Хальмгт Зулын гер секгдв

01-09-2020, 14:49 | Таңһчин зәңгс » Бурхн-шаҗна төрәр

Кґтчнрі района Амта Бурєст гидг біірнд Зулын гер секгдв. Башмин Толєа гидг ґґдмин ґґр ода шаљнд шўтдг улс кўрч мґргљ чадљана. Урднь нер єарсн Чґґрі хурл біісн ірўн єазрт нег сарин туршарт Зулын герл асхмн.
ХХ зун љилин эклцір шаљна номин тґв біісн Чґґрі хурлын біірнд шаљна ик чинрті ўўлдвр кўцігдв. Энд Зулын гер байрин біідлд секлєнд Кґтчнрі района імтн, Хальмгин буддийск ниицісин элчнр, ода талдан єазрт бііх біірн імтн ирљ орлцв. Эн ик хурлд церглљ йовсн ламнрин болн гелњгўдин элгн-садн бас нааран ирв. Тедні негнь Батнасна Эрднь эвріннь садн Хулхачин Самтна зург авч ирв. Самтн эмч гисн нертієір імтн энўг меддг біісмн. Цагтан эн Чґґрі хурлд сурч йовсмн. Хурлыг Ик Чонса єазрур єарєсна хґґн Самтн эмч Кґтчнртін ўлдід, імтнд дґњ-тусан кўргљ йовла. Олн-зўсн геміс эмндг біісинь кґгшдўд тодлљ келні. Імтн энўнўр олар ирдг бііљ, ґдрин кемљінд цугтаєинь хіліљ чадлго бііхлінь, імтн ўлдід, хонад, мањєдуртнь эмчд ордг біісні тускар Батнасна Эрднь келљ ґгв.
Кґтчнрі кґгшдўдин хўўвин ахлач Цеев Алексей ирсн улсиг кўндлљ, йґрілин ўг келв. Эн гер тосхлєнла учрсн соньн зірм йовдлмудыг тодлљ, імтнд эн медўлв. Љил хооран Кґтчнр селіні цаєан саната болн седвірті залус Анджуран Анатолин єардврт эн бііриг хашалад, Эльбрус уулас авч ирсн чолу энд тівсмн. Деернь ахр ціілєврті самбр углсмн. Тер кемд Сарпа селі орљ йовсн Арља гегін энд ирід, ном умшад, цаєан хадг татад, хашад боосмн.
Эн љил болхла, Хасга Николайин, Манљин Намсрын, Таран Батан болн нань чигн улсин седвірір болн мґњгні дґњгір Зулын гер эклљ тосхгдв. Эргндк біірн цеврлгдљ, ясгдла. Тосхлтын кґдлмшиг Таран Батан болн Ніімні Анатолин єардврт кесмн. Тер тоод Єашун Бурєст селіні імтн бас орлцв. Бає биш кґдлмш єањллєна халхар Даван Николай кўців. Єірідљин Очр бас энд ґдр болєн гишњ кґдлв. Элстд болн нань чигн єазрт ода бііх Кґтчнрі района імтн чадсарн демін кўргсмн. Бурхн Багшин Алтн сўмин гелњгўд тосхлтын йовудт сўв-селвгірн дґњ болљасмн. Тегід энд цугинь шаљна авъясар кўцігдсмн.
Зулын гериг секлєиг Бурхн Багшин Алтн сўмин гелњгўд шишлњ ном умшљ кўців. Шаљна эн йосрхл Хальмгин шаљн лам Тэло Тулку ринпочен єардврт кегдв. Тываєас ирсн гелњ Тензин Кунел бас эн йосрхлд орлцв. Ірісід, Моњєлд болн СНГ-н нутгудт Дала ламин кўндті элч Тэло Тулку ринпоче чинрті эн ўўлдврт орлцснь евілті йовдл болљана. Кезіні Хальмгт Чґґрі хурл секлєні седвірчнь болљ тиигхд Ірісід XIII Дала ламин элч біісн хамбо лам Дорљин Агван бурхн-шаљна номин тґв болсн хурлын эклцд біісн болдг.
