Òàœº÷äàí òåìäãò³ íåðí

28-03-2017, 17:16 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

Ìàíà àõ ¢éèí íàñí-šèðºë òàœº÷èí òóóšëà áàò êåâ³ð çàëºëäàòà. Ôàøèñòñê äååðì÷íðë³ áîëñí ä³í, Ñòàëèí³ ýðêøèëëºí, ä³³í³ áîëí öààšëëºíà õ´´òê ê¢÷ð-ê¢íä šèëì¢ä, òàœº÷àí øèí³ñ áîñõõàð øóíñí éîâäë ýäíèã óëì òàõøàñìí. Ýäí³ íàñí-šèðºëèí õààëºä áàéð çîâëœ õîéð äåãö éîâñí áèéíü ýäí òåð êåâ³ðí šèðºë¢ð ç´ðñí ñåäêëò³, ò´ðñêí÷, õàëó÷ óëñ áîëš ¢ëäâ. Òåäí³ íåãíü Èëüÿ Åâãåíüåâè÷ Íàìñèíîâ á³³ñìí. Ýí îëíà-ïîëèòè÷åñê
¢¢ëä³÷èã ìàíà òàœº÷ä îëí ³ìòí ìåäí³. Òåð þœãàä ãèõë³ òàœº÷èí äåëãðëò ýí ê¢¢í³ íåðíë³ çàëºëäàòà.
Àðâí çóðºàòà íàñòàäàí Èëüÿ Íàìñèíîâ Ðîñòîâñê òîñõëòûí òåõíèêóìä ñóðàä, éè뺳í ñ³³í³ð ò´ãñ³í³. 27 ïðåäìåò³ð "5" òåìäã³ð ñóðâ ãèš äèïëîìäíü áè÷³ò³. "Òîñõëòûí òåõíèêóìä àâñí ã¢í ìåäðë, äàìøëò, öåðã³ áåëäâð õ´´ííü íàíä èê òóñàí ê¢ðãâ",- ãèš Èëüÿ Åâãåíüåâè÷ ñóðºóëü ñóðñí šèëì¢ä³í òîäëäã áèë³. Ýíä ñóð÷ éîâõäàí Èëüÿ Åâãåíüåâè÷ îëíà šèðºëä øóíìºàºàð îðëöäã áèë³, òèèãõä ïàðòèí çåðãë³íä ÷èãí îðñìí. Òåõíèêóìèí õ´´í Ìîñêîâñê èíæåíåðí-òîñõëòûí èíñòèòóòä ñóðºóëüä îðàä, íåã šèë ñóð÷êõëàíü, àâðëò óãà ä³í ýêëí³. Êàëèíèíñê îáëàñòèí, Ìîñêâà áàëºñíà áàº÷óäûã äîòìóä òîñõëºíà ê´äëìøò éîâóëâ. Èšë ºîëûí ê´â³º³ð Ðæåâ áîëí Ñåëèæàðîâî õîîðíä ýäí õîéð ñàðèí ýðãöä äîòìóä òîñõàä, ê´äëìø³í áîëçãòíü ò´ãñ³í³. Õ³ð¢ Ìîñêâàä èð³ä óäàí áîëñí óãà, õ´ðí íåãò³ Èëüÿ Íàìñèíîâ õîòë áàëºñíà áàº÷óäûí ò¢ð¢í çåðãë³íä ñ³í äóðàð ä³³íä ìîðäàä, 3-÷ Ìîñêîâñê êîììóíèñòè÷åñê äèâèçèí õàíüä ä³³ëäí³.
Óäñí óãà, õîéð ñàð áîëàä, ýí¢ã ïîëèòðóêä øèèä³ä, 391-÷ Êàçàõñòàíñê äèâèç¢ð éîâóëâ. Õîëì áàëºñ ñóëäõëºíà ò´ë³ áîëñí á³ðëä³í áຠíàñòà ïîëèòðóêò ñ³³í³ð òîäëãäâ. Õîðòíà ñóìí èê-áຠóãàã õ³³ðëäãî áèë³, 1942 šèëèí ôåâðàëèí 23-ä áîëñí á³ðëä³íä ýí øàâ àâíà. Çóã ãîñïèòàëüä ê¢öö ýìí¢ëñí óãà, õ³ð¢ ýâð³êñ òàëàí àäºâ.
