Çóëûí áàéðèí ´ìí ´ðãíä Ï.×îíêóøîâèí íåðò³ èñêóññòâèí êîëëåäæèí çàëä ²ð³ñ³í èñêóññòâèí à÷òà ¢¢ëä³÷, Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà àðòèñò, Õàëüìãèí Ãåðîé, "¥´ðäíð" áèèºèí òåàòðèí õóäîæåñòâåíí ºàðäà÷ Ïåòð Íàäáèòîâèí 80 šèëèí ´´íä íåð³äãäñí èíüãëëòèí êîíöåðò áîëâ. Òåð¢íä "¥´ðäíð" òåàòðèí ìåäëä ¢¢ëääã áè÷êä¢äèí ñòóäèí áîëí Ìîñêâà áàëºñíàñ èðñí "Ìîñêîâèÿ" äó-áèèºèí êîëëåêòèâèí óéí íàñòà àðòèñòíð îðëöâ.
Êîíöåðòèí ýêëö³ð "Ìîñêîâèÿ" êîëëåêòèâèí ºàðäà÷, ²ð³ñ³í îëí ³ìòí³ àðòèñò Âàëåðèé Íåñòåðîâ áîëí Ïåòð Òèìîôååâè÷ ò³³ç äååð ºàð÷, ýäí îëí šèëä³í íåã-íåã³í ìåäš ¢¢ðëš éîâõèí òóñêàð êåëâ. Ýäí ñîéëûí èíñòèòóòä õàìäàí ñóð÷ éîâñìí, íåã-íåãí³ííü ¢¢ëäâð³ð ñîíüìñš, èíüãëã÷ çàëºëäà á³ðš éîâíà. Òèèã³ä, Â.Íåñòåðîâ "Òàíöóé è ïîé, Ðîññèÿ ìîëîäàÿ" ãèäã ôåñòèâàëèí ïðåçèäåíò áîëíà, òåã³ä ýí¢í³ ¢ðâð³ð ýí šèë Ï.Íàäáèòîâ ìàðºàíà æþðèí õàíüä îðñìí, "¥´ðäíð" òåàòðèí êîëëåêòèâ áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ëñìí. "Ìîñêîâèÿ" êîëëåêòèâ ä´÷ øàõó šèëä³í ¢¢ëäš³í³, òåð¢íä 5-ñ àâí 17 ê¢ðòë íàñòà ꢢêä îðíà. Êîëëåêòèâ ²ð³ñ³í ðåãèîíìóäûí ñîéë äåëãð¢ëš³í³, ýäí õóó÷í äóä äóóëíà, îëí ç¢ñí áè áèèëí³.
Ìîñêâàºàñ èðñí êîëëåêòèâ êîíöåðòèã ñåêâ, äàðóíü áè÷êä¢äèí ñòóäèí õàìãèí áè÷êí ꢢêä-ê´â¢ä ñ³³õí áè áèèëš, ê¢íäò³ ãèè÷íðò öàºàí õàäã òàòâ. Òèèã³ä õàëüìã àâúÿñàð èíüãëëòèí êîíöåðò ýêë³ä, õîéð ÷àñèí òóðøàðò áîëâ. Îðñ, õàëüìã äó-áè ýí àñõí îëí õ³ë³º³÷íðèã áàéðëóëâ. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ áè÷êä¢ä êåëí-óëñèí ñîéë õàäºëš, áèëã-ýðäì³í äåëãð¢ëš ¢¢ä³ã÷ õàëõàð ¢¢ëäš³õíü îëí ³ìòíä áàéð-áàõìš ¢¢ä³â.

Ìàíà 糜ã÷

¥öêëä¢ð Ýëñòä "Äîëàí õîíãèí ñ¢ì" ãèäã ñîéëûí êîìïëåêñèí òàëâœä òàœº÷èí ñîöèàëüí ó÷ðåæäåíüñò øèí ê´ëãí-ê¢÷í³ ò¢ëê¢ð á³ð¢ëš ´ãëºí³ áàéðòà êåðã-¢¢ëäâð áîëâ. ÊÒÊ-Ð ãèäã êîìïàíü Õàëüìã Òàœº÷ä áóéí÷ ñåäêëèí ïðîãðàììàð ñîöèàëüí ó÷ðåæäåíüñò òàñðëòàí óãàºàð ä´œ ê¢ðãí³. Îäà Õàëüìã Òàœº÷èí ñïîðòûí áîëí áàº÷óäûí ïîëèòèêèí ìèíèñòåðñòâèí ìåäëä ¢¢ëääã "Ñáîðí êîìàíäñèí ñïîðòèâí áåëäâðèí òàœº÷èí Öóòõëœ", "Îëèìïèéñê ê´ðœãèí òàœº÷èí êîìïëåêñí ñïîðòèâí øêîë", "Èê Áóóðëà Í.Áîãàåâèí íåðò³ ÄÞÑØ" áîëí "Õàð ªàçðà ÄÞÑØ" ãèäã òàâí ó÷ðåæäåíü øèí àâòîáóñàð òåòêãäâ. Òåð ìåò "Ãåìò³-øàëòãòà áè÷êä¢äèí ðåàáèëèòàöèí Öóòõëœ" ãèäã ñîöèàëüí ó÷ðåæäåíü øèøëœ ê´ëãí-ê¢÷ò³ áîëâ. Óò òîîäàí çóðºàí àâòîáóñ õóëäš àâëºíä 25 ñàé àðñëœ éèëºãäâ.
Áàéðèí êåðã-¢¢ëäâðò Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ, òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâëà çàëºëäà á³ðëºí³ ÊÒÊ-í ýë÷ ¡ëìš ×èäæèåâ, òàœº÷èí ñïîðòûí áîëí áàº÷óäûí ïîëèòèêèí ìèíèñòð Äîðäæè Øèêååâ îðëöàä, "Ìåðñåäåñ-Áåíö Ñïðèíòåð" ãèäã àâòîáóñûí ò¢ëê¢ð àâñí ó÷ðåæäåíüñèí ê´äë³÷íðèã é´ð³â. Òàœº÷èí ïðåìüåð-ìèíèñòðèí òåìäãëñ³ð, ÊÒÊ ìàíà áþäæåòèí îðó èêä¢ëëºíä èê ò³âö³í îðóëíà, áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä ê¢ö³š, áè÷êä¢äèí áèëã-ýðäì äåëãð¢ëëºíä èê îíüã ´ãí³. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ áè÷êä¢ä ñïîðòàð ñîíüìñš, òàœº÷èí áîëí ²ð³ñ³í á³³òõ³, íàðò-äåëê³í ìàðºàñò íåð ºàðõèí ò´ë³ êîìïàíü èê ä´œã³í ê¢ðãí³. Ýëñòä, Èê Áóóðëä áîëí Õàð ªàçðà Àäûê ñåë³äò ñïîðòèâí îáúåêòì¢ä òîñõëºíä ÊÒÊ áàñ ä´œ áîëñìí. Îäà áîëõëà ìàíà óéí íàñòà ñïîðòñìåíì¢ä áîëí ãåìò³-øàëòãòà áè÷êä¢ä ñïîðòèâí áîëíó, áèëã-ýðäìèí áîëíó êåðã-¢¢ëäâðì¢äò ºàð÷ éîâõèí ò´ë³ ´äã³ öàãà ñ³í àâòîáóñìóä áåëãëâ ãèš Èãîðü Àëåêñàíäðîâè÷ êåëâ.
Êåëõä, "Ìåðñåäåñ-Áåíö Ñïðèíòåð" òàìºòà àâòîáóñìóäò ³³ìøã óãà á³³äë òåòêëºíä èê îíüã ´ããäñìí, ýíä Ãëîíàññ, òàõîãðàô, ñïëèò-ñèñòåì áîëí íàíü ÷èãí îáîðóäîâàíü óãëš ò³âãäñí á³³í³. Àâòîáóñ 19 îðìòà, ãåìò³-øàëòãòà áè÷êä¢äèã ´ðãäã øèøëœ îáîðóäîâàíü á³³í³, òåã³ä êîëÿñêàð éîâäã ꢢêä-ê´â¢ä îäà îëíà êåðã-¢¢ëäâðì¢äò îðëöš ÷àäõìí. Òàœº÷èí ãåìò³-øàëòãòà áè÷êä¢äèí ðåàáèëèòàöèí Öóòõëœãèí ºàðäà÷ Îëüãà Áàäìèíîâàí êåëñ³ð, ýäíä øèøëœ ê´ëãí ýðê áèø êåðãëãäš³ë³. Ê¢¢êä-ê´â¢ä êåñã êåðã-¢¢ëäâðì¢äò, ôåñòèâàëüìóäò øóíìºàºàð îðëöíà, äóëàí öàãò ýäí èïïîäðîìä èïïîòåðàïèéèí çàíÿòüñò îðíà. Šèëèí ýðãöä ýí öóòõëœä 600 ꢢêí-ê´â¢í ðåàáèëèòàöä îðš, ýìíëº àâíà, ýíä ꢢêä-ê´â¢äèí áèëã-ýðäì äåëãð¢ëëºíä èê îíüã ´ããäí³. Ýäíä øèøëœ ê´ëãí-ê¢÷ áåëãëñíä ó÷ðåæäåíÿ ê´äë³÷íð áîëí ýíä ýìíëº àâ÷àõ áè÷êä¢ä éèð áàéðòà á³³í³, îäà ýäí ïàðàëèìïèéñê ìàðºàñò áîëí ôåñòèâàëüìóäò îðëöš ÷àäõìí ãèš Îëüãà Ëåîíèäîâíà õóâàëöâ.
ÊÒÊ-Ð êîìïàíÿ ýë÷ Ó.×èäæèåâ òàœº÷èí ºàðäâð áîëí êîìïàíü õîîðíä áàòëãäñí í´êöëòèí õàëõàð ê¢ö³ãäš³õ ïðîãðàììñèí òóñêàð àõðàð êåëš, öààðàíäíü ÷èãí ñîöèàëüí ó÷ðåæäåíüñò ä´œã³í ê¢ðãš ¢¢ëäõâèäí ãèâ. Øèí ê´ëãí-ê¢÷í³ ò¢ëê¢ð àâñí ó÷ðåæäåíüñèí íåðí äååð³ñ Èê Áóóðëà ÄÞÑØ-í äèðåêòîð Îëåã Êîðæóåâ õàíëòûí ¢ã êåëš, êîìïàíüä îëçòà-îðóòà ¢¢ëäâð áîëí ê¢ö³ìš äóðäâ. Äàðóíü öóºàð øèí àâòîáóñìóäûã õ³ë³º³ä, ìàíà óéí íàñòà ñïîðòñìåíì¢ä áîëí øàëòãòà áè÷êä¢ä õîë õààëºä ºàð÷ éîâñí öàãòàí ³³ìøã óãà á³³äëä òåëåâèçîð õ³ë³š, õàëóí êåìä ñïëèò-ñèñòåì îëçëš ñ³í òààëä éîâõèã ¢çâ. "Õààëºíü öàºàí áîëòõà", ãèš áàéðò îðëöà÷íð öóºàð äóðäâ.

Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ
ÇÓÐÃÒ: øèí ê´ëãí-ê¢÷í³ ò¢ëê¢ð á³ð¢ëš ´ã÷³õ êåì
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

 ìèíóâøèé ÷åòâåðã, 29 íîÿáðÿ, ñîñòîÿëîñü çàñåäàíèå Ñîâåòà ñòàðåéøèí ïðè Ãëàâå Ðåñïóáëèêè Êàëìûêèÿ ïîä ïðåäñåäàòåëüñòâîì Âàëåðèÿ Áîãäàíîâà.  íåì ïðèíÿëè ó÷àñòèå ïðåäñòàâèòåëè îðãàíîâ èñïîëíèòåëüíîé âëàñòè ðåñïóáëèêè: ðåãèîíàëüíûå ìèíèñòðû - ôèíàíñîâ, Î÷èð Øóðãó÷ååâ, ýêîíîìèêè è òîðãîâëè - Çîÿ Ñàíäæèåâà, çàììèíèñòðà ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà Ñåðãåé Àíòîíîâ.  ÷àñòíîñòè, îíè ïðîèíôîðìèðîâàëè îáùåñòâåííèêîâ î ïðîâîäèìîé èõ âåäîìñòâàìè ðàáîòå. Òàê, Î÷èð Øóðãó÷ååâ âûñòóïèë ñ äîêëàäîì î áþäæåòå ÐÊ íà òðåõëåòíèé ïåðèîä, âûçâàâøèì ìíîãî âîïðîñîâ ó ÷ëåíîâ Ñîâåòà. Òàêæå â ïîâåñòêå çàñåäàíèÿ áûëè âîïðîñû î ïëàíå ñîöèàëüíî-ýêîíîìè÷åñêîãî ðàçâèòèÿ Êàëìûêèè íà 2019 ãîä, òåêóùåì ñîñòîÿíèè äåë â ñåëüñêîì õîçÿéñòâå ðåãèîíà è çàäà÷àõ íà áóäóùèé ãîä.
Êàê îòìåòèë Âàëåðèé Áîãäàíîâ, â ýòîì ãîäó ÷ëåíû Ñîâåòà ñòàðåéøèí ïðè Ãëàâå ÐÊ ñîáðàëèñü âïåðâûå è õîòåëè áû óñëûøàòü îò êëþ÷åâûõ ìèíèñòåðñòâ ðåñïóáëèêè èíôîðìàöèþ îá îñíîâîïîëàãàþùèõ íàïðàâëåíèÿõ ðàáîòû ïðàâèòåëüñòâà, à òàêæå çàäàòü èíòåðåñóþùèå èõ âîïðîñû.
Ïî ñëîâàì ìèíèñòðà ôèíàíñîâ ÐÊ Î.Øóðãó÷ååâà, ïðîåêò çàêîíà î òðåõëåòíåì ðåñïóáëèêàíñêîì áþäæåòå íåäàâíî ïðèíÿò â ïåðâîì ÷òåíèè, à ÷åðåç òðè íåäåëè ñîñòîèòñÿ âòîðîå, áîëåå äåòàëüíîå, ðàññìîòðåíèå ãëàâíîãî ôèíàíñîâîãî äîêóìåíòà. Îí áóäåò ïðåäñòàâëåí óæå ñ ó÷åòîì êîððåêòèâîâ â ñòîðîíó óâåëè÷åíèÿ åãî îñíîâíûõ ïàðàìåòðîâ, ââèäó óòî÷íåíèÿ îáúåìîâ äîòàöèé, ñóáñèäèé è ñóáâåíöèé, ïðåäóñìîòðåííûõ â ôåäåðàëüíîì áþäæåòå íà 2019-2021 ãîäû äëÿ Êàëìûêèè.
 öåëîì âñå ñîöèàëüíûå îáÿçàòåëüñòâà, êîòîðûå íåñóò âëàñòè ðåãèîíà ïåðåä íàñåëåíèåì, íàøëè îòðàæåíèå â ðåñïóáëèêàíñêîì áþäæåòå â êîíòåêñòå âûïîëíåíèÿ çàäà÷ ïî íàöïðîåêòó "Äåìîãðàôèÿ" è äðóãèì ôåäåðàëüíûì ïðîãðàììàì, îòìåòèë Î÷èð Øóðãó÷ååâ. Ýòî êàñàåòñÿ è ðîñòà çàðàáîòíîé ïëàòû áþäæåòíèêîâ (ôîíä çàðàáîòíîé ïëàòû â ÐÊ â 2019 ãîäó âûðàñòåò íà 6,5%), è âûïëàò ðåãèîíàëüíîãî ìàòåðèíñêîãî êàïèòàëà (ñ 60,3 òûñ. ðóá. - äî 100 òûñÿ÷ ðóá.) è äðóãèõ ïîñîáèé ëüãîòíûì êàòåãîðèÿì ãðàæäàí. Êñòàòè, ÷òî êàñàåòñÿ îáëàäàòåëåé çâàíèÿ "Âåòåðàí òðóäà ÐÊ", ïðî êîòîðûõ ïîèíòåðåñîâàëèñü ÷ëåíû Ñîâåòà ñòàðåéøèí, òî èì òàêæå â ñëåäóþùåì ãîäó áóäóò ïðîèíäåêñèðîâàíû âûïëàòû íà 5%.
Ýòî, êîíå÷íî, õîðîøî, íî ïðàâèòåëüñòâî Êàëìûêèè âûíóæäåíî äëÿ âûïîëíåíèÿ ñâîèõ îáÿçàòåëüñòâ áðàòü êðåäèòû - êîììåð÷åñêèå è áþäæåòíûå, çàìåòèëè ñòàðåéøèíû, âûðàæàÿ îáåñïîêîåííîñòü ïî ïîâîäó ðàñòóùèõ îáúåìîâ ãîñäîëãà ÐÊ. Ìèíèñòð ôèíàíñîâ ÐÊ ïîñïåøèë èõ óñïîêîèòü: "Äà, åñòü òåêóùàÿ çàäîëæåííîñòü ðåãèîíà ïî áþäæåòíûì êðåäèòàì â ñóììå 1,9 ìëðä ðóáëåé, îäíàêî ñ 2018 ãîäà ââåäåíà ïðàêòèêà ðåñòðóêòóðèçàöèè, òî åñòü òåïåðü íîâûå çàéìû íå áåðåì, à èìåþùèåñÿ áóäåì ïîñòåïåííî ïîãàøàòü â òå÷åíèå 7 ëåò".
Òàêæå áûë ïîäíÿò âîïðîñ, ïî÷åìó â Êàëìûêèè íå ñòðîÿòñÿ ïðîèçâîäñòâåííûå ïðåäïðèÿòèÿ. Ïî ñëîâàì Çîè Ñàíäæèåâîé, ýòèì äîëæíû çàíèìàòüñÿ íå âëàñòè, à ïðåäïðèíèìàòåëè, ïîñêîëüêó áþäæåòíûå èíâåñòèöèè ñåãîäíÿ ïî ïîðó÷åíèþ Ïðåçèäåíòà ÐÔ ïî áîëüøåé ÷àñòè äîëæíû áûòü íàïðàâëåíû íà ðåøåíèå ñîöèàëüíûõ çàäà÷. Áûëà ïîäíÿòà è òåìà íåäîñòðîåííîãî Êåò÷åíåðîâñêîãî ìÿñîêîìáèíàòà. Íà ýòîò ñ÷åò Ç.Ñàíäæèåâà îòâåòèëà: " Êåò÷åíåðîâñêîì ðàéîíå ïðåäïðèíèìàòåëü ïîêà ÷òî íå ìîæåò ïîñòðîèòü ìÿñîêîìáèíàò ïî îáúåêòèâíûì ïðè÷èíàì. È õî÷ó ñêàçàòü, ÷òî íà åãî ñòðîèòåëüñòâî Êàëìûêèÿ íå âûäåëÿëà íè ðóáëÿ. Ðåñïóáëèêà òîëüêî ïîäâîäèëà ê çàâîäó èíôðàñòðóêòóðó. Âñå îñòàëüíîå - ýòî ñðåäñòâà ñàìîãî èíâåñòîðà".
Ïîäûòîæèâàÿ îáñóæäåíèå âîïðîñîâ ïîâåñòêè çàñåäàíèÿ, ÷ëåíû Ñîâåòà ñòàðåéøèí ïðèçíàëèñü, ÷òî â öåëîì îñòàëèñü äîâîëüíû âûñòóïëåíèÿìè ðóêîâîäèòåëåé êëþ÷åâûõ ìèíèñòåðñòâ. Ïîíðàâèëîñü ñòàðåéøèíàì èõ äîñêîíàëüíîå çíàíèå ñâîåãî ïðåäìåòà, óìåíèå ïî-äåëîâîìó îòâå÷àòü íà íåóäîáíûå âîïðîñû. Ïî ìíåíèþ ñòàðåéøèí ÐÊ, íûíåøíÿÿ ìîëîäàÿ ñìåíà ðóêîâîäèòåëåé ðåñïóáëèêè äåìîíñòðèðóåò âûñîêèé óðîâåíü ïðîôåññèîíàëüíîé êîìïåòåíöèè è, ñàìîå ãëàâíîå, ëè÷íîé çàèíòåðåñîâàííîñòè â ðåøåíèè ñîöèàëüíî-ýêîíîìè÷åñêèõ ïðîáëåì ðåãèîíà.

