Багш, шүлгч, орчулач

20-04-2021, 16:03 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

Мана илдклин һол дүр – дамшлтта багш, шүлгч, орчулач, Əрәсән бичәчнрин ниицәнә гешүн, дунд сурһулин һардач, Əрәсән сурһуль-эрдмин ачта кɵдләч, Хальмг Таңһчин Толһачин мɵрән лауреат Канкин Эрднь.
Эрднь Потаевич Цаһан-Нуурин көвǝд тɵрҗ, бичкнǝсн авн хальмг келǝн, ɵвкнрин авг-бǝрциг сǝǝнǝр медǝд ɵсҗ-боссн күн. 1991-ч җилд Хальмг ик сурhуль тɵгсǝhǝд, таңhчин Ик Царң селǝнǝ 2-ч тойгта дунд сурһульд багшин күч-кɵлснǝ хаалhан эклв. Тер цагас авн дааврта олн кɵдлмш кеҗ йовх күн гихлǝ буру болшго: Хальмгин сурhуль-эрдм делгрүллhнǝ цутхлңгин хальмг келнǝ, утх-зокъялын, тууҗин болн сойлын кафедрин ах багш, Хальмг ик сурhулин багш, Октябрьск района Хоньна Михаилын нертǝ 2-ч тойгта Ик Царӊгин дунд сурhулин hардач, «Теегин герл» седкүлин редактор болн нань чигн тоот. Хɵрдгч зун җилин чилгчǝр олн тɵрмүдǝр бичсн илдклмүднь номин хураңhуст эклҗ барлгдсмн.
2007-ч җилд Əрǝсǝн шаңhа академическ театрин hардврт бǝǝдг М. Щепкинǝ нертǝ театральн училищд келн-улсин студьт хальмг келнǝ багш кергтǝ гисн марhан зарлгдсн билǝ. Энүнд Канкин Эрднь багшин талас бийǝн күцц кевǝр үзүлǝд, студин хальмг келнǝ багш болҗ шиидгдв. Һурвн җилдǝн седклǝн тǝвҗ, гүн медрл ɵгч баахн артистнриг эн дасхв.
– Театральн училищд багшлҗ йовсн җилмүдт орчуллhна кɵдлмшǝр эклҗ соньмслав, «Щепкәс» ирǝд буулhдг болув, тенд кɵдлхдǝн орчулврин кɵдлмшин амтынь авув, билгтǝ драматургчнрин үүдǝврмүдиг хальмг келнд буулhдг билǝв, – гиҗ Эрднь Потаевич хувалцв. Энүнә темдглсǝр, Калян Санҗин «Күлг-бөкндә» («Конек-Горбунок»), Сǝн-Белгин Хасрин «Салтан хаана туск тууль» («Сказка о царе Салтане»), Бембин Тимофейин «Василий Теркин» – эн нер һарсн зокъялчнрин орчулврин көдлмш эндр күртл ɵврмҗ болад бǝǝнǝ. Тегәд эднәс үлгүр авад, Г. Запольскаян «Мораль пани Дульской», К. Гольдонин «Кьоджинские перепалки», Э. де Филиппон «Цилиндр», А. Чеховин «Предложение», А. Вампиловин «Дом окнами в поле», М. Лермонтовин «Выхожу один я на дорогу» болн талдан үүдǝврмүдиг хальмг келнд буулhв. Цааранднь сүл кесг җилмүдин туршарт олн үүдәврмүдиг орчулсмн. Тедн дунд «Сурһмҗта теҗг келврмүд» (Буддийские притчи), «Крыловин теҗгүд» (Басни И. Крылова), «Мана хутгт эцк, иеромонах, аглгч болн арш Саровин Серафимин намтр» («Житие Преподобного отца нашего Серафима Саровского, иеромонаха, пустынножителя и затворника»), Ханина Римман шүлгүд, туульс болн нань чигн үүдәврмүд зааҗ болҗана. Онц темдглхд, Хоньна Михаилын нер зүүҗәх Ик Царңгин дунд сурhулин багшнр нер һарсн билгтин өрк-бүллә, нег үлү, терүнә күүкн Ханина Риммала бат залһлда бәрнә. Римма Михайловнан хальмг келнд орчулгдсн туульс удл уга Хальмгин радион соңсхврмудт hархмн. Энүг Канкин Эрднь бийнь болн хамдан кɵдлҗ йовсн багшнрла айслулҗ умшад, аудио бичсмн.
Оютн бәәсн цагтан шүлглǝнǝр соньмсв, зуг ик сурһулян төгсәснǝ хөөн, 2014-ч җилд, «Теегин герл» седкүлд түрүн шүлгүднь барлгдв. Филолог номин кандидат, нер һарсн урн үгин шалһач Бадмин Андра шүлгүдинь шинҗләд темдглсн билә.
Олн-әмтн меддг кесг ду хальмг келнд буулһдгнь бас Канкин Эрднь болдг. Баһчудт эннь бас соньн, кергтә сурһмҗ өгдгнь лавта. Тиим кевәр 2011-ч җилд Л. Дербеневин «Есть только миг» дууг хальмг келнд орчулв. Цааранднь В. Высоцкийин «Братские могилы», Б. Окуджаван «Бери шинель», Р. Гамзатовин «Журавли», В. Харитоновин «День Победы» дуд хальмг келнд буулһгдв. Сүл хойр дууна тускар онц келх кергтә. Давсн 2020-ч җилд цуг мана орн-нутг Алдр Диилврин 75 җилин өөн өргнәр темдглсмн. Эн ончта өөнд нерәдәд Эрднь Потаевич эн хойр ду орчулсмн. « Р. Гамзатовин «Журавли» орчулхдан эк бичгǝр (оригинал) бас hардвр авлав, тегǝд Н. Гребневин орс келнд буулhснас невчк йилhрнǝ, Я. Френкелин кɵгҗмлǝ тааруллав», – гиҗ орчулач келв. «Журавли» дууг Басӊга Баатрин нертә келн-улсин театрин артистк, орчулачин күүкнь Канкин Делгр сәәхнәр айслулҗ дуулв. Хальмгин ачта артист, дууч Һәрән Лиҗ «День Победы» орчулсн дууна утхинь олнд күргәд, «Бумба» радиод видеобичлһ (видеоклип) үүдәсн билә.
Канкин Эрднь кɵдлмшин халхар даңгин хальмг кел, сойл, тууҗ дорас ɵсч йовх үйнрт медүлǝд дасхҗ йовдг мергҗлт мɵн. Эндр дунд сурһуль һардҗ йовсн деерән дамшлтта һардач цааранднь чигн уул төрскн келән, медрлән өргҗүлҗ байҗулад, сурһуль-эрдмин халхар ик көдлмш кеҗ йовна. Иргчдән бидн сәәхн хальмг келнд орчулгдсн шин дуд болн урн үгин үүдәврмүд Канкин Эрднин орчулврин көдлмш гиҗ дǝкǝд чигн үзәд бәәхвидн.
КАРСАНА Евгения

