Õàëüìã Òàœº÷ä á³³äã îëí êåëí-óëñ äóíä êèðãèç óëñ îíö îðì ýçëí³ ãèš êåëš áîëšàíà. Þœãàä ãèõë³ ýäí äóíä õàëüìã óëñëà íåã óœã-òîõìòà ñàðò õàëüìãóä á³³í³. Òåã³ä ÷èãí ýäí õàëüìã ºàçðò àõíð-䢢íð äóíäàí ãåðò³í á³³ñíë³ ³äë, ýíä èšëä³ä ¢ëäâ. Ìàäíèã Õàëüìã óíèâåðñèòåòèí îþòíð á³³ñí öàãò Êèðãèç³ñ áàº÷óä ñóðºóëü ñóðõàð èðñí áèë³. Ýíäð ÷èãí ìàíà ÊàëìÃÓ-ä ýí îðí-íóòãèí ýë÷íð ñóð÷àíà. Ýí õàâðàð òàœº÷èí ³ìòí³ ñîöèàëüí òåòêâðèí êîìïëåêñí Öóòõëœãèí ñåäâ³ð³ð îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ëì¢ä äóíä á¢ðä³ãäñí ìàðºàíä Äæóìàåâèõí³ ´ðê-á¢ë äèèëâð á³ðñí áèë³. Áèäí ýäíë³ òàíüëäàä, ýäí³ á³³äë-šèðºëèí òóñêàð õ´´ííü áè÷õ³ð ¢ãöñí áèë³âèäí.
Òààëàéáåê Àñàíêîæîåâè÷ áîëí Ìýýðèì Àçèçãàíîâíà Äæóìàåâèõí Õàëüìã Òàœº÷ä 2005 šèë³ñ àâí á³³í³. Ãåðèí ýçí³ àõ ýíä 2000 šèë³ñ àâí á³³í³, òåã³ä ýäí ò¢ð¢ë³ä òåäí³ ìåíä ìåäõ³ð èðäã á³³ñìí. Íåã ä³êš àõíü ò´ðñêí ºàçðóðí êåðã³ð éîâõëàíü Òààëàéáåê àâàëüòàºàí ýíä ꢢêäèíü õ³ë³õ³ð ¢ëäâ. Òèèã³ä ýäí Õàëüìã Òàœº÷ä á³³õ³ð øèèäâð àââ. ªóðâí ñàðèí ýðãöä ýäí ²ð³ñ³í èðãíì¢äèí äîêóìåíò àâàä, àðâ øàõó šèëä³í ýíä á³³í³.
- Áèäí ×îëïîí àòà ãèäã êóðîðòí áàëºñíä íîìèí àêàäåìèí ïàíñèîíàòä õàìäàí ê´äëäã áèë³âèäí. Òåíä òàíüëäàä, ´ðê-á¢ë³í ´íä³ëºâèäí. Õóó÷í àâúÿñàð áè òààñãäñí ꢢêèã õóëõàëš àâàä, 糜ã îðóëñíà õ´´í õ¢ðì³í êåñí áèë³âèäí. ªóíäë ò´ðõä, ìàíà óóºí ê´â¢í ãåìèí óðøãàð ñ³³º³í õ³³â, òåã³ä îðìàí ñîëüõàð íààðàí í¢¢ñíü áàñ õàðà áèø. Ýíä ìèíè àõ áîëí ìàíà çå ꢢêí ´ðê-á¢ëì¢äò³º³í á³³í³. Òåã³ä êåëí-óëñèí áàéðèí ´äðì¢äë³ áèäí ºóðâí ´ðê-á¢ë³ðí öóãëðš í³³ðëí³âèäí,- ãèš Òààëàéáåê Àñàíêîæîåâè÷ êåëâ.
Êåëõä, ýí îðñ êåë ñ³³í³ð ìåäí³. "Òà àëüä îðñ êåë äàñâò?"- ãèš ñîíüìñâ. Òèèãí ãèõíü ýí îðñ øêîëä ñóðñí á³³š, õ´´ííü ïåäàãîãè÷åñê ó÷èëèù ò´ãñ³ñìí. Ñîâåòñê Ñîþçèí öàãò ´ñ³ä-áîññí ò´ë³ä³í ýí Êàëóãà áàëºñíä ³³ðìä öåðãëñí á³³š. Õàëüìã ê´â¢ä ýí¢íë³ öåðãëñèã ýí òîäëíà. Ñîâåòñê éîñíà öàãò Êèðãèçüä îðñìóä îëí áèë³, òåã³ä ýí¢í³ ¢¢ðì¢ä äóíä îðñ ꢢêä-ê´â¢ä á³³ñìí. Ê¢¢êäíü îðñ êåë äàñàä, ñ³í ñóðºóëüòà áîëõèí ò´ë³ íààðàí í¢¢õ øèèäâð àâñíü áàñ íåã ó÷ð áîëñìí.
