåíèÿ. Ìîáèëèçîâàí áûë ïåðâîãî èþëÿ 1941 ãîäà. Ïðèçûâàëñÿ Ñàðïèíñêèì ðàéâîåíêîìàòîì.
Ñëóæèë â 4-ì Êóáàíñêîì êàçà÷üåì êàâàëåðèéñêîì êîðïóñå, 30-é ñòðåëêîâîé äèâèçèè,136-ì êàâàëåðèéñêîì ïîëêó. Òàêèå ñêóïûå ñâåäåíèÿ íàøåë åãî ñûí â àðõèâíûõ äàííûõ. Âîèíñêàÿ ñëóæáà, ïîòîì íà÷àëî âîéíû, ó÷àñòèå â áîåâûõ îïåðàöèÿõ è ìíîãîå äðóãîå âìåñòèëè â ñåáÿ òå òðåâîæíûå ïðåäâîåííûå è âîåííûå ãîäû æèçíè ñòåïíÿêà, óëîæèëèñü â ýòè ñòðîêè, êîòîðûå çíà÷àòñÿ â ëè÷íîì äåëå ¹3127 îò 29.09. 1944 ãîäà.
Ïîòîì áûë Øèðîêëàã, ïîèñêè ðîäíûõ â Ñèáèðè. Êàê îêàçàëîñü, ïîêà êàëìûêè - ñîëäàòû è îôèöåðû, îáìàíîì ñíÿòûå ñ ôðîíòîâ, â íå÷åëîâå÷åñêèõ óñëîâèÿõ ñòðîèëè Øèðîêîâñêóþ ÃÝÑ, èõ ðîäíûå áûëè ðàçáðîñàíû ïî ñèáèðñêèì ïðîñòîðàì, áåç ïðàâà ïåðåäâèæåíèÿ è ïåðåïèñêè, íåñëè òÿæêèé êðåñò "âðàãîâ íàðîäà".

Âûøåë ïåðâûé òîì ñåðèè ñâîäà êàëìûöêîãî ôîëüêëîðà "Ìèôû, ëåãåíäû è ïðåäàíèÿ êàëìûêîâ". Äàííîå íàó÷íîå èçäàíèå ìû áû íàçâàëè çàìå÷àòåëüíûì äîñòèæåíèåì ñîâðåìåííîé ìîíãîëèñòèêè, îõâàòûâàþùåé îáøèðíûé ïëàñò óñòíîé ñëîâåñíîñòè êàëìûêîâ ñ ãëóáîêîãî, äðåâíåãî ÿçû÷åñòâà äî óñòíûõ ñêàçàíèé êîíöà XIX - íà÷àëà XX âåêîâ.  êíèãó âîøëè 146 îáðàçöîâ íàðîäíîé ñëîâåñíîé êóëüòóðû êàëìûêîâ, áåðóùèõ ñâîå íà÷àëî èç ãëóáèíû àðõàè÷åñêîãî ìèðîâîççðåíèÿ, êîãäà òþðêî-ìîíãîëüñêèå ïëåìåíà ïîêëîíÿëèñü Âå÷íîìó ñèíåìó íåáó è Âåðõîâíîìó ïîêðîâèòåëþ Òåíãðè.
Âî âñòóïèòåëüíîé ñòàòüå ê íåé, àâòîðîì êîòîðîé ÿâëÿåòñÿ èçâåñòíûé ó÷åíûé, ä.ô.í. Ò.Ã. Áàñàíãîâà (Áîðäæàíîâà), ïîä íàçâàíèåì "Ìèôû, ëåãåíäû è ïðåäàíèÿ êàëìûêîâ" äàåòñÿ ïîäðîáíûé, ãëóáîêî ïðîôåññèîíàëüíûé àíàëèç óñòíûõ ïðîçàè÷åñêèõ æàíðîâ êàëìûöêîãî íàðîäà, âêëþ÷àÿ èñòîðèþ èõ çàïèñè, èçó÷åíèÿ è ïóáëèêàöèè.