Ãîñïèòàëèí õ´´í êóðñò ñóðàä, ìèíåðìóäûí 9-÷ ñàëó ãâàðäåéñê áàòàëüîíä ïàðòîðãàð öåðãëí³. Ýäí³ áàòàëüîí Àð-Äååä ¢çãèí ôðîíòä ä³³ëäš éîâëà. Ýíä ä³³ëäš éîâñí ïàðòèçàíìóäëà çàëºëäà á³ð³ä, ôàøèñòíðèã õàìõ öîêâ. Õîðòíà ýøåëîíìóäûã ÿºš óãà êåõèã ïàðòèçàíìóäò çààºàä äàñõäã áèë³. Êåä¢ õàìöó îïåðàö äàâóëñí áîëõ ýäí. ij³í³ õ´´í òîîëñàð, ýäí³ áàòàëüîí Ðåçåêíå-Ïñêîâ, Ëóãà-Ïñêîâ-Äíî ãèäã ò´ìð õààëºä 112 ôàøèñòñê ýøåëîí, 83 òàãò, 111 àâòîìàøè óãà êåñìí. Õàðì ò´ðõä, Èëüÿ Íàìñèíîâ çóã 1944 šèëèí õàâð ê¢ðòë ýíä ä³³ëäñìí. Òåð þœãàä ãèõë³, õàëüìã ôðîíòîâèê¢äèã ä³³í³ñ áóóëºàä Ñèâð îðóëñìí. Çàëó-
ç´ðìã êåâ³ð ä³³ëäš éîâñí ä³³÷íð ýâð³ííü êåëí-óëñèí ºàøóòà õ´âèã õóâàëöõ ç´âò³ áîëâ.
- ߺñí ÷àœº éîñí á³³ñìáè?- ã躳ä îäà ê¢ðòë àëœ áîëíàâ. Ôðîíò òèèãõä 4 ì蜺í êèëîìåòðò òàòãäñí áèë³. Íåã ÷èãí áè÷ãèã äàâóëš óãà. Õàëüìã óëñèã òóóâðò éîâóëñèã ìàäí ñîœññí ÷èãí óãàâèäí. Öààðàíäíü Äååä ¢çãèí-Ñèâðèí öåðã³ îêðóãä öåðãëõò ãèñí öààñ ºàðòìäí àòõóëàä Ñèâð îðóëâ. Àëåêñåé Óðóáæóðîâè÷ Áàäìàåâëà, áàñ îôèöåðëà, õàìäàí éîâëàâèäí.
Íîâîñèáèðñêä èð³ä, îêðóãèí öåðã³ ñîâåòä èðõë³, íåã ïîëêîâíèê éèð ýýëò³º³ð ìà õîéðèã òîñàä, áè÷³ ºóíäòí, èèì þìí áîëšàíà ã躳ä öóãèíü ö³³ëºš ´ãâ. Ìà õîéð Ãîðíî-Àëòàéñê àâòîíîìí îáëàñòü îðõàð øèèäâèäí, - ãèñí È.Íàìñèíîâèí õîë öàãèí òóñê òîäëâðíü ñàíãäíà.