Ýäí³ ´ðê-á¢ë ä´ðâí ¢ðò³. Àëüáèíà 5-÷ êëàññò ñóðíà, Áàéýë ê´â¢íü 3-÷ êëàññèí ñóðºóëü÷, èêð Àìèíà Àìèð õîéð ºóíòà, áè÷êä¢äèí ñàäò îðíà. Ýäí ãåðò³í ꢢêäò³º³í ýâð³ êåë³ðí ꢢíäí³, ´âêíðèííü àâúÿñ-çàœøàë çààš ´ãí³. Àâúÿñò òîõðñàð äîëàí õîíã áîëºí áàñœ ´äðë³ ýöêíü ê´â¢äò³º³í íîìä îðíà. ijê³ä ýí ´äð ïëîâ ÷àíäã àâúÿñ á³³í³. Êåëí-óëñèí Óðàçà, Êóðáàí-áàéðàì áîëí Íàâðóç ñ³í ´äðì¢äë³ ýäí ýëãí-ñàäòàºàí õàðºš, íåã-íåãíä³í ãèè÷ä îäíà. Ìýýðèì îëí ç¢ñí õîò-õîë áîëºõäàí äóðòà, òåã³ä ýí õàøàíû, ëàãìàí, áåøáàðìàê áîëí íàíü ÷èãí ñåíð õîò áåëäí³. Àëüáèíà ýê³í äàõàä êåëí-óëñèí õîò-õîë áîëºäãèã äàñíà. Ñ³í ´äðì¢äèí áàéðëà ãåðèí ýçí ꢢêä ê¢í êóðìà-ö³ áîëºíà. Ýííü õ´´í³ ´´êíä ºóéð øàðàä, äååðíü ¢ñ íåì³ä áîëºäã õîò áîëšàíà. ijê³ä ýäí õàëüìã ö³³ä öóºàð äóðòà.
Äæóìàåâèõí³ ´ðê-á¢ë ñóë öàãàí õàìäàí äàâóëíà. Ýäí õîòë áàëºñíà óóëüíöñàð õàìäàí éîâš, ñ³³õí áóìáëâñ º³³õí³. Áàéýë ê´â¢í ñïîðòàð ñîíüìñš á´ê á³ðëä³í³ ñåêöä îðíà. Àëüáèíà ¢¢ë á³ðš, íààäºàñòàí õóâö óéíà, çóðã çóðõäàí äóðòà, øêîëäàí ÷èãí ýí ñ³³í³ð ñóðíà. Ýê-ýöêíü ꢢê³í ê´ãšìèí øêîëä îðóëàä, äîìáð öîêäã äàñõõ ñàíàòà. Îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ë òàœº÷èí ³ìòí³ ñîöèàëüí òåòêâðèí öóòõëœãèí "¥ðê-á¢ë" ãèäã ³œãèí êåðã-¢¢ëäâðì¢äò øóíìºàºàð îðëöíà. Áè÷êä¢ä àíãëü êåëí³ çàíÿòüä îðíà, ºàðèí ýðäìèí êðóæîêä îëí ç¢ñí êåãäëì¢ä äàñíà. Òààëàéáåê Àñàíêîæîåâè÷ áîëí Ìýýðèì Àçèçãàíîâíà áîëõëà ýê-ýöêíðèí ò´ë³ äàâóëãääã òðåíèíãä, õàðºëòä îðëöíà. Ìýýðèì íààäê îëí ¢ðò³ ýêíðë³ õàìäàí éîãàí çàíÿòüñò îðëöš, öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëíà. Êåëõä, ýí Öóòõëœ îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ëì¢ä äóíä äàâóëñí ìàðºàíä ýäí êåãäëì¢äèí º³³õ¢ë áåëä³ä, Äæóìàåâèõí³ óœã-òîõìèí æóðì êåñí áèë³. Îëí ñàëàòà ìîäíä ýäí ºóðâí ¢éèí íåðä çààâ.