Ñþæåòíûé ñîñòàâ êàëìûöêèõ ìèôîâ, ëåãåíä è ïðåäàíèé ó÷åíûì êëàññèôèöèðóåòñÿ ïî îäèííàäöàòè ãðóïïàì: êîñìîãîíè÷åñêèå, ýòíîëîãè÷åñêèå ìèôû; äåìîíîëîãè÷åñêèå, èñòîðè÷åñêèå, òîïîíèìè÷åñêèå ïðåäàíèÿ; ýòíîãðàôè÷åñêèå ëåãåíäû î ïðîèñõîæäåíèè îáðÿäîâ è ðèòóàëîâ; ðåëèãèîçíûå ïðåäàíèÿ î äóõîâíûõ ëèöàõ, ïðåäàíèÿ î ìàòåðèàëüíûõ ïðåäìåòàõ, ïðåäàíèÿ î ïðîèñõîæäåíèè æàíðîâ êàëìûöêîãî ôîëüêëîðà, ÷òî âïîëíå ñîîòâåòñòâóåò èõ ñîäåðæàòåëüíûì è ñþæåòíî-ïîâåñòâîâàòåëüíûì êîîðäèíàòàì.
Íåñêîëüêî ñòðàíèö ñâîåãî èññëåäîâàíèÿ ó÷åíûé ïîñâÿùàåò èñòîðèè íàó÷íîãî ñáîðà, ïóáëèêàöèè è èçó÷åíèÿ ðàññìàòðèâàåìîé ïðîáëåìû, ãäå â ýòîì äåëå îñîáî âûäåëÿåò òðóäû Íîìòî Î÷èðîâà, È.È. Ïîïîâà, Á.Ê. Ïàøêîâà, Á.Á. Áàäìàåâà, È.Ê. Êëèøíèíà, Ó.Ä. Äóøàíà, Á.Á. Îêîíîâà, Á.Á. Ëèäæèåâîé è äðóãèõ, âíåñøèõ íåîöåíèìûé âêëàä â ýòî áëàãîðîäíîå äåëî.
Ïðèâîäÿòñÿ èìåíà è èñïîëíèòåëåé îáðàçöîâ óñòíîãî íàðîäíîãî òâîð÷åñòâà êàëìûêîâ: Ñàíäæè Áóòàåâà, Ñ. Ìàíäæèêîâà, Ø.Â. Áîêòàåâà, Ýýëÿí Îâëà è äðóãèõ, ðåïåðòóàð êîòîðûõ çíà÷èòåëüíî îáîãàòèë ôîëüêëîðíûé ôîíä è â öåëîì êóëüòóðíîå ñëîâåñíîå íàñëåäèå äàííîãî ýòíîñà.
Ò.Ã. Áàñàíãîâà äà¸ò äîñòîéíóþ íàó÷íóþ îöåíêó ñâîèì ïðåäøåñòâåííèêàì, ðàíåå èçäàâøèì êíèãè òåêñòîâ íåñêàçî÷íîé ïðîçû êàëìûêîâ "Ñåìü çâåçä" (2004) è "Êàëìûöêèé ôîëüêëîð" (1985).
Ïîæàëóé, îñíîâíûì äîñòîèíñòâîì âñòóïèòåëüíîé ñòàòüè Ò.Ã. Áàñàíãîâîé ÿâëÿåòñÿ êðàòêèé, íî ãëóáîêî ïðîôåññèîíàëüíûé àíàëèç âíóòðèæàíðîâîé êëàññèôèêàöèè êàëìûöêîé íåñêàçî÷íîé ïðîçû, â êîòîðîì, èñõîäÿ èç îñîáåííîñòåé äàííîãî âèäà ôîëüêëîðíîé ñëîâåñíîñòè, ó÷åíûé áåðåò â îñíîâó âðåìåííîé ïðèíöèï.