Òèèã³ä ýíä íåã îëí õàëõèí ïðîìûøëåíí íèèö³íä ê´äëìøò îðàä, Íàìñèíîâ èíæåíåðàð
ê´äëí³. Çóã ò´ìð õààëºàð éîâš éîâõäíü ýäíä Èê ºîë íåðò³ ñòàíö éèð òààñãäñí áèë³. ¥-øóºó ìîäí çààãò á³³õ ñòàíö éèð ñ³³õí, êèèëš³õ àºàð éèð öåâð, ýðãíä öóãíü ò´âêí¢í áîëš ìåäãäš ñåäêëèíü àâëëà. Òèèã³ä íààðàí èðõë³íü èíæåíåðèí ýðäìò³ Íàìñèíîâèã ñòàíöàñ 12 äóóíàä á³³ñí Ïåòðîâêà ñåë³í³ øêîëûí äèðåêòîðò øèèäí³. Áàãøèí ýðäì äàñ÷ àâõ êåðãò³ ã躳ä, Èëüÿ Åâãåíüåâè÷ Áèéñê áàãøèí èíñòèòóòä çàî÷í ñóðàä, áàñ éè뺳í ñ³³í³ð ò´ãñ³í³. Äèïëîìàí àâõàð ãîñóäàðñòâåíí ø¢¢âð ´ã÷³õë³íü íåã ø¢¢âðò ³äë õóâöòà ºóðâí çàëó èðí³. Ýí¢ã õàëüìã ã躳ä, ýäí êåñã ñóðâð ´ã³ä "óœºàõàð" ñåäâ, áîëâ ìàíà ê¢í áèé³í ´ãñí óãà áèë³. Àðâí šèëä³í ýí Ïåòðîâêà ñåë³íä øêîëûí äèðåêòîðàð ê´äëâ. Ñóðºšàõ ꢢêä-ê´â¢ä, õàìäàí ê´äëš³õ ¢¢ðì¢äíü áຠíàñòà äèðåêòîðèã ê¢íäëäã áèë³. Îëí šèë äàâàä, ñóðºóëü÷íü Ëþäìèëà Òàéí áàãøòàí áè÷ã èëã³í³: "Áè îäà èê ýëåêòðîíí-òåõíè÷åñê çàâîäò ê´äëš³í³â. ¥ðê-á¢ëò³, ꢢêäò³ áîëóâ. Áîëâ ´-øóºó ìîäíà ñ³³õíèã ñåäêëä òóñõàºàä, ìàäíä êåëñí îëí ñîíüí òóóšòí, òàíà ñóðºìš êåç³ä ÷èãí ìàðòãäøãî".
Íîâîñèáèðñêóð ºàðõëàíü Èëüÿ Íàìñèíîâä øèœê³í òîñõãäšàõ èê øêîë-èíòåðíàò äààëºíà. Ýí¢ã òîñõàä äóóñõèí ò´ë³ êåä¢ àðº-÷èäë³í ýí ºàðºñí áîëõ. Ê¢¢êä-ê´â¢äò ýí ñ³í-ñ³³õí òààë òîãòàâ. Øêîëäàí äóõîâîé îðêåñòð á¢ð䳺³ä, ñóðºóëü÷íðèííü ýñòåòè÷åñê, øàãøàâäûí ñóðºìšä, ýð¢ë-ìåíä áàòðóëëºíä ºîë îíüãàí ´ãäã áèë³.
Èèì èê øêîëûí äèðåêòîð áîëšàõ ê¢¢í³ ñóðºóëü-ýðäì ÷èãí ´´ä³í áîëõ ç´âò³ ãèš òîîëàä, Èëüÿ Åâãåíüåâè÷ Íîâîñèáèðñê ãîñóäàðñòâåíí ïåäàãîãè÷åñê èíñòèòóòä ñóðíà. Õ´´ííü òàœº÷äàí èð³ä, ´´ä³í ¢¢ëä îðõëàðí áàñ öààðàíäíü ìåäðë³í 㢢ä¢ëš, îëíà íîìèí Àêàäåìüä ñóðàä, òóóšèí íîìèí êàíäèäàòûí öîë õàðñíà. Êåí ÷èãí ê¢í ýâð³ííü öîëëà èðëöñí ìåäðëò³ áîëõ
ç´âò³. Ñóðºóëü ñóðõä íàñí õàðøëäìí áèø. Òåð ó÷ð äååð³ñ ÷èãí áàº÷óäûã ñóðºìšëëºí - ýðêí ÷èíðò³ ò´ð ãèš ýí òîîëíà. Äîðàñ ´ñ÷³õ áàº÷óä - ìàíà èðã÷. Ýäí óõàòà, ñóðºóëüòà óëñ áîëõ
ç´âò³ ã躳ä, Õàëüìã ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåò ñåêëºí³ ò´ðò áàñ øóíìºàºàð îðëöñìí.