Õàëüìã ºàçðò á³³äã ò´ë³ä³í ýäí Öàºàí Ñàð, Çóë áàéðèí ´äðì¢äèã òåìäãëš, áàñ áîîðöã øàðíà, šîìáà ÷àííà. Ìýýðèì Àçèçãàíîâíàí ýëíöã ýêíü ñàðò õàëüìã á³³ñìí, òåã³ä ýí áè÷êí³ñí àâí ýí ñ³í ´äðì¢äèí òóñêàð ìåääã áèë³. Îäà ýäí³ ´ðê-á¢ë íóðºëš á³³ðí éîñàð, êèðãèç êåëí-óëñèí àâúÿñ-çàœøàëàð á³³í³. Ýäí êåí àõàí ê¢íäëš, ýðê áèø "òà" ãèš äóóäíà. Ê¢¢êä ê¢í òîëºà í¢öêí á³³õ ç´â óãà, òåã³ä ýäí äàœãèí àëü÷óð áîîíà. Ãåðò³í öóºàð ò´ðñêí êåë³ð ꢢíäí³. Ñ³í ´äðì¢äèí áàéð áîëõëà ãåðèí ýçí "÷àïàí" ýñ ãèš "êàðìàìà" ãèäã êåëí-óëñèí õóâö ´ìñš êååðí³.
Ýí çóíàð Äæóìàåâèõí ò´ðñêí ºàçðóðí éîâš, ààâ-ýýšä³í çîëºâ. Èññûê - Êóëü íóóðèí ýðãíäê êå-ñ³³õí éèðòìš º³³õ³ä, Áàðñêîîíå óóë äååð ºàð÷ ñåðãìšò³º³ð àìðàä èðâ. Ààâ-ýýšíü ìàë á³ðí³, ýâð³ ñàä-ºàðóäòà, òåã³ä çååíðíü îëí ç¢ñí çåð-çåìø áîëí òåìñ õóðàš, ¢ñ öîêš ä´œ áîëñíä òåäíü áàéðëâ.
Àðâ øàõó šèëä³í õàëüìã ºàçðò á³³õ Äæóìàåâèõí³ ´ðê-á¢ë ýíä èšëä³ä, îëí òàíüë-¢çëò³ áîëâ, ꢢêäíü õàìäàí øêîëä áîëí áè÷êä¢äèí ñàäò îðäã ꢢêä-ê´â¢äë³ ¢¢ðëí³. Ýëñò áàëºñíä ýäí éèð äóðòà, ýíä ýäí³ ê¢¢êäíü ºàðñìí. Ýäí ´âêíðèííü àâúÿñ-çàœøàë õàäºëš, õàëüìã óëñèí ñîéë, òóóš ê¢íäëš, Õàëüìã Òàœº÷èã ýâð³ ò´ðñí ºàçðëà ³äëö¢ëí³.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Ëüãîòû äëÿ ïåíñèîíåðîâ, ïîäîðîæàíèå ÎÑÀÃÎ, íîâûå âîçìîæíîñòè äîðîæíûõ êàìåð è äðóãèå íîâîââåäåíèÿ ñåíòÿáðÿ. À â íàøåé ðåñïóáëèêå ñôîðìèðîâàí íîâûé ïàðëàìåíò.

Áîêñåðû èç Êàëìûêèè ïðèâåçëè äîìîé ìåäàëè òðåõ ñòåïåíåé: áðîíçó, ñåðåáðî è çîëîòî.
Íåäàâíî, 13 ñåíòÿáðÿ, â ã.Êðàñíîäàðå çàâåðøèëñÿ ÷åìïèîíàò Þæíîãî ôåäåðàëüíîãî îêðóãà ïî áîêñó ñðåäè ìóæ÷èí ñ 19 äî 40 ëåò.  ñîñòàâå êàëìûöêîé ñáîðíîé âûñòóïèëè 7 ñïîðòñìåíîâ, íî, ê ñîæàëåíèþ, íå âñåì óäàëîñü âçîéòè íà ïüåäåñòàë ïî÷åòà.  îêðóæíîì ñîðåâíîâàíèè ïðèíèìàëè ó÷àñòèå áîëåå 50 ñïîðòñìåíîâ èç 6 ðåãèîíîâ Þãà Ðîññèè.
