Хальмг заңшал

02-10-2020, 15:51 | Таңһчин зәңгс » Эндрк ґдрин тґрір

Ик кезəнəс авн хальмг улс дѳрвн зүсн мал ѳскж йовсмн. Тер дотр үкриг ѳрк-бүл болhн ѳскдг билə. «Үкр уга - бүл уга»,- гиҗ мини ээҗм келнə. Ямаранчн угатя ѳрк-бүл нег үкрəн бəрəд, саадг билə. Юңгад гихлə үкрин үсн гер-бүлин теҗəл болдг бəəсмн.
Мана ѳрк-бүл селəн hазрт бəəнə, цѳѳкн бод мал ѳскнəвидн. Хаврин цагт мана үкрмүд туhлна. Экм үкрмүдəн сааhад, үсинь цокад, ѳрм кеhəд, цəəhə тос авна, ээдмг кенə. Би даңгин экдəн нѳкд болнав.
Маднла хамдан най нас күрсн кѳгшн ээҗмдн бəəнə. Ээҗм йир соньн юм, тууҗс, авъясмуд келҗ ѳгнə. Шидр ээҗм малла залhлдата ямр хальмг авъяс бәәдгинь келҗ ѳгв.

Малын кишг авдг авъяс

Мал ѳскдг улс күүкн малын тѳл йилhəд авчкад, эр малынь хулдна. Малан хулдхларн, малын кишг авдг авъяс бəəнə. Хойр ѳврин хоорндаснь невчкн килhс (ноос) таслҗ авад, дəкəд сүүлəснь хəəчлҗ авдмн. Тер авсн килhсн (ноосн) деернь шар тос тəвəд, хашадан hал түлəд шатадмн. «Кишг гисн юмн малд бəəдмн», - гиҗ ээҗм келнə.

Тамһ тəвлһнә түскар

Кезəнə əəмг болhна мал онц тамһта бəəсмн. Нурhлҗдан əəмгин тамhиг мѳрнә ар hуйднь тѳмрəр хəəрəд тəвдг бəəҗ. Тамh тəвлhн сəн юмн, юңгад гихлə мал геедрсн, хулхад одсн цагт олҗ авч болхмн. Ѳдгə цагт бод малд бас тамh тəвнə: тѳмр чимкҗ хатхна, зүн эс гиҗ барун чикнднь эрə hарhҗ керчнə, хəəчлнə.

ГАЛЬШАН Наташа,
Яшкулин района Цаhан Усна школын 9-ч классин сурhульч