Багш, шүлгч, орчулач

ДӨРВН ӨӨРД
(Частр-дун – Канкин Эрднь)
Дөчнь – моңһл, дөрвнь – өөрд
Дөрвд, торһд, хошуд, өөлд
Дөрвн өөрдин нутг әмлтхә,
Деед Эзн Теңгр әәлдтхә!
Дөрвн өөрдин нутг әмлтхә,
Деед Эзн Теңгр әәлдтхә!

Байҗх цагтан – харм төрдго,
Сәәрх кемдән – омрхг болдго,
Нойн болхин үүл меддгүд,
Ниидән хәәрлҗ, алвтан асртха!
Нойн болхин үүл меддгүд,
Ниидән хәәрлҗ, алвтан асртха!

Баатр, цецн, зәәсң, көтч
Нег саадгин сумн болҗ,
Нег эцкин көвүд болҗ,
Нутг-нурһан аврҗ авийә!
Нег эцкин көвүд болҗ,
Нутг-нурһан аврҗ авийә!

ТОҺРУД
(үгнь Р. Гамзатов, айснь Я. Френкель,
хальмг келнд буулhснь Канкин Э.)

Цусан барҗ, чимгнь әгрҗ,
Цогцан хайҗ, дәәллдсн салдснр,
Цагнь ирәд, хүвлһән олна,
Цаһан тоһруд болсн болна.

Тер цагасн хавр-намрар
Тедн нисҗ, дууһан өгнә.
Тегәд әмтн деегшән харҗ,
Теңгр ширтҗ, тагчг зогсна?

Өлвксн сүрг ниснә, ниснә
Өдрин чилгчәр буднд ниснә.
Теднә зелнь җиҗг зәәтә,
Тер ормнь мини боллта.

Өдр ирхлә, тоһруд шову дахнав
Өл буднд, унярт ниснәв,
Теңгрин шовушң, төвшүн дуулнав,
Таднан дуудҗ, тендән доңһднав.

Цусан барҗ, чимгнь әгрҗ,
Цогцан хайҗ, дәәллдсн салдснр,
Цагнь ирәд хүвлһән олна,
Цаһан тоһруд болсн болна...

Видео