Íà ïðîøåäøåì â÷åðà áðèôèíãå ïîáåäèòåëè è ïðèçåðû ÷åìïèîíàòà ïîäåëèëèñü ñâîèìè âïå÷àòëåíèÿìè è ðàññêàçàëè î äàëüíåéøèõ ïëàíàõ.
Òàê, Áîãäàí Øèøêèí, ñåðåáðÿíûé ïðèçåð ñîðåâíîâàíèÿ, è ×èíãèç Íàòûðîâ, çîëîòîé ìåäàëèñò, òåïåðü óæå ìîãóò ïðåäñòàâèòü ñâîé ðåãèîí íà ÷åìïèîíàòå Ðîññèè, à Àëåêñåé Áàñõàíæèåâ ãîòîâèòñÿ ê óíèâåðñèàäå ãîñóäàðñòâ Ïðèêàñïèÿ.
Ïî ñëîâàì ïðèçåðîâ ÷åìïèîíàòà, íàñòðîèëèñü âñå îòëè÷íî, ×èíãèçà Íàòûðîâà îñîáåííî ïîðàäîâàëî, ÷òî â ýòîì ñîðåâíîâàíèè äåëåãàöèÿ èç Êàëìûêèè áûëà ïðåäñòàâëåíà â áîëüøîì ñîñòàâå. "Íàõîäèòüñÿ êîìàíäîé, áûòü îäíèì öåëûì - î÷åíü ïðèÿòíî. Ìû áîëåëè è ïåðåæèâàëè äðóã çà äðóãà. Íà ðèíãå ÿ ÷óâñòâîâàë èõ ïîääåðæêó", - ïîäåëèëñÿ ×èíãèç. Ñòîèò îòìåòèòü, ÷òî óæå 6-é ãîä ïîäðÿä Íàòûðîâ ñòàíîâèòñÿ ÷åìïèîíîì ÞÔÎ, è, ïî åãî ñëîâàì, â ýòîò ðàç îí õîòåë ïîêàçàòü çðåëèùíûé è êðàñèâûé áîêñ, ÷òî åìó è óäàëîñü, òàê êàê ïî èòîãàì ñîñòÿçàíèÿ îí áûë ïðèçíàí ñàìûì òåõíè÷íûì áîêñåðîì. Êðîìå òîãî, êàê ïðèçíàëñÿ ñàì ×èíãèç, íå ïðîøëè äàðîì íàñòàâëåíèÿ ëåãåíäàðíîãî Êîñòè Öçþ. Íàïîìíèì, ÷òî â ðàìêàõ ïðîøåäøåãî ÷åìïèîíàòà ïî áîêñó ñðåäè ñòóäåíòîâ, Öçþ ïðîâåë ìàñòåð-êëàññ äëÿ áîêñåðîâ ðåñïóáëèêè.
Áîãäàíó Øèøêèíó â ýòîì ñîðåâíîâàíèè óäàëîñü îäîëåòü ñâîåãî äàâíåãî ñîïåðíèêà èç ã.Êðàñíîäàðà, íî â ôèíàëüíîì áîþ îí óñòóïèë ñïîðòñìåíó èç ã.Àñòðàõàíè Ôàðèòó Óòåïáåðãåíîâó.
Ïðèñóòñòâóþùèé íà áðèôèíãå ðåãèîíàëüíûé ìèíèñòð ñïîðòà è ìîëîäåæíîé ïîëèòèêè Äîðäæè Øèêååâ îòìåòèë, ÷òî âåäîìñòâî óäåëÿåò áîëüøîå âíèìàíèå ðàçâèòèþ ñïîðòà è áîêñà, â ÷àñòíîñòè. Ïî åãî ñëîâàì, çà ïîñëåäíèé ãîä íà ýêèïèðîâêó áîêñåðîâ è èíâåíòàðü âûäåëåíî îêîëî 4-õ ìëí ðóáëåé. "Ñàìîå ãëàâíîå, êîíå÷íî, ýòî òàëàíò ñïîðòñìåíà, åãî òðóä è óïîðñòâî, íî áåç íàëè÷èÿ ðèíãîâ è îáîðóäîâàííûõ çàëîâ ãîòîâèòüñÿ ê ñîðåâíîâàíèÿì è ó÷àñòâîâàòü â íèõ ïðàêòè÷åñêè íåâîçìîæíî", - ñêàçàë Ä.Øèêååâ. Ìèíèñòð òàêæå äîáàâèë, ÷òî â ýòîì ãîäó íåñêîëüêî ðèíãîâ îòïðàâëåíû â ðàéîíû ðåñïóáëèêè.