Ñàíäæè ÀËÅÊÑÅÅÂ

Â÷åðà ðàáî÷èé äåíü Ïðåäñåäàòåëÿ Íàðîäíîãî Õóðàëà (Ïàðëàìåíòà) Ðåñïóáëèêè Êàëìûêèÿ Àíàòîëèÿ Êîçà÷êî çàâåðøèëñÿ âñòðå÷åé ñ ó÷àñòíèêàìè II Ìåæäóíàðîäíîãî íàó÷íîãî ôîðóìà "Ñåòåâîå âîñòîêîâåäåíèå: óñòíûå è ïèñüìåííûå òðàäèöèè â êîíòåêñòå ìåæêóëüòóðíîãî âçàèìîäåéñòâèÿ", êîòîðûé íà÷àë ñâîþ ðàáîòó â Êàëìûöêîì ãîñóäàðñòâåííîì óíèâåðñèòåòå èìåíè Á.Á. Ãîðîäîâèêîâà.
Ñïèêåð ðåãèîíàëüíîãî Ïàðëàìåíòà òåïëî ïðèâåòñòâîâàë ãîñòåé, ïðèáûâøèõ â ñîïðîâîæäåíèè ðåêòîðà ÊÃÓ, äåïóòàòà ðåãèîíàëüíîãî Ïàðëàìåíòà Áàäìû Ñàëàåâà è äèðåêòîðà Èíñòèòóòà Êàëìûöêîé ôèëîëîãèè è âîñòîêîâåäåíèÿ ÊàëìÃÓ Ìèíãèÿíà Ëèäæèåâà.
 ñâîåé ïðèâåòñòâåííîé ðå÷è À. Êîçà÷êî êîðîòêî ðàññêàçàë î ðåñïóáëèêå, äåÿòåëüíîñòè Ïàðëàìåíòà è ïîä÷åðêíóë, ÷òî ðóêîâîäñòâî Êàëìûêèè è äåïóòàòû óäåëÿþò îñîáîå âíèìàíèå è ïîääåðæêó åäèíñòâåííîìó â ðåãèîíå îïîðíîìó óíèâåðñèòåòó, êîòîðûé ÿâëÿåòñÿ êóçíèöåé êàäðîâ äëÿ íàðîäíîãî õîçÿéñòâà, öåíòðîì íàóêè è îáðàçîâàíèÿ.
 õîäå äîâåðèòåëüíîãî ðàçãîâîðà ãîñòè äåëèëèñü âïå÷àòëåíèÿìè è åäèíîäóøíî âûðàæàëè ñâîå îäîáðåíèå äåÿòåëüíîñòè êàëìûöêîãî óíèâåðñèòåòà â ÷àñòè ðàñøèðåíèÿ ãðàíèö ìåæäóíàðîäíîãî ñîòðóäíè÷åñòâà, êà÷åñòâà îáðàçîâàíèÿ, ðàáîòû ñ âîñòîêîâåä÷åñêèìè öåíòðàìè ÐÔ, áëèæíåãî è äàëüíåãî çàðóáåæüÿ.
 ñâîþ î÷åðåäü, Á. Ñàëàåâ ïîáëàãîäàðèë âñåõ ïðèñóòñòâóþùèõ çà àêòèâíîå ó÷àñòèå è îòìåòèë, ÷òî ìåðîïðèÿòèå ïðîâîäèòñÿ â ðàìêàõ ðåàëèçàöèè ñòðàòåãè÷åñêîãî ïðîåêòà "Êàëìûêèÿ êàê òðàíñãðàíè÷íûé ðåãèîí â âîñòî÷íîì âåêòîðå Ðîññèè", ïðîãðàììû ðàçâèòèÿ âóçà êàê îïîðíîãî ðåãèîíàëüíîãî óíèâåðñèòåòà íà ïåðèîä 2017-2021 ãã.  ôîðóìå ó÷àñòâóþò ó÷åíûå Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè, Ïîëüøè, Êèòàÿ, Ìîíãîëèè, Êàçàõñòàíà, Õàêàñèè, Êûðãûçñòàíà. Ñâûøå 30 ó÷åíûõ - ïðåäñòàâèòåëåé âóçîâ-ïàðòíåðîâ Êàëìûöêîãî óíèâåðñèòåòà â òå÷åíèå ÷åòûðåõäíåâíîãî ìàðàôîíà ïðèìóò ó÷àñòèå â ïëåíàðíîì çàñåäàíèè, ðàáîòå "êðóãëûõ ñòîëîâ" è òåìàòè÷åñêèõ ñåêöèé.
 çàêëþ÷åíèå ãîñòè ïîëó÷èëè èç ðóê ñïèêåðà ïàìÿòíûå ïîäàðêè, ñäåëàëè êîëëåêòèâíîå ôîòî íà ïàìÿòü.
Íàø êîðð.

Ýëñò áàëºñíà 18-÷ òîéãòà äóíäûí øêîëûí ñóðºóëü÷ Òåìèð Êàãàëòûíîâ "Ò¢ð¢í ´´äì" ("Ïåðâàÿ âûñîòà") ãèš íåð³äãääã òàœº÷èí ìàðºàíä îðëöâ. Îþòíð áîëí ñóðºóëü÷íð äóíä áîëñí òàœº÷èí ìàðºàí Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòä ºóðâäã÷ êåìä³í áîëšàíà. Ýí šèë "Òååãèí ãåðë" æóðíàëûí 90 šèëèí ´´íä òåð ìàðºàí íåð³äãäâ. "Óðí ¢ãèí-ïóáëèöèñòè÷åñê ñ³í ãèñí ìàòåðèàë" ãèäã íîìèíàöä Òåìèð Êàãàëòûíîâ áè÷ñí ýññå ò¢ð¢í îðì ýçëâ. Á. Ãîðîäîâèêîâèí íåðò³ øêîëûí éèñäã÷ êëàññèí ñóðºóëü÷ Ò. Êàãàëòûíîâ "Îäíà, íî ïëàìåííàÿ ñòðàñòü" ãèäã áè÷ìð ê´äëìø³í ò¢ð¢í õàëüìã ïðîôåññèîíàëüí áàëåòìåéñòåð, "¥´ðäíð" áèèºèí òåàòð á¢ðä³ñí ºàðäà÷ä, Õàëüìãèí Ãåðîé Ïåòð Íàäáèòîâä íåð³äâ.
Õàëüìãèí áèëãò³ áèè÷ áîëí õîðåîãðàô, ñîéëûí áîëí îëíà ¢¢ëä³÷èí ¢¢ëäâð³ð öààðàíäíü ñîíüìñàä, áèëãò³ ê´â¢í óðí-¢ãèí ¢¢ä³âð³í 㢢ä¢ë³ä, Ïåòð Òèìîôååâè÷ Íàäáèòîâèí áèëã-ýðäìèí áîëí ¢¢ä³ã÷ èê ê¢ö³ìšèí òóñêàð øèíšëëòèí èê ê´äëìø áè÷â. "Áè÷êí Ò´ðñêì" ãèäã òàœº÷èí êîíôåðåíöä òåð¢ã³í îðóëàä, Òåìèð Êàãàëòûíîâ ìóíèöèïàëüí äåâñœä ò¢ð¢í îðì ýçë³ä, ê´äëìøíü ´´ä³í ¢íëãäâ.
ŠÈЪËÈÍ Êåðìí

Í. Ïàëüìîâèí íåðò³ Êåëí-óëñèí ìóçåéä äàðàíè º³³õ¢ë ñåêãäâ. Ìîñêâàä Ýíòêãèí ýë÷ëëòèí ñîéëûí öóòõëœëà õàìäàí áåëäãäñí ýí ýêñïîçèö "Ìèðîâîå íàñëåäèå áóääèçìà" ãèš íåð³äãäí³. Çóðã öîêëºíà ýðäì÷ Áåíîé Ê. Áåõëûí çóðãóäûí º³³õ¢ë íîÿáðèí 28-ä ýêëš ¢ç¢ëãäâ.
Äæàâàõàðëàë Íåðóí íåðò³ ñîéëûí öóòõëœëà áåëäãäñí º³³õ¢ë ²ð³ñ³í áîëí Ýíòêãèí õîîðíäê èíüãëëòèí çàëºëäàã ¢ç¢ëš³í³. Ýí çàëºëäàí êåñã çóí šèë³ òóóšòà. Ñ¢ë öàãò çàëºëäàí îëí õàëõàð äåëãðš³í³. Èèã³ä, 1987 šèëä ²ð³ñ³ä Ýíòêãèí èê ôåñòèâàëü êåãäë³. Òåð¢í³ õ´´í ºó÷í šèë áîëàä, ýí ôåñòèâàëèí êåìš³í óëì ´ðãš³ä, ²ð³ñ³í 22 áàëºñíä áîëñíü îëí óëñèã îðëöóëëà.
Ýëñòä ñåêãäñí º³³õ¢ë Áóðõí Áàãøèí íîì äåëãðñí èê êåç³í³ öàãàñ àâí ´äã³ öàã ê¢ðòë øàšíà íîìèí ç´´ð ÿìàðàí èê äåëãðëò àâñèíü ¢ç¢ëš³í³. Áóääèçì äåëãðëò àâñí îðí-íóòãóäûã çóðãóäò òîäëãäñèíü ¢çõ òààë º³³õ¢ë ´ã÷³í³. Ýíòêãèí, Øðè-Ëàíêàí, Ìüÿíìàí, Àôãàíèñòàíà, Íåïàëûí, Óçáåêèñòàíà, Ò´âäèí, Êèòäèí, Âüåòíàìèí, Òàèëàíäûí, Êàìáîäæàí, Ëàîñèí, Èíäîíåçèí, Ñèâðèí, Õàëüìãèí ºàçðò, ²ð³ñ³í åâðîïåéñê ³œãä, Áàíãëàäåøò, Áóòàíä, Ìëä, ßïîíüä êåãäñí çóðãóäûã ¢çõä éèð ñîíüí. Èèì îëí îðí-íóòãò ýâð³í îäñíëà ³äë ñåäêë ýí ýêñïîçèö áåëãëš³í³.
Çóðãóäûí ò¢¢ðâ³÷, çóðã÷, êèíîðåæèññåð, èñêóññòâîâåä Áåíîé Ê. Áåõë äåëê³ä òåìäãò³ ¢¢ëä³÷ áîëšàíà. Ñ¢ë ä´÷í šèëèí òóðøàðò ýí ê¢í öóöðëòàí óãà êåñã ºàçð ýðãš éîâàä, 50000 çóðã öîêñìí. Òåð¢íäíü Àçèí îðí-íóòãóäûí ³ìòí³ óðí ýðäìèí ç´´ð áîëí îëí áóìáñ òîäëãäñí á³³í³. Èñêóññòâèí òóóšèí òóñêàð Áåõë 100 øàõó äîêóìåíòàëüí êèíî öîêš àââ. Êåëõ³ñ, áèëãò³ ¢¢ëä³÷ áîëí çóóëü÷ëà÷ äåëê³í 57 îðí-íóòãò îäàä èðâ. Çóðãóäòíü ñîíüí îëí òîîò òîäëãäñàðí, òåð ìåò çóðãóäíü Áóðõí Áàãøèí íîìèí äåëãðëòë³ çàëºëäàòà îëí ¢¢ëäâð îðìàí îëñàðí ³ìòí³ îíüãèã àâëíà.
Õàëüìãò Çóëûí áàéð òåìäãëõèí ´ìí ´ðãíä º³³õ¢ë ñåêãäñ³ðí íåã ¢ë¢ îí÷òà áîëšàíà.

Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷èí ìåäëä ¢¢ëääã ãåìò³-øàëòãòà óëñèí êåðã¢äèí ñîâåòèí äàðàíè ñ¢¢ð îäàõí Ýëñòä áîëâ. Òåð¢íä ãåìò³-øàëòãòà óëñò õóëä-㢢ëã³í³ áîëí îëíà õîò óóäã ó÷ðåæäåíüñò ñ³í òààë òîãòàëºíà, ïàññàæèðì¢äèã ç´´äã àðºëà÷íð áîëí ïðåäïðèÿòüì¢ä øàœºà á¢ðòêëºí³ íåêâð ê¢ö³ëºí³, òîñõãäšàõ øèí îáúåêòñò ì´÷ òàòó áîëí øàëòãòà óëñèí ò´ë³ ñ³í òààë òîãòàëºèã á¢ðòêëºí³, èíâàëèä óëñ ñîéëûí êåðã-¢¢ëäâðì¢äò îðëöëºíà ò´ðì¢ä õ³ë³ãäâ. Ñ¢¢ðèã Õàëüìã Òàœº÷èí ãîñóäàðñòâåíí ñåëâã÷, ñîâåòèí àõëà÷ Âàñèëèé Áþð÷èåâ ºàðäš äàâóëâ.
Òàœº÷èí ýêîíîìèêèí áîëí õóëä-㢢ëã³í³ ìèíèñòðèí äàðóê Á.Ìóåâèí 糜ãëñ³ð, ñ¢ë êåñí òî-äèã³ð ìàíà òàœº÷ä á³³äã õóëä-㢢ëã³í³ áîëí îëí ³ìòí õîò óóäã ó÷ðåæäåíüñèí çóã 46 ïðîöåíòíü ãåìò³-øàëòãòà óëñèí ò´ë³ ñ³í òààë òîãòàñí á³³í³, ýí ó÷ðåæäåíüñèí ´´ð ê´ëãí-ê¢÷í³ ò´ë³ á³³äã çîãñàëä çóã 11 ïðîöåíòäíü èèì óëñèí ò´ë³ øèøëœ îðì éèëºãäñíü èëäêãäâ. Àðºëà÷íð áîëí ïðåäïðèÿòüì¢ä áèéñíü ýâð³ ì´œã³ðí øàëòãòà óëñèí ò´ë³ òààë òîãòàõ ç´âò³ áîëšàíà. Èðõ šèëä àðºëà÷íðèã ä´œíëºí³ öóòõëœä ãåìò³-øàëòãòà óëñò øèøëœ îðì éè뺚 ´ãëºí³ áîëí ñ³í òààë òîãòàëºíà ò´ðèã õàºëõèí òóñò àðºëà÷íð áèéñíü ñåäâ³ð òàòõèí ò´ë³ ö³³ëºâðèí ê´äëìø äàâóëõàð çóðàëšàíàâèäí ãèš äààâðòà ºàðäà÷ 糜ãëâ.
Òîñõãäæàõ øèí îáúåêòñò øàëòãòà óëñèí ò´ë³ òààë òîãòàëºèã á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí òóñêàð òàœº÷èí òîñõëòûí, ê´ëãí-ê¢÷í³ áîëí õààëºèí ýäë-àõóí ìèíèñòðèí äàðóê Þ. Îëüçååâ òîîöàºàí ´ãâ. Ýí šèë õîòë áàëºñíä òîñõãäñí øèí ãåðì¢ä³ñ çóã ºóðâí îáúåêòä "Øèí šèðºë" ãèäã ì´÷ òàòó óëñèí îëíà îðãàíèçàöèí ýë÷íðë³ õàìäàí á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâð äàâóëãäñí áèë³ ãèš Þðèé Ñåðãååâè÷ êåëâ. Ñ¢¢ðò îðëöñí ýí îëíà îðãàíèçàöèí àõëà÷ À.Êàìàíäæàåâèí êåëñ³ð, ýäí çóã õîéð ãåðèí òîñõëòûí á¢ðòêëºíä îðëöñí áèë³. Òîñõãäšàõ îáúåêòä ÿìð íåã ýíä¢ èëäêãäõë³, òîñõà÷íð äàðóíü òåð¢ã ÷èêëí³, øàëòãòà óëñ êîëÿñêàð éîâõèí ò´ë³ òààë òîãòàíà.
Òåìäãëõ³ñ, ýí ñ¢¢ðò Àëåêñàíäð Êàìàíäæàåâ øàëòãòà áîëí ì´÷ òàòó óëñèã ¢¢ì¢ëš³õ ò´ðì¢ä áîñõâ. Òèèã³ä, áàëºñíà 6-÷ ìèêðîðàéîíä íåã ãåðò õîéð èíâàëèä íåã ïîäúåçää á³³í³. Ýäí ïàòüðàñí ºàð÷ ÷àäëãî çîâšàíà, òåã³ä ïàíäóñ óãëš ò³âõèã êåñãò³í ñóðšàíà. Çàëâðèí êîìïàíü ýí ò´ðèã õàºëõàð à亚àõø, ä³ê³ä õàìäàí íåã ïîäúåçää á³³äã óëñ ç´â ´ã÷³õø ãèš Àëåêñàíäð Âàñèëüåâè÷ çîâëœãàðí õóâàëöš, ýí ò´ðèã õàºëëºíä ä´œ-òóñàí ê¢ðãõèã ñóðâ. Ïàíäóñ òîñõëºíà òóñêàð ñóðñí ãåìò³-øàëòãòà óëñàñ 5 ýðëº Ýëñò áàëºñíà àäìèíèñòðàöä á³³í³.
Òàœº÷èí ñîéëûí áîëí òóðèçìèí ìèíèñòðèí äàðóê Í.Ñàíäæèåâèí òåìäãëñ³ð, øàëòãòà óëñ ñîéëûí ó÷ðåæäåíüñò îäàä, öàãàí ñåðãìšò³º³ð äàâóëëºíà ò´ð ê¢ö³ìšò³º³ð õàºëãäšàíà. Êåëí-óëñèí òåàòð, Îðñ äðàìèí òåàòð, Êåëí-óëñèí ìóçåé áîëí íàíü ÷èãí ó÷ðåæäåíüñ èíâàëèä óëñò ´œã³ð áèëåò éè뺚 ´ãí³, ýäí³ ò´ë³ îëí ç¢ñí êåðã-¢¢ëäâð á¢ðä³í³, ñîöèàëüí ó÷ðåæäåíüñ³ð àðòèñòíð ºàð÷ éîâíà. Îäà ìèíèñòåðñòâ 2019-2020 šèëì¢äò ýí ê´äëìøèã öààðàíäíü ê¢ö³ëºí³ çóðà áåëäš³í³, òåã³ä ñ³í àâúÿñò òîõðñàð øàëòãòà óëñ ñîéëûí ó÷ðåæäåíüñò àìð÷ ÷àäõìí.
Šèë áîëºí äåêàáðü ñàðèí ýêëö³ð ãåìò³-øàëòãòà óëñèí áèëã-ýðäìèí ôåñòèâàëü èñêóññòâèí êîëëåäæèí çàëä áîëíà. Ýí êåðã-¢¢ëäâðò òàœº÷èí öóã ðàéîäàñ ýë÷íð èðí³, áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ëš, õîîðíäàí òàíüëäš ñ³³í³ð àìðíà. Áîëâ ì´÷ òàòó óëñò òèèã³ð³í îðäã àðº óãà, òåã³ä òåíä ïàíäóñ òîñõõ êåðãò³ ãèš À.Êàìàíäæàåâ ò´ð áîñõâ. Õàðì ò´ðõä, èðõ šèëä ôåäåðàëüí áþäæåò³ñ ýí êåðãò ñîéëûí ìèíèñòåðñòâä ì´œãí éèëºãäøãî, òåã³ä òàëäàí àðº õ³³š, ýí ò´ðèã õàºëõ êåðãò³ ãèš ñ¢¢ðò îðëöà÷íð øèèäâ. Ñ¢¢ðò õ³ë³ãäñí ò´ðì¢ä³ð øèøëœ øèèäâð áàòëãäâ.

Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ
ÇÓÐÃÒ: ñ¢¢ðèí êåì
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

Áàº÷óäò öåðã³-ïàòðèîòè÷åñê ñóðºìš ´ãëºí³ ò´ð³ð ¢¢ëäš³õ Õàëüìã ðåãèîíàëüí õîé𠳜ãèí ýë÷íð Êåëí-óëñèí áèáëèîòåêä çóðãóäûí º³³õ¢ë á¢ð䳚 äàâóëâ. "Áåññìåðòíûé ïîëê" ãèäã ðåãèîíàëüí ³œãèí ºàðäà÷ Ê. Êèðïèëåâ äåëê³í íåãäã÷ ä³³í³ 100 šèë³ ´´í áîëšàõèí òóñêàð êåë³ä, ä³³íä õàëüìã õàçãóä îðëöñíà òóñêàð ñîœñõâ.
Äåëê³í íåãäã÷ ä³³íä íåð³äñí çóðãóäûí º³³õ¢ë ñåêëºíä Ýëñò áàëºñíà 2-÷ òîéãòà äóíäûí øêîëûí ñóðºóëü÷íð îðëöâ. Êîíñòàíòèí Êèðïèëåâ êåëñ³ð, ä³³í³ ´ìí öóã ôðîíòñàð îðñ ³³ðìèí öåðã³ ³œãñ³ð õàëüìãóä-õàçãóä öåðãëš éîâñìí. ²ð³ñ³í èìïåðèí êåñã ðåãèîíìóäàñ, òåð òîîä Òåœã³, ²³äðõí³, Îðåíáóðãñê, Òåðñê õàçãóäûí öåðãò òåäí öåðãëš³ñìí. Öåðã³ êåñã ³œãñò òåäí ³äëä³í öåðãë³ä, ò´ðñê³í õàðñš éîâëà. Õàëüìã-õàçãóäò õàìãèí äààâðòà êåðãèã äààëºäã á³³ñèíü òåð òîäëóëâ. Ç´ðã, ñåäâ³ð, èê äààâð êåðãò³ öàãò õàëüìãóäûã þìíà ´ìí éîâóëäã áèë³. ßìàðàí÷í ê¢íä äààëºâðèã ýäí ýðê áèø ê¢ö³õèíü ºàðäâð ìåääã áèë³.
ijí ýêëõèí ´ìí Òåœã³ öåðãèí õàíüä 3760 õàëüìãóä öåðãëš éîâñí á³³š. ij³ëä³í³ éîâóäò óò-òîîäàí 4 ì蜺 ºàð õàëüìãóä îðëöñíà òóñê òî-äèã á³³í³. Òåð öàãèí òóñê ìàòåðèàëìóä áîëí çóðãóä éèð õîâð. Õ³³âðèí éîâóäò îëäñí òîîòàñ ýí ñòåíäì¢ä áåëäãäâ. ª³³õ¢ë Ýëñòä ¢ç¢ëãäñí³ õ´´í òàœº÷èí ðàéîäàð ÷èãí ¢ç¢ëãäõìí. Äåëê³í ò¢ð¢í ä³³í³ òóñê ìàòåðèàëìóä á³³äã áîëõëà, öåðã³-òóóšèí îáùåñòâèí õàëõàð ¢¢ëäš³õ îðãàíèçàöä àâ÷ èðš ´ãòí, ãèñí äóóäâð Êîíñòàíòèí Êèðïèëåâ êåâ.
Äåëê³í ò¢ð¢í ä³³í³ éîâóäò öåðã³ êåñã øèí çåð-çåâ, òåð òîîä àðòèëëåðü ò¢ð¢í áîëš îëçëãäñìí. Õèìè÷åñê çåð-çåâ ÷èãí ä³³íä îëçëãäñíü òåìäãò³. Èèã³ä èïðèò ãèäã ³ìò õîðàäã ãàç ò¢ð¢í òåð šèëì¢äò îëçëãäñí á³³š. Òåð ä³³íä îëçëãäñí çåð-çåâèí òóñêàð öåðã³-òóóšèí îðãàíèçàöèí ãåø¢í Äìèòðèé Õàëõèíîâ êåëš ´ãâ. Õàëüìã-õàçãóä ÿìàðàí ÷àøêòà ä³³íä îðñèíü ¢çõä ñóðºóëü÷íðò éèð ñîíüí áîëâ. Ñòåíäì¢äèã îíüãàí ´ã÷ õ³ë³º³ä, ꢢêä-ê´â¢ä çóí šèë õîîðàí áîëñí ä³³í³ òóóšëà òàíüëäâ.
Äåëê³í ò¢ð¢í ä³³íä îðñí õàëüìãóäûí çóðãóä ñòåíää áàñ ò³âãäñí á³³í³. Õàëüìã-õàçãóä ´ðê-á¢ë³ðí öîêóëñí õîéð çóðã ³ìòí³ îíüãò òóñõàãäšàíà. Íåãíäíü çàëó ãåðãí õîéð, ꢢêä ê¢í õàëüìã õóâöòà, çàëóíü öåðã³ õóâöòà òîäëãäš. Íààäê çóðãòíü - çàëó ãåðãí õîéð ê´â¢ò³º³í çóðãàí öîêóëš. Ê¢¢êä ê¢¢í³ õóâöíü ñîíüí, ñ³³õí êèèëãèã äàõóëñí óò õîðìàòà ìàéã, ¢ñ³í äååãø³í ´ðã³ä, êååð¢ë³ä ÿññíü áàñ îíüãò òóñíà. ªàðòàí ÷à÷ð á³ðš³í³. Äàâñí çóí šèëèí ýêëöä çóðãàí öîêóëñí ýí óëñ îäà øèí çóí šèëä ýäí³ çóðãèã ìàäí º³³õõ ãèš ñàíšàñí óãà áîëõ.
Äååä êîìàíäëã÷èí øòàáä öåðãëš³ñí Äàíçí Òóíäóòîâèí çóðãóä ýí ñòåíää áàñ á³³í³. Èê çóóäàí õàëüìãóä Òåœã³ öåðãèí ïîëêñàð öåðãëš éîâñìí. Ýí öåðãèí 38 îôèöåð ä³³í³ ò¢ð¢í ê¢ñäóíäóð šèëèí ýðãöä ²ð¢í Ãåîðãèéèí îðäåíìóäàð à÷ëãäñí áèë³. Òåð òîîä õîéð õàëüìã éîâš. 99 ê¢í ãåîðãèåâñê ê¢íäò³ çåð-çåâ³ð à÷ëãäñí á³³ñìí. Òàâí õàëüìã áàñ òèèì çåð-çåâ àâñìí. 13697 õàçã, òåð òîîä 598 õàëüìã Ãåîðãèåâñê êèðñì¢ä³ð à÷ëãäñíü òåìäãò³.11076 ê¢í, òåð òîîä 195 õàëüìã, Ãåîðãèåâñê ìåäàëüìóäàð à÷ëäãäñí á³³ñìí. Ãåîðãèåâñê à÷ëâð àâñí óëñèí íåðä "Òåœã³ âåäîìîñòè" ãèäã ºàðöä áàðëãäñí á³³í³.
Ýí ä³³íä îí÷ðñí ä´ðâí õàëüìã ãåîðãèåâñê öóã à÷ëâðìóäûã àâñí á³³š. Òåðíü Ïåòð Àíàöêèé, Âàñèëèé Æîëîáîâ. ijêí íåã õàëüìã Îðåíáóðãñê öåðã³ ³œã¢äò öåðãëš éîâñìí. Òåð ê¢í áàñ ãåîðãèåâñê ê¢öö êàâàëåð áîëšàíà. Ãåîðãèåâñê ê¢öö êàâàëåðì¢äèí õààëºíü õ´´ííü ³äë áîëñí óãà. Òåäí³ íåãíü Öåðí Äæóâèíîâ öàºà÷óäûí ³œãñë³ õàìäàí ãðàæäàíñê ä³³í³ öàãëà ºàçàäûí îðíä òóññìí. Áîëãàðüò ýí ê¢í á³³ñìí. Ê´â¢íü æóðíàëèñò áîëñèíü ³ìòí ìåäí³. Ç´ðãò³ ê¢í á³³ñí Öåðí Äæóâèíîâ Ò´ðñê³í õàðñã÷ ä³³í³ šèëì¢ä ê¢ðòë ³ìä-ìåíä á³³š. Áîëãàðèã íåìø-ôàøèñòíð³ñ ñóëäõñí öåðãèã ºàðäš, Ìàëèíîâñêèé Ñîôèÿ áàëºñíä îðš èðš. Òåíä ñîâåòñê ³³ðìèã òîñ÷ ºàðñí óëñ äóíä ãåîðãèåâñê ê¢öö êàâàëåð öóã à÷ëâðìóäàí 碢ñí ê´ãø³ çîãñ÷àõèã ¢ç³ä, ãåíåðàë ìàø躳í çîãñàºàä, òåð¢íë³ ìåíäë³ä, ê¢íäë뺳í ìåä¢ë³ä ºàðñíà òóñê êåëâð á³³í³. Òåðíü õàëüìã Öåðí Äæóâèíîâ á³³ñìí. Äåëê³í ò¢ð¢í ä³³íä ç´ðã³ðí îí÷ðñí Öåðí Äæóâèíîâ äåëê³í õîéðäã÷ ä³³íä íåìø-ôàøèñòíðèã äèèëñí öåðã÷íðèã ¢çñí áîëšàíà. Òóóšèí õààëºñ òèèì ñîíüí. ߺäã áîëâ÷í õàëüìãóä ä³í áîëºíä ç´ðã³ðí îí÷ðš éîâñèíü ýí êåëâðì¢ä³ñ áàº÷óä ìåäš, îìã àâ÷, ò´ðñí ºàçðèí òóóšëà òàíüëäíà.
Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ

