Ном делгрүлх күслтәһәр

Эндр номин делгрлтд мана таңһчд болн орн-нутгт, цуг делкәд һол оньган өгнә, яһад гихлә орн-нутг болһна экономикин, харслтын, шин технологин уралан йовлһиг зуг ном теткнә. Терүг Әрәсән тууҗ чигн, орн-нутгин болн делкән нам сүл арвн-хөрн җилин йовуд төвәр иткүлҗәнә. Хамгин түрүнд шин технологин болн кегдмл ухана өдгә цагин эв-арһиг өргҗүллһнә, түүнә нәрн тоотыг медҗ авлһна тускар номтнр ухалҗана.

Яһад гихлә тер технологин ул деер мана бәәдл-җирһлиг түргәр сольҗ, таньҗ болшго кевәр оңдарулҗ, кесг холванд ясрулҗ болҗана. Тер шинрлтин йовудас ард хоцрҗ болшго, тегәд чигн номин делгрлт девшлтиг йилһҗәх юмн болҗана. Номин делгрлтин төрмүдт Хальмг ик сурһульд болсн төсвин-шинҗллтин сессь нерәдгдлә.
Тер мет мана таңһчд сойлыг, зуульчллһиг болн гуманитарн төсвиг делгрүллһнә төр энд бас хәләгдв. Цааранднь болхла йиртмҗ харлһна технологий, һазрин өрин болн нань чигн көрңгиг әрвнәр олзллһна төсвс яһҗ күцәгдҗәхин тускар вузин номтнр цәәлһвр өгв. Эн көтлврмүд урдк кевәр «Приоритет – 2030» төсвин кемҗәнд күцәгдҗәнә. Болв җил ирвәс вузмудын нилчнь өсәд бәәх зөвтә. Сессьт номин сара хонг бүрдәлһн зарлгдв.
Энүнә йовудт оютнриг номар соньмсуллһна кесг керг-үүлдвр күцәгдв. Тиим кевәр оютнр нег хамцулд көдлдгиг, түргәр чик ишкдл кедгиг дасна. Номар соньмсдг оютнрт магистратурт, аспирантурт сурх арһ бәәнә, эднәс кесгнь нам номин кандидатын диссертац харсчана. Тиим таал тогталһнд хальмг вузд һол оньган өгнә, энд цуг дацңгудт номин гүн шинҗллт кегдҗәнә, тер тоод физикин, химийин, биологийин, генетикин, экологийин болн нань чигн салврар мөн. Тер көдлмш баһ наста номтнриг болн аспирантнриг икәр соньмсулҗана.
Үлгүрнь, инженерин-технологин дацңгин номтнр сурһульчнриг элсрлһнәс харслһна өдгә цагин технологийәр соньмсулҗана, түүнә төлә Элстин 15-ч тойгта сурһульд болн райодын эн салврин бүрдәцст тиим көдлмш күцәгдҗәнә. Аштнь эдн эврә сурһульдан номин шинҗллтән экләд, элсрлһнәс харсдг урһмл суулһад, тедн яһҗ урһҗахинь бүрткәд, түрүн ишкдлән кеҗәнә. Хальмг номтнр эднд түрүн ишкдл кехд дөң болҗах йовдл ик урмдта болҗ йостаһар номин көдлмшин авъясла иҗлдүлнә. Дацңгин оютнр болн аспирантнр, баһ наста номтнр тосхлтын, экологин, усиг цеврлһнә төрәр өдгә цагин шинҗллт кеҗәнә.
- Сурһульчнриг эртәс номар соньмсулҗ өдгә цагин шинҗллт келһнд орлцулх кергтә, тиим көдлмш эднд таасгдна, эднә суулһсн урһмл эднә селәнд, һазрт ямаран ик тусан күргхинь эдн меднә, тегәд көдлмшән сәәнәр, дигтә-даратаһар кехәр шунна. Иргдчән эдн Хальмг ик сурһульд ирәд дурта эрдмәрн сурҗ номин көдлмшән улм нәрн таалд күцәҗ чадх, – гиҗ инженерин-технологин дацңгин профессор, техникин номин доктор Эвин Валерий келнә.
Тер мет селәнә эдл-ахун дацңд бәәх номин төвд мал өсклһнә, түүнә тоог икдүллһнә, малын тохминь ясруллһна селекцин болн генетикин халхар өргн шинҗллт күцәгдҗәнә, тер көдлмшиг баһ наста номтнр күцәҗәнә, кергтә селвгән эдн дацңд көдлҗәх номин доктормудас, профессормудас авна. Эн көдлмшән номтнр Әрәсәд болн делкәд нүүрлгч орм эзлҗәх «Курчатовский институт» гидг номин төвлә хамдан цааранднь күцәҗәнә. Моңһлын болн Казахстана АПК-н салг үүлдврмүд тер шин технологийәр икәр соньмсҗ хальмг номтнрла нөкцлтән өргҗүлҗәнә. Тиим нәрн шинҗллтиг Әрәсән залвр дөңнҗәнә.
Тер үүлдвриг өргҗүлхин төлә Хальмг ик сурһулин ханьд Нармин Морхаҗин нертә Хальмг селәнә эдл-ахун күрәлң орулгдв. Тиим шиидвриг хальмг вузин номтнрин хүүв батлв. Аштнь агрономийин, мал эмнлһнә болн зоотехнийин шинҗллт улм өөдән кемҗәнд күцәгдҗ таңһчин селәнә эдл-ахуг цааранднь делгрүлхин төлә шин сән таал тогтагдҗана. Тер мет номин талдан чигн салврар кесг дацңгудт нәрн шинҗллт күцәгдҗәнә. Түүнә төлә Хальмг ик сурһулин һардвр цуг таал тогтаҗана.

ҖААХАН Бадм