Òàòüÿíà ÖÓÐÞÌÎÂÀ

 ìèíóâøóþ ïÿòíèöó ñîòðóäíèêè è âåòåðàíû ÓÔÑÁ Ðîññèè ïî ÐÊ â î÷åðåäíîé ðàç ïîñåòèëè ñâîèõ ïîäøåôíûõ.  ïîäàðîê âîñïèòàííèêàì Âåðõíå-ßøêóëüñêîé ñàíàòîðíîé øêîëû-èíòåðíàòà îíè äîñòàâèëè áèáëèîòåêó èç áîëåå 700 êíèã ñàìûõ âûäàþùèõñÿ îòå÷åñòâåííûõ è çàðóáåæíûõ àâòîðîâ: îò êëàññè÷åñêîé ëèòåðàòóðû äî ñîâðåìåííîé ïðîçû, ïîýçèè è ôàíòàñòèêè. Êîëëåêöèþ ëèòåðàòóðíûõ ïðîèçâåäåíèé ñîáðàëà çàñëóæåííûé ðàáîòíèê êóëüòóðû ÐÑÔÑÐ, æèòåëüíèöà ã. Ýëèñòû Êóêåíîâà Òàòüÿíà Îâøèåâíà. Çàâåùàíèå ïåðåäàòü áèáëèîòåêó äåòÿì èñïîëíèëè åå ðîäíûå â ëèöå Áåëüêååâîé Ðàèñû Àíòîíîâíû è Ðîìàíîâîé Äåëÿø Àíòîíîâíû. Íåïîñðåäñòâåííîå ó÷àñòèå â ýòîé áëàãîòâîðèòåëüíîé àêöèè ïðèíÿëà äðóã ñåìüè, îáùåñòâåííûé äåÿòåëü ðåñïóáëèêè Ïþðâååâà Ëàðèñà Ñàíäæèåâíà, êîòîðàÿ è îáðàòèëàñü çà ïîìîùüþ ê Ñîâåòó âåòåðàíîâ îðãàíîâ áåçîïàñíîñòè Êàëìûêèè. Ñîòðóäíèêè ÓÔÑÁ îðãàíèçîâàëè äîñòàâêó öåííîãî ãðóçà è â òîðæåñòâåííîé îáñòàíîâêå âðó÷èëè åãî äåòÿì è ïåäàãîãè÷åñêîìó êîëëåêòèâó.
Íàø êîðð.

 ìèíóâøóþ ñóááîòó, â Äåíü ãîðîäà Ýëèñòû, ñîñòîÿëàñü òîðæåñòâåííàÿ öåðåìîíèÿ íàãðàæäåíèÿ ïîáåäèòåëåé êîíêóðñà ñîöèàëüíûõ è êóëüòóðíûõ ïðîåêòîâ ÏÀÎ "ËÓÊÎÉË", ñðåäè êîòîðûõ è Êàëìûöêèé ôèëèàë "Ìîñêîâñêîãî ãîñóäàðñòâåííîãî ãóìàíèòàðíî-ýêîíîìè÷åñêîãî óíèâåðñèòåòà". Ïðåäñòàâëåííûé ïðîåêò "Äîñòóïíûé êîìïüþòåð" â íîìèíàöèè "Äóõîâíîñòü è êóëüòóðà" áóäåò âûïîëíÿòüñÿ ñòóäåíòàìè-âîëîíòåðàìè. Öåëü ïðîåêòà: ñîöèàëüíàÿ àäàïòàöèÿ ïîæèëûõ ëþäåé è ëèö ñ îãðàíè÷åííûìè âîçìîæíîñòÿìè çäîðîâüÿ (ÎÂÇ), ïðîæèâàþùèõ â ã.Ýëèñòå, ê ñîâðåìåííîé êîìïüþòåðíîé ñðåäå ïóòåì ïðèîáðåòåíèÿ èìè áàçîâûõ íàâûêîâ ðàáîòû ñ ÀÏÊ è Èíòåðíåòîì, à òàêæå âîâëå÷åíèå ìîëîäåæè â îáùåñòâåííî-ïîëåçíóþ äåÿòåëüíîñòü.