Ñàâð Ýäíÿøåâ - ëè÷íîñòü â Êàëìûêèè èçâåñòíàÿ. Îäèí èç îñíîâàòåëåé ëåãåíäàðíîé ãðóïïû "Êàëìûêèÿ", â ñîñòàâå êîòîðîé ïîáåæäàë â ðàçëè÷íûõ êîíêóðñàõ, â òîì ÷èñëå è ìåæäóíàðîäíûõ. Ýêñ-÷åìïèîí Êàëìûêèè ïî íàñòîëüíîìó òåííèñó, íà ïðîòÿæåíèè ðÿäà ëåò óñïåøíî çàùèùàë öâåòà ðåñïóáëèêè â ñîñòàâå åå ñáîðíîé. Ìû ñ íèì ó÷èëèñü âî âòîðîé ïîëîâèíå 70-õ ãîäîâ â ÊàëìÃÓ, è íàøó ñòóäåí÷åñêóþ äðóæáó ïðîíåñëè äî ñåãîäíÿøíèõ äíåé.
Ñ êîíöà 90-õ ãîäîâ îí ïðîæèâàåò â Èçðàèëå. Íåäàâíî ïðèåçæàë â Ýëèñòó, ãäå ñîáðàë ñâîèõ äðóçåé íà òâîð÷åñêèé âå÷åð "Õàëóí øàëîì!"
- Ñàâð, ïî ïðèáûòèè â Èçðàèëü òðóäíî áûëî ñ ÿçûêîì? Êàê ñ îáùåíèåì íà èâðèòå ó ÷ëåíîâ òâîåé ñåìüè?
- Êîãäà ÿ ïðèåõàë â Èçðàèëü, òî áóêâàëüíî ÷åðåç ïàðó ìåñÿöåâ ñòàë äîâîëüíî áåãëî ãîâîðèòü íà èâðèòå. Ìíîãèå óäèâëÿþòñÿ: êàê æå òû ïîñëå 40 ëåò âûó÷èë ÿçûê? ß îòâå÷àþ, ïîòîìó ÷òî ÿ êàëìûê! Äëÿ êàëìûêà â ÷óæèõ êðàÿõ ñàìàÿ ïîñëåäíÿÿ ïðîáëåìà - çíàíèå ÿçûêà. Äåòè â îñíîâíîé ìàññå çíàþò ðóññêèé ÿçûê. Ìëàäøàÿ âíó÷êà îäíàæäû ó ìåíÿ ñïðàøèâàåò: "Äåäà, òû êòî?" ß îòâå÷àþ, ÷òî êàëìûê. Îíà äåëàåò âûâîä: "Âûõîäèò, ïî òåáå ÿ êàëìû÷êà, à ïî áàáóøêå ÿ - èâðè÷êà!" Îíà æèâî èíòåðåñóåòñÿ êàëìûöêèì ÿçûêîì, ãîâîðèò, ÷òî õî÷åò âûó÷èòüñÿ äåäóøêèíîìó ÿçûêó. Ìåíÿ ýòî ðàäóåò, è ÿ åå îáó÷àþ ðîäíîìó ÿçûêó.
- Ñ ÷åãî íà÷èíàë â íîâîé ñòðàíå?
- Íà ïåðâûõ ïîðàõ óñòðîèëñÿ ðÿäîâûì ðàáîòíèêîì â îäíîì èç ãàðàæåé. Õîçÿèíîì áûë èðàêñêèé åâðåé ßêîâ, îáëàäàòåëü òðåõ íåäåøåâûõ äîìîâ. À â Èçðàèëå íåäâèæèìîñòü î÷åíü äîðîãàÿ. Ìîñêâà îòäûõàåò. Ïðèëè÷íûé äîì â Èçðàèëå ñòîèò îò 2 ìëí åâðî. È âîò îäíàæäû óòðîì ïðèåçæàþ íà ðàáîòó è âèæó ÷åëîâåêà â ôóôàéêå, êðàñÿùåãî çàáîð. Ïîäõîæó áëèæå è óçíàþ â ýòîì ìàëÿðå õîçÿèíà ãàðàæà, äîëëàðîâîãî ìèëëèîíåðà. ß åìó: " Ïðèâåò!", îí ìíå: "Ïðèâåò!" Ïåðåêèíóëèñü ïàðîé ôðàç íà èâðèòå, è ÿ ïîøåë ïî ñâîèì äåëàì. Íàñòóïàåò 8 óòðà. Îí ñíèìàåò ôóôàéêó, íàäåâàåò êîñòþì è ãàëñòóê, áåæèò â îôèñ, íà÷èíàåò ïðèíèìàòü ëþäåé, ðàáîòàòü. Åãî ïðèìåð âîñõèòèòåëåí. Ýòî æå åãî äåíüãè. È îí ïðåêðàñíî ïîíèìàåò: êàê îí áóäåò îòíîñèòüñÿ ê ëþäÿì, òàêèì è áóäåò ðåçóëüòàò åãî äåëà. Âîò ýòà ìåíòàëüíîñòü âîñïèòûâàåòñÿ â Èçðàèëå ñ ïåëåíîê. È îí íå åäèíñòâåííûé òàêîé ÷åëîâåê â Èçðàèëå. Òàì ïîâàëüíî òàêèå ëþäè. Äà, îíè áèçíåñìåíû. Íî îíè ñ÷èòàþò, ÷òî áèçíåñìåí - ýòî ðàáî÷èé.
- ×òî òåáÿ åùå óäèâèëî â Èçðàèëå?
- Ïóñòûíÿ Àðàâà. Êîãäà ÿ ïðèåõàë òóäà, òî ïðîñòî áûë ïîòðÿñåí. Òàì âîäîïàäû, öâåòóùèé îàçèñ. Òàìîøíèå ëþäè óçíàëè, ÷òî ÿ èç Ýëèñòû è ñêàçàëè ìíå, ÷òî â Êàëìûêèè èäåàëüíûå óñëîâèÿ äëÿ âûðàùèâàíèÿ ëþáûõ ñåëüñêîõîçÿéñòâåííûõ êóëüòóð. Çàòåì ÿ â îäèí èç îòïóñêîâ ïðèåõàë â Êàëìûêèþ è çàâåë ðàçãîâîð ñ ëþäüìè, çàíèìàþùèìèñÿ âûðàùèâàíèåì ñåëüñêîõîçÿéñòâåííûõ êóëüòóð. Ñòàë èì äîêàçûâàòü, ÷òî çäåñü ìîæíî ïîñòðîèòü öâåòóùèé îàçèñ. Ìíå îòâåòèëè, ÷òî ÿ íè÷åãî íå ïîíèìàþ â îòðàñëè è ëåçó íå â ñâîå äåëî. Ê ÷åìó ÿ ýòî? Ïðè ñêåïñèñå íè÷åãî íå äîáèòüñÿ! Ïðè íåâåðèè â ñâîè ñèëû è âîçìîæíîñòè âñå ðóáèòñÿ íà êîðíþ.
ß 14 ëåò ðàáîòàë â íåìåöêîé àâèàêîìïàíèè "Ëþôòãàíç". ß ê òîìó, êàê Ãåðìàíèÿ ïîñëå âîéíû ïîäíÿëàñü ñ êîëåí. Áûëî ìíîãî ôàêòîðîâ äëÿ ýòîãî: ïëàí Ìàðøàëëà, ÑØÀ ïîìîãàëè, ëþäè ðàáîòàëè ñàìîîòâåðæåííî è ò.ä. Íî, ïîìèìî ýòîãî, áûë ëîçóíã â íàðîäå: "Ñòûäíî áûòü áîãàòûì, êîãäà òâîé íàðîä íà êîëåíÿõ!" Ýòî è ïîçâîëèëî ïîäíÿòü ñ êîëåí íåìåöêèé íàðîä. Íåäàâíî ÿ áûë â ßïîíèè. Òàì òîæå âûñîêàÿ îòâåòñòâåííîñòü ó ëþäåé. ß âèäåë òàì äâîðåö èìïåðàòîðà. Íó, ýòî íå äâîðåö, à çàøòàòíûé ñåëüñêèé êëóá. Â òàêîé êëóá íè îäèí ðîññèéñêèé îëèãàðõ íå ïðèäåò, ïîñòåñíÿåòñÿ. À äëÿ ÿïîíöåâ ýòî íîðìàëüíî.
Õî÷ó ñêàçàòü, ÷òî ñ ó÷åòîì ìåíòàëüíîñòè ðîññèÿí, ó íàñ òàêîå íåâîçìîæíî! Ïîòîìó ÷òî ó íàñ âñå íàîáîðîò. Ó íàñ íå ñòûäíî êóïèòü ÿõòó, ôóòáîëüíûé èëè áàñêåòáîëüíûé ñóïåðêëóá, ñàìîëåò, â òî âðåìÿ, êîãäà òâîé íàðîä íèùåíñòâóåò.
- Çà÷åì äàëåêî õîäèòü çà ïðèìåðàìè, Ñàâð. È ó íàñ åñòü "íîâûå êàëìûêè", ÷òî íàçûâàåòñÿ, îòîðâàâøèåñÿ îò íàðîäà…
- Ñîãëàñåí ñ òîáîé. ß äîâîëüíî ÷àñòî áûâàþ â Ýëèñòå.  îäèí èç ïðèåçäîâ çíàêîìûé ïðèãëàñèë ìåíÿ â íåäàâíî ïîñòðîåííûé äîì. Ñèäèì âî äâîðå, óïëåòàåì øàøëûêè. Êðàñèâûé äâîð, çààñôàëüòèðîâàííûé, ñ çåëåíûìè íàñàæäåíèÿìè è öâåòàìè, åñòü ëóæàéêà. Íó, õîðîøî. È âäðóã õîçÿèí äîìà âûçâàëñÿ ïîêàçàòü äîì. Âõîäèì. Ïðèõîæàÿ - öåëûé òàíöïîë. Íà÷àë ïîêàçûâàòü áîëüøîå êîëè÷åñòâî êîìíàò. ß óæå óñòàë õîäèòü ïî íèì. Íî íå çíàþ, êàê åìó îá ýòîì ñêàçàòü. ß õîäèë çà íèì è äóìàë: "Çà÷åì îí ïîñòðîèë ýòè õîðîìû? Äëÿ ÷åãî è äëÿ êîãî?" À ïîñëå òîãî, êàê îí ïðåäëîæèë ìíå ïîäíÿòüñÿ ñ íèì íà âòîðîé è òðåòèé ýòàæè, ÿ åìó ñêàçàë, ÷òî äîñòàòî÷íî. Âåðíåìñÿ âî äâîð.
- À â Èçðàèëå íå òàê?
-  Èçðàèëå åñòü äîëëàðîâûå ìèëëèîíåðû, è èõ íåìàëî. Íî îíè æèâóò â 3-4-õ êîìíàòíûõ äîìàõ è êâàðòèðàõ. Äà, åñòü åäèíèöû, êîòîðûå èìåþò êðóòûå îñîáíÿêè. Íî îíè íå ïîëüçóþòñÿ óâàæåíèåì â îáùåñòâå. Ëþäè ñ÷èòàþò, ÷òî îíè äîëæíû ñòåñíÿòüñÿ ñâîåé ðîñêîøè.