Âåñüìà ïîäðîáíî ïðîâîäèòñÿ ó÷åíûì àíàëèç àñòðîíîìè÷åñêèõ íàçâàíèé ïëàíåò, ñîçâåçäèé è çâåçä â îáùåìîíãîëüñêîé ýòíîìèôîëîãè÷åñêîé òðàäèöèè. Èññëåäîâàòåëåì ñêðóïóëåçíî ðàñøèôðîâûâàåòñÿ íàöèîíàëüíûé, àñòðîíîìè÷åñêèé, òåðìèíîëîãè÷åñêèé êîä ìîíãîëüñêèõ íàðîäîâ, ñîãëàñíî êîòîðîìó ïî÷òè êàæäîå ñîçâåçäèå èëè ïëàíåòà èìåþò ñâîå íàçâàíèå èëè èñòîðèþ ýòîãî ÿâëåíèÿ.  ýòèõ íàçâàíèÿõ íàáëþäàåòñÿ óäèâèòåëüíîå ñîâïàäåíèå è ñõîäñòâî ñ êàðà÷àåâî-áàëêàðñêîé íàðîäíîé àñòðîíîìè÷åñêîé òåðìèíîëîãèåé, î÷åâèäíî, áåðóùåé ñâîè èñòîêè èç äðåâíåéøåé òþðêî-ìîíãîëüñêîé ðîäñòâåííîé ýòíè÷åñêîé îáùíîñòè, ÷òî ïîäòâåðæäàåòñÿ êîíêðåòíûìè ïðèìåðàìè èç äàííîãî èññëåäîâàíèÿ.
Ýòèìîëîãè÷åñêèå ñêàçàíèÿ êàëìûêîâ, êàê ïîä÷åðêèâàåò Ò.Ã.Áàñàíãîâà, òåñíî ñâÿçàíû ñ ìèôîëîãè÷åñêèìè ìîòèâàìè îá îáðàçå æèçíè, îñîáåííîñòÿìè õàðàêòåðà, âíåøíåãî âèäà è ïîâàäêàìè æèâîòíûõ, ãäå ó÷åíûé ïîäðîáíî îñòàíàâëèâàåòñÿ íà ñþæåòíî-ïîâåñòâîâàòåëüíûõ êîîðäèíàòàõ ïîïóëÿðíîì â Óêàçàòåëå ìèðîâûõ ñþæåòíûõ òèïîâ ñêàçîê (Ààðíå-Òîìïñîíà è Â. Ýáåðõàäà, Ï.Áîðàòîâà) ïðîèçâåäåíèÿ "Ïî÷åìó êîìàð æàëîáíî ïîåò", ïîä÷åðêèâàÿ åå íàöèîíàëüíûå îñîáåííîñòè â êàëìûöêîé íåñêàçî÷íîé ïðîçå.

 ðåñïóáëèêå îæèäàåòñÿ áîëüøîå äóõîâíîå ñîáûòèå: âåðóþùèì è âñåì æèòåëÿì ïðåäîñòàâëÿåòñÿ âîçìîæíîñòü ïîêëîíèòüñÿ è ïîëó÷èòü áëàãîñëîâåíèå ïðàâîñëàâíîé ñâÿòûíè - Ôåîäîðîâñêîé èêîíû Áîæüåé ìàòåðè. Îá ýòîì ñîáûòèè ðàññêàçàëè æóðíàëèñòàì àðõèåïèñêîï Ýëèñòèíñêèé è Êàëìûöêèé Þñòèíèàí è ïðîòîèåðåé îòåö Àëåêñåé íà áðèôèíãå â ÐÈÀ "Êàëìûêèÿ".
Êàê îòìåòèë àðõèåïèñêîï Þñòèíèàí, ýòî äóõîâíîå ñîáûòèå ñîñòîèòñÿ ïî áëàãîñëîâåíèþ Ñâÿòåéøåãî ïàòðèàðõà Ìîñêîâñêîãî Êèðèëëà. Îáðàç îáùåðîññèéñêîé ñâÿòûíè - Ôåîäîðîâñêîé èêîíû Áîæèåé Ìàòåðè ïðèáóäåò â Êàëìûêèþ, â Ýëèñòó, 28 ñåíòÿáðÿ â ñîïðîâîæäåíèè äåëåãàöèè Êîñòðîìñêîé ìèòðîïîëèè, âî ãëàâå ñ ìèòðîïîëèòîì Êîñòðîìñêèì è Íåðåõòñêèì Ôåðàïîíòîì. Ïðåáûâàíèå ïðàâîñëàâíîé ñâÿòûíè â Êàëìûêèè ñîâïàäàåò ñ åùå îäíèì äóõîâíûì ñîáûòèåì - îòêðûòèåì õðàìà â ã.Ãîðîäîâèêîâñêå.