Ïî÷åìó ìû ïðåäëàãàåì òàêîé ïðîåêò? Âî-ïåðâûõ, ýòî ïîìîæåò ìíîãèì, êòî äîñòèã ïåíñèîííîãî âîçðàñòà, è ëþäÿì, èìåþùèì îãðàíè÷åííûå âîçìîæíîñòè çäîðîâüÿ (ÎÂÇ): âëàäåíèå êîìïüþòåðîì ñíèçèò èíôîðìàöèîííóþ, ñîöèàëüíóþ èçîëÿöèþ, ñëîæíîñòè ñ òðóäîóñòðîéñòâîì. Âî-âòîðûõ, ðåøàòñÿ òðóäíîñòè â îáùåíèè ñòàðøåãî è ìëàäøåãî ïîêîëåíèé, òàêæå ÷åëîâåê ìîæåò èçáåæàòü îäèíî÷åñòâà.
Ïðåäëàãàåìûé íàìè ïðîåêò áóäåò ðåøàòü îáîçíà÷åííûå ïðîáëåìû ïóòåì ïðèâëå÷åíèÿ ñòóäåíòîâ-âîëîíòåðîâ ê îáó÷åíèþ êîìïüþòåðíîé ãðàìîòíîñòè ïîæèëûõ ëþäåé è ëèö ñ èíâàëèäíîñòüþ, à èìåííî: îíè íàó÷àò ïîëüçîâàòüñÿ ýëåêòðîííûìè ãîñóäàðñòâåííûìè óñëóãàìè, ïîëó÷àòü èíòåðàêòèâíóþ ïîìîùü è êîíñóëüòàöèè ÷åðåç Èíòåðíåò, ïèñàòü ýëåêòðîííûå ïèñüìà. Òåì ñàìûì ðàñøèðÿòñÿ âîçìîæíîñòè èõ òðóäîóñòðîéñòâà è âîñòðåáîâàííîñòè â ðåàëüíîì ñåêòîðå ýêîíîìèêè.
Ìû ïðèãëàøàåì âñåõ æåëàþùèõ ïðèíÿòü ó÷àñòèå â íàøåì ïðîåêòå. Âîçìîæíî, âû - ïîòåíöèàëüíûé ïîëó÷àòåëü ãëàâíîãî ïðèçà, ñìàðòôîíà.
Ïîëüçóÿñü ñëó÷àåì, ìû áëàãîäàðèì ðóêîâîäñòâî ÏÀÎ "ËÓÊÎÉË" çà ïðîâåäåíèå ïîäîáíûõ êîíêóðñîâ íà òåððèòîðèè íàøåé ìàëîé ðîäèíû.

Áàéðòà ÁÞÐ×ÈÅÂÀ,
ðóêîâîäèòåëü ïðîåêòà

Àëäð Îêòÿáðüñê ðåâîëþöèí ´ìí õàëüìã òååãò õîòí áîëºíä ãèëò³ ýâð³ õóðë ¢¢ëääã á³³ñìí. Áîëâ ñîâåòñê éîñí òîãòõëà áóðõí-øàší áóðóøàãäàä, õóðëìóä óãà êåãä³ä, ëàìíðíü ãåìø³ãä³ä, öààšëà õàðºóëãäâ. Ñàðïàí ðàéîíà Ñàëûí Òóãòí ñåë³íä áàñ õóðë á³³ñìí. Çóã öàã íåã³ð á³³äãî, öàãíü èðõë³ öàñí äååð ò¢¢ìð øàòäã. ¥äã³ öàãò ìàíà òàœº÷ä áóðõí-øàší äåëãð³ä, õóðëìóä áîëí Áîäü ñóâðºñ áîñõãäš éîâõíü ñ³í òåìäã áîëšàíà.