- Òû óæå îêîëî äâóõ äåñÿòêîâ ëåò æèâåøü â Èçðàèëå - áëàãîïîëó÷íîé ñòðàíå. Íî Êàëìûêèþ íå çàáûâàåøü.
- Ìåíÿ ïîñòîÿííî òÿíåò â Êàëìûêèþ. Ñòàðàþñü ÷àùå áûâàòü â ðåñïóáëèêå. Çäåñü ó ìåíÿ åñòü ìíîãî äðóçåé, çíàêîìûõ. Ó ìåíÿ çäåñü åñòü ëþäè, ñ êåì ìîãó ïåñíè ïåòü, èãðàòü íà ìóçûêàëüíûõ èíñòðóìåíòàõ. ß ñ óäîâîëüñòâèåì ïðèåçæàþ íà ñâîþ ìàëóþ ðîäèíó. È ÿ íå ïîíèìàþ, ïî÷åìó ìíîãèå óåõàëè èç Êàëìûêèè? Ýòî óæå äðóãîé âîïðîñ.
Íî ÿ âñåãäà ñòðåìèëñÿ ê òîìó, ÷òîáû õîòü ÷òî-òî õîðîøåå ñäåëàòü äëÿ Êàëìûêèè.  ñâÿçè ñ ýòèì ÿ, ñîáñòâåííî, íåñêîëüêî ëåò íàçàä è âåðíóëñÿ â Êàëìûêèþ. Âñå íà ìåíÿ ñìîòðåëè, êàê íà íåíîðìàëüíîãî. ß ðàáîòàë â èçâåñòíîé íåìåöêîé àâèàêîìïàíèè, õîðîøî çàðàáàòûâàë. Ó ìåíÿ áûëè âñå óñëîâèÿ äëÿ ïðåêðàñíîé æèçíè. È ÿ çäåñü íè÷åãî íå âûèãðàë, ïîòîìó ÷òî äâà ãîäà "ïðîòîð÷àë". Äà áîã ñ íèì, ÷òî ïðîëåòåë. Íî ÿ íå ðàññòðîèëñÿ, ïîòîìó ÷òî ïðèîáðåë îïûò. Ïðè ýòîì íå ïåðåñòàë ëþáèòü Êàëìûêèþ çà òî, ÷òî ïðîëåòåë. Ýòî íîðìàëüíûé ïðîöåññ. ß ïîíèìàþ ëþäåé. Îíè îçëîáëåííûå. ß ïûòàëñÿ ÷òî-òî ñäåëàòü. Ñäåëàë êëèï, çàïèñàë äëÿ Àðêàäèÿ (Ìàíäæèåâà - Â.Ø.) ïåñíþ â Òåëü-Àâèâå. Ìóçûêàíòîâ ïðèâëåê ïðîñòî ìèðîâûõ, ÷òîáû çàïèñàòü ôîíîãðàììó. Ýòî äåíåã ñòîèò. Âîò ïîýòîìó ÿ äîâîëåí. À ìàòåðèàëüíûå ïîòåðè? Áóäåì æèâû, ÷òî-òî çàðàáîòàåì. Íî ìíå âàæíà äðóãàÿ ñîñòàâëÿþùàÿñÿ, êîòîðàÿ íàçûâàåòñÿ äóõîâíîñòü. ß áûë è åñòü êàëìûê. Ìåíÿ âñåãäà áóäåò òÿíóòü íà ðîäèíó.
- À äåòè?
- Äåòÿì ïðèâèâàþ ëþáîâü ê ðåñïóáëèêå, îíè ó ìåíÿ íàçâàíû êàëìûöêèìè èìåíàìè.  ïåðâóþ î÷åðåäü, ÿ õî÷ó, ÷òîáû îíè áûëè íîðìàëüíûìè ëþäüìè. À âûáèðàòü - ýòî óæå èõ ïðàâî, íàâåðíîå. Íî ñâîå ïðàâî ÿ äëÿ ñåáÿ óæå îïðåäåëèë.
- Òû, Ñàâð, áûñòðî îñâîèë èâðèò. À ïîëîæåíèå ñ êàëìûöêèì ÿçûêîì, êàê òû çíàåøü, î÷åíü ñëîæíîå. ×òî äóìàåøü ïî ýòîìó ïîâîäó?
- ß äóìàþ, ÷òî ïàòðèîòè÷åñêèå ïðèçûâû èçó÷àòü êàëìûöêèé ÿçûê ìàëî ê ÷åìó ïðèâåäóò, ïîòîìó ÷òî íåò óðîâíÿ ïîòðåáíîñòè â åãî çíàíèè. Ïî÷åìó ÿ, êàëìûê, âûó÷èë èâðèò? Ïîòîìó ÷òî ýòî âîñòðåáîâàííûé ÿçûê, îí íóæíûé. Çà ýòî äåíüãè ïëàòÿò. Çà òî, ÷òî çíàåøü êàëìûöêèé ÿçûê, íå ïëàòÿò. Ïîñëåäóþùèå ïîñëå íàñ ïîêîëåíèÿ - ýòî ìåðêàíòèëüíûå ïîêîëåíèÿ ëþäåé. Îíè âñå ñêðóïóëåçíî ïðîñ÷èòûâàþò â îòëè÷èå îò íàñ. Ìû áûëè ðîìàíòèêè. Îíè - ïðàãìàòèêè, ïîòîìó ÷òî îíè âèäÿò, êàê òÿæåëî â æèçíè. Îíè ðîäèëèñü è æèâóò â êàïèòàëèñòè÷åñêîì îáùåñòâå. Ïîýòîìó, êîãäà ðîäèòåëè òðåáóþò îò äåòåé èçó÷àòü ðîäíîé ÿçûê, îíè îòâå÷àþò: à ÷òî ìíå äàñò çíàíèå êàëìûöêîãî ÿçûêà? È ðîäèòåëè äîëæíû áûòü ãîòîâû ê òàêîìó âîïðîñó.
 ýòîé ñâÿçè âñïîìèíàþ 1980-é, êàæåòñÿ, ãîä, êîãäà ÿ ïðîõîäèë ïåäïðàêòèêó â 10-é øêîëå Ýëèñòû. Äàâíî ýòî áûëî, íî ìîè ó÷åíèêè ïîìíÿò ìåíÿ, îáðàùàþòñÿ ïî èìåíè è îò÷åñòâó. À ðàáîòàë ñ íèìè âñåãî 1,5-2 ìåñÿöà, ïîòîìó ÷òî ÿ òâîð÷åñêè ïîäõîäèë ê óðîêàì àíãëèéñêîãî ÿçûêà. ß íå îáó÷àë èõ ôðàçàì, íå ïðèäåðæèâàëñÿ ìåòîäèêè ïðåïîäàâàíèÿ ÿçûêà. Ðåáåíêà âåäü íå çàñòàâèøü çàíèìàòüñÿ ïî ìåòîäèêå. Ó÷èòåëü - äà, îí äîëæåí çíàòü îñíîâû ïðåïîäàâàíèÿ. Íî äëÿ äåòåé íà ïåðâîì ïëàíå - êðåàòèâíàÿ ëè÷íîñòü ïðåïîäàâàòåëÿ, êîòîðûé äîëæåí ÷òî-òî ïðèäóìàòü, çàèíòåðåñîâàòü äåòåé. Òàê ÿ è äåëàë. Ïåë, ïëÿñàë, àíåêäîòû ðàññêàçûâàë. Îí äîëæåí áûòü è øâåö, è æíåö, è íà äóäå èãðåö. Õî÷ó ñêàçàòü, ÷òî â òîì ñîñòîÿíèè, â êîòîðîì íàõîäèòñÿ íàø êàëìûöêèé ÿçûê, èíà÷å íåëüçÿ. Çàéäåò ó÷èòåëü è íà÷íåò ÷òî-òî áóáíèòü, äåòè ñðàçó ïîòåðÿþò ê òàêîìó ó÷èòåëþ èíòåðåñ. È áóäóò ïðàâû. Ó÷èòåëü äîëæåí áûòü ÿðêîé ëè÷íîñòüþ â èõ æèçíè. È òàê äîëæíî áûòü âåçäå. ß äâà ãîäà â Èçðàèëå âåë íàñòîëüíûé òåííèñ. Êîãäà çàìåòèë, ÷òî-òî ðåáÿòàì íåèíòåðåñíî, îïÿòü íà÷àë ïëÿñàòü è ïåòü, ðåøèë ïåðåéòè íà ìóçûêó. Ìû íà òðåíèðîâêàõ ïåëè ïåñíè! Òîëüêî ðàäè îäíîãî: ÷òîáû áûëî âåñåëî è çàæèãàòåëüíî. Ðåáÿòà êî ìíå ïðèâÿçàëèñü. È ìåíÿ óãîâàðèâàëè îñòàòüñÿ. Ó ìåíÿ äåâî÷êà ñòàëà ÷åìïèîíêîé ãîðîäà ßôôî.
- Ñàâð, ÿ çíàþ, ÷òî òû ëþáèøü ïîýçèþ. Ïðî÷òè ÷òî-íèáóäü.
- Ñòèõîòâîðåíèå íàçûâàåòñÿ "Àâòîïîðòðåò". Åãî íàïèñàë äëÿ ìåíÿ ìîé äðóã è êîëëåãà Åâãåíèé Âàíüêàåâ.
Æèâó â Èçðàèëå óæ 20 ëåò.
Æèâó â êîìôîðòå, âåñåëî, áåç áåä.
Âñåãî õâàòàåò. Ñîëíöà è òåïëà.
Âîò òîëüêî ìàìà íàâñåãäà óøëà.
Íî ÷òî ïîäåëàòü. Êðàòîê âåê ëþäñêîé.
Äóøà ìîÿ íàïîëíèëàñü òîñêîé.
Èñ÷åçëè çàïàõè, ìåòàëëà âêóñ âî ðòó.
Ïëþþ íà âñ¸ è åäó â Ýëèñòó!
Áðîæó ïî óëèöàì. Ê äðóçüÿì ÿ çàõîæó.
Íî êàê-òî ìåñòà ÿ ñåáå íå íàõîæó.
Êàçàëîñü áû, ïðèåõàë, äëÿ ãðóñòè íåò ïðè÷èí.
È êàê-òî îêàçàëèñü â ðàéîíå Óëüäþ÷èí.
 ñòåïè îñòàíîâèëèñü, ÷òîá íîãè ïîðàçìÿòü.
È òóò ïîíåìíîãó âäðóã ÿ íà÷àë ïîíèìàòü,
×åãî ìíå íå õâàòàëî, è îò÷åãî ÿ ñíèê:
Áåç çàïàõà ïîëûíè íå ìîæåò æèòü êàëìûê!
Ïîëûíü - òðàâà ñòåïíàÿ, îñíîâà áûòèÿ.
Ìíå ñíîâà æèòü îõîòà. Âåðíóëñÿ ê æèçíè ÿ!
- Ñïàñèáî, Ñàâð, çà èíòåðåñíóþ áåñåäó.