Âñòðå÷à Ôåîäîðîâñêîé èêîíû ñîñòîèòñÿ â Êàçàíñêîì ñîáîðå Ýëèñòû 29 ñåíòÿáðÿ â 16:00.
Ñâÿòûíÿ áóäåò íàõîäèòüñÿ â Êàçàíñêîì êàôåäðàëüíîì ñîáîðå ñ 29 ñåíòÿáðÿ ïî 3 îêòÿáðÿ. Çàòåì îáðàç äîñòàâÿò â ã. Ãîðîäîâèêîâñê, ãäå 6 îêòÿáðÿ ñîñòîèòñÿ îñâÿùåíèå õðàìà â ÷åñòü öåñàðåâè÷à Àëåêñèÿ.
Âëàäûêà, îçíàêîìèâ æóðíàëèñòîâ ñ èñòîðèåé èêîíû, îòìåòèë, ÷òî Ôåîäîðîâñêàÿ - Êîñòðîìñêàÿ èêîíà Áîæèåé Ìàòåðè íàïèñàíà åâàíãåëèñòîì Ëóêîé è áëèçêà ïî èêîíîãðàôèè ê Âëàäèìèðñêîé èêîíå Áîæèåé Ìàòåðè.
Íàçâàíèå ñâîå èêîíà ïîëó÷èëà îò âåëèêîãî êíÿçÿ ßðîñëàâà Âñåâîëîäîâè÷à († 1246), îòöà ñâÿòîãî Àëåêñàíäðà Íåâñêîãî, íîñèâøåãî â ñâÿòîì êðåùåíèè èìÿ Ôåîäîð - â ÷åñòü ñâÿòîãî Ôåîäîðà Ñòðàòèëàòà. Êàê îòìåòèë àðõèåïèñêîï, èêîíà ñîïðîâîæäàëà Àëåêñàíäðà Íåâñêîãî âî âñåõ åãî ïîåçäêàõ. È âïîëíå âîçìîæíî, ÷òî îáðàç ìîã â òî äàëåêîå âðåìÿ ïîáûâàòü è â êàëìûöêîé ñòåïè. Òàêîå ìîæíî ïðåäïîëîæèòü, èñõîäÿ èç òîãî, ÷òî Àëåêñàíäð Íåâñêèé áûë â äîáðûõ îòíîøåíèÿõ ñ ñûíîì Áàòó -õàíà. Ñîãëàñíî õðîíèêàì, Àëåêñàíäð Íåâñêèé âî âðåìÿ ïîñåùåíèÿ ãîðîäà Ãîðîáöà çàíåäóæèë è îòîøåë â ìèð èíîé. Òàê èêîíà îñòàëàñü â Ãîðîáöå. Èêîíà åùå äîëãî ïî÷èòàëàñü ïîñëå ñìåðòè Àëåêñàíäðà Íåâñêîãî. Ïîçæå, ïîñëå ïîæàðà â ÷àñîâíå, ãäå îíà õðàíèëàñü, ñ÷èòàëàñü óòåðÿííîé. Íî ïî ïðîøåñòâèè âðåìåíè îêàçàëîñü, ÷òî îíà ÷óäîì óöåëåëà. Âî âðåìÿ îõîòû åå íàøåë êîñòðîìñêîé êíÿçü, òàê îáðàç ïîìåñòèëè â Êîñòðîìñêîé ñîáîð. È âíîâü âîçðîäèëàñü ìîëâà î ÷óäîäåéñòâåííîé ñèëå èêîíû. Íûíå ýòîò îáðàç áóäåò ÿâëåí æèòåëÿì Êàëìûêèè.
Øèðîêîå ðàñïðîñòðàíåíèå åå ïî÷èòàíèÿ ïî âñåé Ðîññèè ñâÿçàíî ñ ñîáûòèÿìè íà÷àëà XVII âåêà - ïðåêðàùåíèåì Ñìóòíîãî âðåìåíè.  1613 ãîäó ÷óäîòâîðíîé Ôåîäîðîâñêîé èêîíîé èç Êîñòðîìñêîãî ñîáîðà áûë áëàãîñëîâëåí ïðè èçáðàíèè íà öàðñòâî Ìèõàèë Ðîìà-íîâ.

