Төрскн һазран харсла

25-08-2020, 16:06 | Таңһчин зәңгс » Эдн Төрскән харсла

Төрскән харсгч Алдр дәәнд орлцсн Приютна района залу улсас негнь Саран Манджиевич Матуев. Энүнә дәәнә хаалһ талдан цергчнрәс икәр йилһрхш. Эн цуг баһчудла әдл 1941-ч җилд төрскн һазрасн фронтд одад, зөрмгәр дәәлдлә. Эднә цергә әңг Ростовск мүҗд тусла. Командирнь хальмг көвүнд сана зовад, баахн салдсмудын курст йовулла. Тегәд эн Сталинград харслһна бәрлдәнд орлцҗ чадсн уга. Дәәнә цагт Украинск хойрдгч фронтд 920-ч халһна полкд церглҗ йовсмн. Дәәнә түрүн җилд бәрлдәнд шавтла. 1943-ч җилд күнд шав авад, Алма-Ата балһснд госпитальд туссмн. Тенд кесгтән бийән эмнүләд, хәрү цергчнрин зергләнд орсмн.
Саран Манджиевич Матуев мана орн-нутгин кесг балһсд, селәд сулдхла. Энүнә өөрхн элгн-садна келсәр, Киев балһс сулдхлһна бәрлдәнд орлцла. Нег дәкҗ энүнә әңгд НКВД-н элчнр ирҗ. “Мини полкд хальмгуд уга, нег узбек, наадкснь орсмуд”, – гиҗ эднә командир келсмн. Тегәд эн Широклагд туссн уга, цааранднь дәәлдлә. 1944-ч җилд хөн сарин йиснлә С. Матуев Ровно дәкн дәәлдәнд шавтла. Железноводскд бийән эмнүлснә хөөн энүг герүрнь тәвсмн. Эн дәәнд орлцсн учрар Төрскән харслһна медальмудар ачлгдла.
Төрскн һазртан ирхләрн хальмгудыг Сиврүр күчәр туусна тускар медв. «Юуна төлә би дәәлдҗ йовсмн, элгн-садан ода хама хәәҗ олхмб?» – гиҗ санад икәр зовсмн. Дәәнә өмн С. Матуев өрк-бүлән өндәлһсн билә. Энүнә авальнь Манца Эрднеева гидг күүкд күн билә. Дәкәд эднлә хамдан авһиннь күүкн бәәлә. Саран Манджиевичин эк-эцкнь дәәнә өмн сәәһән хәәлә. Эднә өрк-бүл 1-ч Үлдчн хотнд бәәсмн. С.Матуев 107-ч тойгта совхозд дөрвн классан чиләлә. Эн сурчасн сурһульд Көглтин Даван эцкнь һардач болҗ көдлсмн. 1944-ч җилд төрскн селәндән хәрҗ ирхләрн нег чигн хальмг кү олсн уга. Элст дамҗад, эн Әәдрхн балһснд орна. Тер төвкнүн биш цагт энүг тонсмн. Эн учрар иткл цаас болн хувц-хунр уга үлдсмн. Әәдрхнә военкоматд одхла, энүнд дәәнә цаасинь шинәс кеҗ өгв.
Әәдрхнәс Сиврүр одв. Тенд Новосибирск балһснд күрәд эврәксән җилин эргцд хәәһәд олв. Тедн Онгартоп балһснд туссн бәәҗ. Энүнә дү күүкн Кермн Иртыш һолас ус авч йовсн цагла эдн харһсмн. “Саран”! – гиҗ хәәкрәд, дү күүкн теңкән уга байрла. Ахан теврәд, үмсәд, нульмсан асхрулв. Хальмг салдс ирв гисн зәңг олн дунд йир шулуһар тархагдв. Әмтн энүнд ирәд эврәксән сурад кесгтән күүндв. Сиврт эн адучар көдлсмн. Тууврт эднә өрк-бүлд һурвн үрнь һарв.
Матуевихн 1957-ч җилд төрскн таңһчдан ирлә. Энд эдн хойр үртә болв. Саран Матуев насни турштан “Кировин” нертә колхозд көдлсмн. Тенд хөөчәр сәәнәр көдләд, таңһчдан тусан күргсмн. Эднә бригад даңгин авсн зураһан күцәһәд, сән үзмҗәрн ончрдг билә. Тегәд эдн Күндллһнә һашгудар даңгин ачлгддг билә. Сән чинәтә мал өскдг хөөч ВДНХ-д одх путевкар ачлгдла.
Төрскән харсгч Алдр дәәнд орлцач Саран Манджиевич Матуев ода мадн дунд уга. Приютна районд болн Элстд бәәдг элгн-саднь энүг мартхш. Алдр Диилврин байрла эдн цуглрад санлынь тевчнә.

БУДЖАЛА Савр

Видео