Хальмгин шаљн лам Тэло Тулку ринпоче болн селіні хамгин медіті элч Манљин Валентината хамдан Зулын гериг ик ґргмљин біідлд секв. Шаљн ламин келсір, Зулын гериг тосхх седвір олн љил хооран ўўдсмн, зуг олн-зўсн учрар керг хооран татгдад, ода тер санан кўцв.
Чґґрі хурлын чинрин тускар келхлірн ринпоче давсн зун љилд Хальмгт 100 єар ик болн бичкн хурл біісиг тодлулв. Шаљна номиг дасхлєна, шаљна философийла таньлдуллєна халхарн Чґґрі хурл нер єарч йовсмн. Шаљна гўн болн цуг халхин медрл ґгдг йоста тґв біісинь шаљн лам лавлљ темдглв. Шин йосна цагт цуг хурлмуд, суврєс хамхлљ тарагдсн бийнь імтн шаљан мартсн уга. Цагнь ирід, бурхн-шаљна ном шиніс делгрлт авч, ґвкнрин авъясмуд сергігдљіні.
Хальмг імтн седклдін, ухандан, зўркндін шаљан хадєлљ йовсн тґлід эндр Чґґрі хурлын біірнд Зулын гер секљ, ном умшљ, ірўн ўўлдвр кўцігдв. Бурхн Багшин Алтн сўмин гелњгўд мґргўл кељ, єазр-усиг цеврллєні, Зулын гериг ірўсллєні шаљна йосрхл кўців.
Зулын гер гисн бичкн гер болљана. Терўні тал дунднь зулын ик цґгцд зулын герл асагдв. Сарин туршарт зул шатхмн болљана. Сііхн ик цґгциг Энткгин єазрт кесмн. Ірўн эн цґгц – Хальмгин гелњгўдин нииціні, «Чойкорлинг» хурлын ах багш Тингона, Хасга Николайин, Хасга Арслана, Церні Антонинан, Таран Батан ґрк-бўлмўдин белг болљана.
Зулын гериг секлєн – ірўн керг. Эн буйнта керг-ўўлдвр мана цаг кўртл імд-менд эс кўрсн, харалта, зовлњта љилмўдт імнісн хаєцсн цуг хальмгудт нерідгдсн йовдл болв. Чґґрі хурлд церглљ йовсн гелњгўдин санлд евілті ўўлдвр нерідгдв. Ґвкнрин авъясмуд сергігдљ, бурхн-шаљна ном ик делгрлт авчахиг эн йовдл медўлљіні.

ЉИРЄЛИН Кермн

Ціілєвр: ХХ зун љилин эклцір Хальмг теегт бурхн-шаљна номин гўн сурєуль ґгх Цанид хурлмуд секгдсмн. 1907-ч љилд Бає Дґрвді нутгин Амта Бурєст гидг біірнд Башмин Толєа гидг ґґдм деер Цанид Чґґрі хурл секгдсмн. Хґґннь эн хурл Ик Чонса єазрур єарєгдсн бііљ.
1908-ч љилд Цанид хурл Ик Цоохра нутгин Санзр біірнд тосхгдсмн. Хурлмуд тосхлєнд хамбо лам Дорљин Агван, нойн Тундута Данзн, зіісњгўд Бадмаев, Кармыков, Шонтаев болн нань чигн улс мґњг йилєљ ґгсмн.
Єурвдгч тиим хурл 1917-ч љилд Богширгихні хурлд (Денисовск станиц) секгдсмн. Бурхн шаљна ном делгрўллєнд, Хальмгин теегт оюни герл асалєнд эннь зґвір ик ишкдл біісмн.

Хальмгт Зулын гер секгдв
Хальмгт Зулын гер секгдв

Видео