Ýí šèë ìàíà òàœº÷èí ñóðºóëü÷íð Ìîñêâà áàëºñíä êåñã öàãòàí á¢ðä³ãäš³õ "Ò´ðñêí" ("Îòå÷åñòâî") ãèäã ìàðºàíä îðëöñìí. Ýäí ýâð³ííü ø蜚ëëºí³ ê´äëìø³í ¢çóëš, êåñí îëí òîîòûí òóñêàð òîäðõàºàð êåëš ´ãâ.
Ìàíà íåìð ñóðºóëèí ó÷ðåæäåíü "Áè÷êä¢äèí áîëí óéí íàñòíðèí òóðèçìèí áîëí ºàçð-óñàí ìåäëºí³ òàíº÷èí öóòõëœ" êåñã šèëèí òóðøàðò ñóðºóëü÷íðèí øèíšëëòñèã ºàðäàä, ꢢêäò ä´œã³í ê¢ðã³ä, šèë áîëºí "Áè÷êí Ò´ðñêì" - ãèäã êîíôåðåíö äàâóëàä, ñ³³í³ð áè÷ñí áîëí ò¢ð¢í îðì ýçëñí ê´äëìøèíü ²ð³ñ³í ìàðºàíä îðóëíàâèäí. Ýí šèë Ìîñêâàä áîëšàõ ìàðºàíä 33 øèíšëëò éîâóëãäëà. Òåäí äóíäàñ 21 ñóðºóëü÷ ¢ðâð àâëà, àðâí ꢢêä ìàíà îðí-íóòãèí õîòë áàëºñíä îäëà, ê¢í áîëºí áè÷ñí ò´ð³ðí îðëöëà.
²ð³ñ³í ìàðºàí ºóðâí ³œã³ð õóâàãäàä á¢ðä³ãäí³. Ò¢ð¢í ³œãä Ýëñòèí ¹4 òîéãòà øêîëûí 9-÷ êëàññèí ñóðºóëü÷ Àíãåëèíà Ãóâóðîâà, Öåëèíí ðàéîíà Õàð-Áóëãèí øêîëàñ Êîêñóíîâà Èëÿíà (8-÷ êëàññ) îðëöñìí. Ýí ꢢêä ýâð³ííü ê¢ö³ñí øèíšëëò³í äèãò³-äàðàòàºàð ã¢í ìåäðë³í ¢ç¢ëš ö³³ëºš ÷àäâ. Ýäí îëí ñåêöä, íîìèíàöä îðëöš, äèïëîìàíòûí áîëí ëàóðåàòûí öîë 碢öõ³â. Ýí ꢢêä "Á³³ðí óëñ" ("Çåìëÿêè"), "²ð³ñ³í òóóšèí Íåêðîïîëü" ("Èñòîðè÷åñêèé íåêðîïîëü Ðîññèè") ãèäã ñåêöä îðëöëà. ªàðäà÷íü áîëš Ýëüâèðà Êàðëîâíà Ãóâóðîâà éîâëà.
Õîéðäã÷ ³œãäíü Ìîñêâà áàëºñóð 5 ñóðºóëü÷ äóóäóëãäëà. Òåäí äóíäàñ ºóðâí ê¢í îðëöš ÷àäâ. Ñàðïàí ðàéîíà Ý. Ò. Äåëèêîâèí íåðò³ Ñàðïàí øêîëûí 11-÷ êëàññèí ñóðºóëü÷ Àðíàåâà Ìèëàíà îðëöëà. Ìàðºàíà àøàð ´´ä³í îðìä ºàðàä, ꢢêí äèïëîìàíòûí áîëí ëàóðåàò öîë 碢â.