ßìàðàí ÷èãí êåðã-¢¢ëäâðèã ýêëõä ê¢íä áîëíà. Òåã³ä ÷èãí îëíà ò´ë³ óõàí-ñåäêë³í íåãä¢ëš, ñ³í ñåäâ³ðèí ýê òàòš, ³ð¢í ê¢ñëò³ êåðãèã ´ì³ð³í çàëõ ê¢í êåðãò³ áîëíà. Òèèì àðºòà çàëó Ñàëûí Òóãòí ñåë³íä äàðóíü îëäâ. Ñåë³í³ ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öèí òîëºà÷ Àðêàäèé Íèêîëàåâè÷ Äîðæèíîâ îòã-³³ìãò³í îëí ³ìòí äóíä ê¢íäëëº îëñí, êåëñí ¢ãä³í ýçí áîëäã éîñòà õàëüìã çàëó áîëíà. Ýí ê¢í ÷èð³-ç¢ñ³ðí ÷èãí "Šàœºð" äóóëâðèí áààòðìóäûí á³³äëò³, îëíà ç¢ðê àâëñí, óõàòà, õàð ê´äëìø³ñ çóëäãî ê¢í áîëšàíà. Àðºòà áîëàä Àðêàäèé Íèêîëàåâè÷ ò´ðñêí ºàçðòàí õóðë áîñõõ ê¢ñë 碢â.
ªàõà ñàðèí 15-ä õóðë áîñõëºíä êåðãò³ ì´œã öóãëóëš àâõ ê¢ñëò³º³ð áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâð áîëâ. Äåëã³ Ýðäíèí íåðò³ Ñàðïàí øêîëûí áàãøíð áîëí ñóðºóëü÷íð, ñîéëûí ê´äë³÷íð, ìàë÷íð, õàì-õîøà á³³äã ðàéîäûí ýë÷íð, Ýëñò³ñ áîëí Àºøàñ èðñí ãèè÷íð ýí êåðãò îðëöàä, 700 ì蜺í àðñëœ õîðøàš àââ. Ýí ³ð¢í ÷èíðò³ êåðã-¢¢ëäâðò îðñí óëñ ëàìèí óìøñí íîìä îðàä, ³äñ àâàä ºàðöõàâ. Ñóðºóëü÷íð, áàº÷óä, Ñàíšàðà Áàñœãèí íåðò³ Øàðíóòà øêîëûí áàãøíðèí "Òååãèí àéñ" àíñàìáëü áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ë³ä, åœñã ñ³³õí äóóºàð îëí ³ìòí³ ÷èêí³ õóšð õàœºàš áàéð ¢¢ä³â. Áè÷êä¢ä îëí ç¢ñí íààää íààäàä, ñåðãìšò³º³ð àìðâ. ²ìòí îëí ç¢ñí ìàðºà, á´êíðèí á³ðëä³ õ³ë³â. Ñåë³í³ ³ìòí³ ò´ë³ îëí ç¢ñí õîò-õîîëûí, ýä-òàâðèí ÿàðì áîëâ.
Ñàëûí Òóãòí ñåë³í ºóðâí áààòðèí Ò´ðñêí áîëíà. Òåã³ä ÷èãí ýíä ¢¢ëäš³õ ä³³í³ áîëí ê¢÷-ê´ëñí³ ìóçåéèí ñàœä ñîíüí çóðãóä, çåð-çåâ, êåñã äîêóìåíò îëíà îíüãò òóñõàãäíà. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ Ñàëûí Òóãòíà áè÷êä¢ä áîëí áàº÷óä ò´ðñêí ºàçð-óñíäàí ýœêð áîëš, àëäð ´âêíðèííü ê¢÷-ê´ëñí³ òóóðìšàð áîëí çàëó-ç´ðìã éîâäëàð áàõìš êåí³. Ìóçåéèí ´´ð Ñîâåòñê Ñîþçèí áîëí ²ð³ñ³í Ãåðîéìóä Ýðäíü Äåëèêîâä, Ýðåíöåí Áàäìàåâä áîëí Ãåííàäèé Ëÿ÷èíä íåð³äñí áóìáëâñ á³³í³.
Áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâðò Âàñèëèé Õîìóòíèêîâèí à÷ Õð Õîìóòíèêîâ îðëöàä, 110-÷ Õàëüìã ì´ðí öåðãèí äèâèçèí òóñê äîêóìåíòàëüí ôèëüì ¢ç¢ëâ. Áàº÷óä òóóšàí ìåäõ, çàëó-ç´ðìã õàëüìã áààòðìóäàñ ¢ëã¢ð àâõ ç´âò³ ãèš ýí òîîëàä, äèâèçèí òóñêàð êåëš ´ãâ.
