Бурхна өлмәг дахҗ...

28-09-2021, 13:18 | Общество

Өдгә цагт цуг мадн әмнә теҗәлин төлә йовад чирмәҗ, һәәхмҗтә сәәхн юм үзх арһан алдад одувидн. Хальмг бичәчнрин бичсн юмиг умшдг әмтн тооһарн баһ болад, бичәчнр чигн цөөкрәд, барас һарчах дегтрмүднь чигн цөн болв. Хальмг умшачнрин седклин хуҗр хаӊһаҗ эн җилд һарсн нег дегтр — «След будды». Дегтриг бичснь Өлзән Елена.

Цагин эркәс давх арһ уга гиҗ мана өвкнр, цецн ухата хальмгуд, келдг бәәҗ. Одгә цагт мана хальмгуд эврә келән сәәнәр меддго учрар «След Будды» гидг дегтр орс келәр һарв. Дегтр кемҗәһәрн ик биш болв чигн, түүрвәчин кесг җилдән үзәд, соӊсад, ухан-санандан хоршаҗ ухалад, ашинь һарһҗ бичсн юмна нег сәәхн хураӊһу болҗана. Энд Өлзән Елена хальмг теегин, таӊһчан сәәхрүлҗ йовсн әмтнә, әрүн Төвдин орнд зуульчлҗ одсна тускар, Моӊһлын һазрт одад, Шабалын орна үүд үзснә тускар юм нуулго тодрхаһар бичәд, эврә умшачдан илвтә туулин һәәхмҗиг үннәр секәд, хол һазрин хаалһар көтлҗ авад йовна.
«След Будды» гидг дегтриг секәд, түрүн халхаснь эклҗ, умшач түүрвәчиг дахад, хальмг теегин сальк өрәд, буурлдан үнр хамрарн үнршлҗ, хөөчнрлә мал хәрүлҗ, зурмна чинринь медҗ, кер аҗрһ унад йовҗ, йирин хальмг күүнә өдр болһна баатрльг йовдл медҗ чадх. Дегтрин түрүӊк кесгнь «Теегин келврмүд» гидгнь олн кизәрәс уйҗ тогтасн ээҗин көнҗл мет. Кизәр болһнь эврә өӊгтә, эврә өвәрцтә юмн. Ө-шуһу модн заагт бәәсн орс күн чигн, уул деер бәәсн шеркш күн чигн эн дегтриг авч умшхла, хальмгудын теегт дурлад, өршәӊгү седклтә болад, эргндк юмиг хальмг күүнә нүдәр хәләҗ, хальмг күүнә кевәр оньган өгч бәәх юмн.
«Звезды сияющей послание» гидг хойрдгч келвртән Өлзән Елена Түргин һазрт му йовдлла учрсиг бичсн болв чигн, яхшх-түӊшх уга, зовлӊган келл уга, серлән алдсн цагтан үзсн юмна тускар бичҗәнә. Тер үзгдлд түүрвәч бийән олн җил өмн Түргин һазриг эзләд авсн моӊһл хаана Булһн нертә хатна бәәдлиг үзәд, делкәг дәәләд авсн моӊһлчудын заӊшалыг, авг-бәрциг, өргә-бәәшӊгин әмдрлиг чигн үннәр үзсн метәр келҗ бәәнә. Үнн болхв, серл уга кевтҗәсн күүнә үзгдл болхв, кен меднә? Зуг тер үзгдсн юмн түүрвәчд күнд шавас эдгҗ авх сүрә өгсн юмн болсн мөн. Энд түүрвәч мана цагин күн болв чигн, йоста теегин моӊһл үрн болҗ, хамг зовлӊган дааҗ йовсна тускар келнә.
Һурвдгч келврнь «А я пойду к тебе, в Тибет…» гидг Велимир Хлебниковин шүлгин нег тасрха авч нерәдсн нертә болдг. Энд Өлзән Елена эврә умшачан һараснь авч, бийән дахулҗ, эгл күүнә насндан эс үзх Төвдин әрүн орнд көтлҗ, нүдәрн үзсн юман бичҗ үзүләд бәәнә. Дала-ламнрин бәәсн Потала өргә-бәәшӊ, Алтн деевртә Зууһин сүм, Сера сүм, Намцо нур һазрар йовҗ, цуг учрсн юмна тускар бичҗ бәәнә. Үгинь умшхла, дүүвр бәәшӊгүдин җивхлӊтә бәәдл, миӊһәд җилин тууҗта әрүн һазр, шар-улан хувцта гелӊгүд, ү-түмн зуульчнрин йовсн хаалһс бослдад, һарлдад, үзгдәд бәәнә.
Дегтрин «Дорога в Гоби» гидг дөрвдгч келврнь мана хуучн төрскн болсн Моӊһлын һазрт одад, хаалһин темдг болсн бичг мөн. Эн хальмг теегин кесг келврмүдт өөрхн болв чигн, аҗглад хәләхлә, мана хальмгудын кезәнә мартад орксн элстә-тооста Төв Азийин эӊ-зах уга һазр, эҗго көдәд бәәсн зеернә гүүдләр чигн өвәрц болад, хол һазриг санулна. Хамгин сүүлин келвр – «След Будды» гидг нертә. Энд түүрвәч Бурядын һазрт ирәд, теднә хавтха нег боорцг үзҗ, «боов» неринь медәд авна. Манад боов үг уга, Боова күүнә нерн бәәнә. Буряд келнд «боов» гисн – Бурхна өлмә дүрстә боорцг. Түүрвәчин көгшн ээҗнь Боова нертә болсар, боорцг биш Бурхна өлмә бәәҗ гидг аш һарҗ, бийән чигн, умшачан чигн өврүләд бәәнә.
«Медхд үг кел, мергнд гөрәс шах» гиҗ мана өвкнр келдг бәәҗ. «След Будды» орс келәр бичәтә болсар, манахна келнд чигн амрхн медгдх дегтр мөн. Тиим дегтриг умшсн күн нүл-килнц һарһх, му, бузр юм кех, бийән бузрар бәрхәс хаһцад, һазр-делкән айсла зокад, олн-әмтнә зальврҗ мөргдг һазр үзх саната болад, «гертән суусн өвгнәс һазр эргсн көвүн деер» гидгәр ик алтн делкәг бийдән секәд авх арһта болх гиҗ сангдна.
Эрнцнә Церн

Видео