 Õàðàáàëèíñêîì ðàéîíå Àñòðàõàíñêîé îáëàñòè â ìåñòå ïåðåñå÷åíèÿ ðîññèéñêî-êàçàõñòàíñêîé ãîñóäàðñòâåííîé ãðàíèöû Õàðàáàëè - Áàëêóäóê ñîòðóäíèêè Ïîãðàíè÷íîãî óïðàâëåíèÿ ÔÑÁ Ðîññèè ïî Ðåñïóáëèêå Êàëìûêèÿ è Àñòðàõàíñêîé îáëàñòè îáíàðóæèëè ðîãà ñàéãàêà.

Ôðàêöèÿ "Åäèíîé Ðîññèè" â Ãîñóäàðñòâåííîé Äóìå ïðåäëàãàåò óñòàíîâèòü â Ðîññèè íîâóþ ïàìÿòíóþ äàòó è ñäåëàòü 22 îêòÿáðÿ Äíåì ðîññèéñêîãî ôóòáîëà. Êàê çàÿâèë ñåãîäíÿ íà ïëåíàðíîì çàñåäàíèè ÷ëåí êîìèòåòà Ãîñäóìû ïî êîíòðîëþ è ðåãëàìåíòó Äìèòðèé Áåëèê, ñîîòâåòñòâóþùèé çàêîíîïðîåêò âíåñåí â íèæíþþ ïàëàòó ïàðëàìåíòà.
"Ìû âûñòóïàåì çà íîâóþ ïàìÿòíóþ äàòó - Äåíü ðîññèéñêîãî ôóòáîëà ïðåäëàãàåì ñäåëàòü åå 22 îêòÿáðÿ â äåíü ðîæäåíèÿ âðàòàðÿ, ëåãåíäû ñîâåòñêîãî è ìèðîâîãî ôóòáîëà Ëüâà Èâàíîâè÷à ßøèíà - åäèíñòâåííîãî èç âðàòàðåé (îòå÷åñòâåííûõ), óäîñòîåííîãî "Çîëîòîãî ìÿ÷à", ôóòáîëèñòà, êîòîðûé ïåðâûì â Ñîâåòñêîì Ñîþçå îòñòîÿë áîëåå 100 ìàò÷åé íà íîëü. Ñîîòâåòñòâóþùóþ çàêîíîäàòåëüíóþ èíèöèàòèâó íàøà ôðàêöèÿ âíîñèò â Ãîñóäàðñòâåííóþ Äóìó", - çàÿâèë ïàðëàìåíòàðèé.
Ïî ñëîâàì Ä.Áåëèêà, áëàãîäàðÿ ×åìïèîíàòó ìèðà, ìèëëèîíû áîëåëüùèêîâ èç ðàçíûõ ñòðàí ìèðà "ïîñìîòðåëè, ÷òî òàêîå Ðîññèÿ". "Îíè âåðíóòñÿ äîìîé è ðàññêàæóò î òîì, ÷òî ìû - íîðìàëüíûå ëþäè, çäåñü öèâèëèçîâàííàÿ ñòðàíà, ó íàñ ïðåêðàñíàÿ èíôðàñòðóêòóðà", - äîáàâèë îí.
Ïàðëàìåíòàðèé òàêæå îòìåòèë âëèÿíèå ïðîõîäÿùåãî â ñòðàíå ×åìïèîíàòà ìèðà ïî ôóòáîëó íà äåòåé è ïîäðîñòêîâ. "Äîñòèæåíèÿ íàøåé êîìàíäû îòîðâàëè íàøèõ äåòåé, ïîäðîñòêîâ îò ýêðàíîâ ñìàðòôîíîâ, êîìïüþòåðîâ, è ïîñëå ïåðâûõ óäà÷íûõ ìàò÷åé ðåáÿòà íàäåëè ôóòáîëêè ñ ôàìèëèÿìè íàøèõ èãðîêîâ: Àêèíôååâà, Äçàãîåâà, Äçþáû, Ãîëîâèíà è äðóãèõ. À ôóòáîëêè ñ ôàìèëèÿìè Ìåññè, Ðîíàëüäî, Ñàëëàõà îñòàëèñü ïûëèòüñÿ â øêàôàõ, ïîòîìó ÷òî ýòî íàø, ðîññèéñêèé ×åìïèîíàò ìèðà, è ìû ýòî äîêàçàëè", - ïîä÷åðêíóë îí.