Ìàíà òàœº÷ øèí³ñ òîãòõëà, òàœº÷äàí èðš ê´äëòí ãèñí ¢ðâðèã ïàðòèí îáëàñòèí êîìèòåò êåñã éîâóëñí áèéíü Íîâîñèáèðñêàñ ýí¢ã ò³âëãî á³³â. Èëüÿ Íàìñèíîâ 1960 šèëä õàëüìã òååãò èðí³. Òàœº÷ øèí³ñ òîñõãäšàõ öàã. Êåš-ê¢ö³õíü äàëà, òåã³ä ò¢ð¢í ´äð³ñí òàœº÷èí òîñõëòûí, äåëãðëòèí ÷èíðò³ ê´äëìøò ýí øóíìºàºàð îðëöš ¢¢ëäí³. Áàðèí ñåêòîðèí ºàðäà÷, ïàðòèí îáêîìèí ñåãë³òð, áàðèí çàëâðèí àõëà÷, "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèí àõ ðåäàêòîð, òàœº÷èí Äååä Ñîâåòèí Ïðåçèäèóìèí Àõëà÷ áîëíà. Ä´ðâí ä³êš Õàëüìã Òàœº÷èí Äååä Ñîâåòèí, õîéð ä³êš ²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí Äååä Ñîâåòèí äåïóòàò, ²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí Äååä Ñîâåòèí Ïðåçèäèóìèí ãåø¢í, ²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí Äååä Ñîâåòèí Ïðåçèäèóìèí Àõëà÷èí äàðóê áîëš ¢¢ëäõë³ðí Èëüÿ Íàìñèíîâ òàœº÷èí ýêîíîìèêèí, ñóðºóëü-ýðäìèí, ñîéëûí áîëí èñêóññòâèí, îëíä 糜ãëëºí³ ýâ-àðºñèí, íîìèí, ºàðäã÷ êàäðìóä áåëäëºí³, îëí êåëí-³ìòí õîîðíäàí íè-íåãí á³³ëºí³ ò´ðì¢äò èê îíüãàí òóñõàš éîâñìí.
Èëüÿ Åâãåíüåâè÷ "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèí àõ ðåäàêòîðàð 1967 šèëä ê´äëñìí. Òàœº÷ä äåëã¢ä³í òîñõëò áîëšàõ öàã áèë³. Ýí¢í³ äààëºâðàð ãàçåòèí æóðíàëèñòíð õîë õîøìóäò, ñåë³äò ê¢ð³ä, ýãë óëñèí, ýäí³ òóóðìšòà ê´äëìøèí òóñêàð áè÷äã áèë³.
Àðâí äîëàí šèëèí ýðãöä Èëüÿ Íàìñèíîâ òàœº÷èí ä³³í³, ê¢÷-ê´ëñí³, Çåðò³-çåâò³ ×èäëì¢äèí áîëí ç´â-éîñ õàðëºíà îðãàíìóäûí âåòåðàíìóäûí òàœº÷èí ñîâåòèã ºàðäâ. ij³í³ áîëí ºàðäã÷ ¢¢ëä éîâñí öàãòàí ýí îëí à÷ëâðìóäàð à÷ëãäñí áèë³. Çóã îëíà èòêë, íåð³í ºóòàëãî òàœº÷èííü äåëãðëòèí ò´ë³ öåðãëš éîâñíü - õàìãèí ´´ä³í à÷ëâð ãèš ñàíãäíà.
Àâàëüòàºàí, Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà áàãø Åëèçàâåòà Áîðèñîâíàëà, ýäí ºóðâí ¢ð³í ´ñê³ä-áîñõàä ê¢ êåâ. Ýäí³ šèðºë ¢ðí-ñàäíäíü ñ³³õí ¢ëã¢ð áîëâ.

Ðàèñà ÌÀÍÆÈËÅÅÂÀ

Видео