P.S. Ïîñëåäíèé ïðèåçä Ñàâðà Ýäíÿøåâà â Êàëìûêèþ ïðèøåëñÿ íà ýòó îñåíü, âî âðåìÿ êîòîðîãî îí ïðåñëåäîâàë äâå îñíîâíûå öåëè: ïðîâåñòè òâîð÷åñêèé âå÷åð äëÿ äðóçåé è îôîðìèòü ïåíñèþ ïî âîçðàñòó. È åñëè âñòðå÷à ñ äðóçüÿìè ïðîøëà, ÷òî íàçûâàåòñÿ, íà óðà, òî îôîðìèòü ïåíñèþ, óâû, ÏÔ ÐÔ ïî ÐÊ åìó îòêàçàë. Íå õâàòèëî êàêèõ-òî áàëëîâ äëÿ ýòîãî…

Âàñèëèé ØÀÊÓÅÂ

Íàñòóïèë ïåðâûé ìåñÿö çèìû è ïîñëåäíèé ìåñÿö ãîäà. Êàê îáû÷íî â êàíóí Íîâîãî ãîäà íà÷èíàåòñÿ ïðåäïðàçäíè÷íàÿ ñóìàòîõà, à áîëüøèíñòâî ðîññèÿí óæå â ïðåäâêóøåíèè äîëãèõ êàíèêóë, ñòàâøèõ òðàäèöèîííûìè äëÿ íàøåé ñòðàíû. Çàäîëãî äî Íîâîãî ãîäà ìû ñ ëþáîïûòñòâîì çàãëÿäûâàåì â êàëåíäàðü: êîãäà æå íà÷íóòñÿ íîâîãîäíèå ïðàçäíèêè â 2019 ãîäó? Êàê äîëãî ìû ñìîæåì íàñëàæäàòüñÿ îòäûõîì? Íåò ëè êàêèõ-íèáóäü èçìåíåíèé â êîëè÷åñòâå ïðàçäíè÷íûõ äíåé? Äëÿ áîëüøèíñòâà ðîññèÿí âûõîäíûå â ÷åñòü íîâîãî 2019 ãîäà íà÷íóòñÿ çàðàíåå - ñ âîñêðåñåíüÿ 30 äåêàáðÿ 2018 ãîäà. Òàê, áëàãîäàðÿ ïåðåíîñó, ñóááîòà, 29 äåêàáðÿ 2018 ãîäà, áóäåò ðàáî÷åé (òî åñòü "ïÿòèäíåâùèêîâ" îæèäàåò øåñòèäíåâíàÿ ðàáî÷àÿ íåäåëÿ), à ïîíåäåëüíèê, 31 äåêàáðÿ 2018 ãîäà, ñòàíîâèòñÿ âûõîäíûì äíåì. Äàëåå, â íà÷àëå ÿíâàðÿ 2019 ãîäà, ñëåäóþò 7 äíåé íîâîãîäíèõ êàíèêóë è ïðàçäíèê - Ðîæäåñòâî Õðèñòîâî. Íà ðàáîòó âûõîäèì 9 ÿíâàðÿ.
Ðàçáèðàåìñÿ, ÷òî ìîæíî çàïàñòè íà ïðàçäíèêè çà íåñêîëüêî íåäåëü äî íèõ. Ïðèîáðåñòè ñîë¸íûå/ìàðèíîâàííûå îãóðöû, ïîìèäîðû è ãðèáû ìîæíî çàäîëãî äî òîðæåñòâà. Òîëüêî ñìîòðèòå âíèìàòåëüíî íà ñðîê ãîäíîñòè ïðîäóêòà è íà ïðîçðà÷íîñòü ðàññîëà. À äîìà ïîñòàâüòå áàíêè â ò¸ìíîå ïðîõëàäíîå ìåñòî äî ïðàçäíèêà.
Çàâîäñêèå áàíî÷êè êðàñíîé èêðû ìîæíî êóïèòü çàðàíåå, îáû÷íî ñðîê ãîäíîñòè ó íèõ - íåñêîëüêî ìåñÿöåâ. Òîëüêî ìàëåíüêèé íþàíñ: èêðó íóæíî ñðàçó æå ïîìåñòèòü â õîëîäèëüíèê, îíà íå ñîõðàíèòñÿ ïðè êîìíàòíîé òåìïåðàòóðå.
Óæå ìîæíî ïîêóïàòü ãîðîøåê, êóêóðóçó, îëèâêè è ìàñëèíû. Âñ¸ ïðèãîäèòñÿ ê Íîâîìó ãîäó. Åùå ðàç: íå çàáûâàéòå ïîñìîòðåòü ñðîê èõ ãîäíîñòè! Êîíôåòû è øîêîëàä ñïîêîéíî ïðîëåæàò ìåñÿö. Òîëüêî èõ íóæíî õðàíèòü ïðàâèëüíî: íåëüçÿ äåðæàòü øîêîëàä â õîëîäèëüíèêå è îêîëî áàòàðåè.
Øàìïàíñêîå, âîäêà, êîíüÿê, âèíî - îñíîâíûå èç ïåðå÷íÿ íîâîãîäíåãî çàñòîëüÿ íà çàáëàãîâðåìåííóþ ïîêóïêó. Ó áàòîíà ñóõîé ñûðîêîï÷¸íîé êîëáàñû ñðîê ãîäíîñòè - áîëüøå ìåñÿöà. Òîëüêî íóæíî õðàíèòü å¸ â îá¸ðòî÷íîé áóìàãå è â õîëîäèëüíèêå.
Ìåñÿö äëÿ ðàñòèòåëüíîãî ìàñëà - íå ñðîê. Ïîýòîìó óæå ìîæíî çàïàñàòüñÿ.
Ðûáà â ìîðîçèëêå ìîæåò õðàíèòüñÿ òîëüêî îêîëî ìåñÿöà. Ïîýòîìó å¸ ëó÷øå êóïèòü çà 4 íåäåëè âïåð¸ä, ÷òîáû ïîòîì ðàçìîðîçèòü (ìåäëåííî), ïîæàðèòü èëè çàñîëèòü. À âîò äëÿ çàïåêàíèÿ íàäî âûáðàòü ðûáó îõëàæä¸ííóþ è êóïèòü íàêàíóíå ïðàçäíèêà.
Çàìîðîæåííûå ãóñü è èíäåéêà õðàíÿòñÿ ìåñÿö. Íà ïà÷êàõ ìàãàçèííîãî ìàéîíåçà îáû÷íî íàïèñàíî: ñðîê ãîäíîñòè 30 äíåé. Âåðèì, íî ëó÷øå âçÿòü åãî çà äâå íåäåëè äî ïðàäíèêà. Ìíîãèå äóìàþò, ÷òî ñåë¸äêó ìîæíî êóïèòü è çà íåñêîëüêî íåäåëü âïåð¸ä. Ñïåøèì ðàçî÷àðîâàòü: ñåëüäü â ðàññîëå õðàíèòñÿ ìàêñèìóì äíåé 20, ïîýòîìó ëó÷øå å¸ ïîêóïàòü íå ðàíüøå, ÷åì äíåé çà 10 äî Íîâîãî ãîäà. È õðàíèòü â õîëîäèëüíèêå.
ßéöà ïðèãîäíû îáû÷íî â òå÷åíèå îêîëî ìåñÿöà îò ñðîêà, óêàçàííîãî íà óïàêîâêå. Âîò òîëüêî â÷åðàøíèõ ÿèö â ìàãàçèíàõ ïî÷òè íèêîãäà íåò, âñ¸ áîëüøå òð¸õíåäåëüíîé äàâíîñòè. È ÿéöà - èìåííî òîò ïðîäóêò, êîòîðûé ñòàáèëüíî äîðîæàåò ê êàæäîìó ïðàçäíèêó.
 îá¸ðòî÷íîé áóìàãå â õîëîäèëüíèêå ñâåæèé ñûð ñâîáîäíî õðàíèòñÿ äàæå ìåñÿö, åñëè òîëüêî îí íå ëåæàë íåñêîëüêî íåäåëü â ìàãàçèíå, êàê ýòî ÷àñòî áûâàåò. Ïîýòîìó äëÿ ïîäñòðàõîâêè ìîæíî êóïèòü ñûðû çà íåñêîëüêî äíåé äî ïðàçäíèêà. Íî è äâå íåäåëè - âïîëíå ïðèåìëåìûé ñðîê.
Êîíå÷íî, ýòîò ñïèñîê ìîæåò áûòü åùå î÷åíü äëèííûì, íî ìû ëèøü äîáàâèì ê íåìó: ðóêàâà äëÿ çàïåêàíèÿ, ôîëüãó, ñàëôåòêè, øïàæêè äëÿ êàíàïå, ôåéðâåðê, åëî÷íûå èãðóøêè è, êîíå÷íî, íîâîãîäíèå ïîäàðêè.
Ïîäãîòîâèë Íàðàí ÄÎÐÄÆÈÅÂ