Ýí áàéðòà ´äð Áóìáèí îðí ìåò ñåð-ñåð ãèñí ñàëüêòà áîëâ, á¢ð-á¢ð ãèñí õóð øîðà äàðàä, ñ³í êåðãèã ³ð¢ñëâ. Ò´ðñêí ºàçðèííü ñ³ê¢ñíä, áóðõí áîëñí ààâ-ýýšíðò³í ì´ðã³ä, à÷íð-çååíðíü é´ð³ë àâõóëàä, ñåäêë³í ñåð㳺³ä Ñàëûí Òóãòíà óëñ äåëê³ ìèíè ãèñí ñåäêëò³º³ð ³ð¢í ÷èíðò³ êåðãèí ýêëö ò³ââ. Ýí áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâð á¢ðä³ëºíä ä´œ-òóñàí ê¢ðãñí áåð³÷¢ä Ñ.Áàñàíãîâàä,Í.Øîâóíîâàä, À.Ìó÷êàåâàä, Ý.Áàñàíãîâàä, Á.Èëüêóåâàä áîëí Ë.Øàðàåâàä èê õàíëòàí ´ðãš³í³â. Èèì õàëó÷ áîëí ò´ðñêí÷ ñåäêëò³, ñåäâ³ðò³, îëí ³ìòíë³ ýýëò³ óëñ ìàíà ´´ð á³³õíü îìã ´ãí³. Ê¢íäò³ ìèíè ¢¢ðì¢ä, ýœêð ñàëûíòóãòíàõí! Êåðã-¢¢ëòí íîìèí õààëºàð éîâš, êåëñí ¢ãòí ¢íò³ áîëš, êåš³õ êåðãòí óðàëàí éîâš, ´ðê-á¢ëò³º³í áîëí à÷íð-çååíðò³º³í àìð÷-šè𺚠éîâòí ãèš äóðäšàíàâ. ²ð¢í êåðãòí á¢òš, Ñàëûí Òóãòí ñåë³íä øèí õóðë 䢜㳚, áóðõí-øàšíü äåëãðš éîâòõà!

Àíàñòàñèÿ ÄÀÂÀÅÂÀ,
Ñàíšðãà Áàñœãèí íåðò³ Øàðíóòà øêîëûí áàãø

Ó íàðîäíîãî ïîýòà Êàëìûêèè, ïî÷åòíîãî ãðàæäàíèíà ßøàëòèíñêîãî ðàéîíà, èçâåñòíîãî ïîýòà Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêè - þáèëåé.
Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ - àâòîð áîëåå äåñÿòè ïîýòè÷åñêèõ ñáîðíèêîâ, äâóõ ïðîçàè÷åñêèõ êíèã, ìíîãèõ ýññå, çàðèñîâîê, ñòàòåé, ïåðåâîäîâ ñòèõîâ êàëìûöêèõ ïîýòîâ íà ðóññêèé ÿçûê. Ïîýò èçâåñòåí êàê òàëàíòëèâûé ïåðåâîä÷èê, êîòîðûé ñìîã äîíåñòè âñå ïîýòè÷åñêèå äîñòîèíñòâà ïðîèçâåäåíèé Ñàíäæè Êàëÿåâà, Òèìîôåÿ Áåìáååâà, Ìîðõàäæè Íàðìàåâà, Ñîðÿòûðà Áàäìàåâà, Àëåêñåÿ Áàëàêàåâà, Íèêîëàÿ Ñàíäæèåâà.  èñòîðèþ íàøåé êàëìûöêîé ëèòåðàòóðû è êóëüòóðû îí âîøåë â êîíöå 60-õ - íà÷àëå 70-õ ãîäîâ XX ñòîëåòèÿ, âïèòûâàÿ è ñòðàíèöû ñâîèõ ïðîèçâåäåíèé æèâûì è ñî÷íûì ÿçûêîì, óâåðåííî, ñî çíàíèåì äåëà.
Ãðèãîðèé Êóêàðåêà - íàñòîÿùèé ñòåïíÿê íå òîëüêî ïîòîìó, ÷òî ðîäèëñÿ íà áëàãîäàòíîé ÿøàëòèíñêîé çåìëå, íî è ïî äóõó, îáðàçó æèçíè ïî îòíîøåíèþ ê ëþäÿì, ðîäíîìó êðàþ: è áîñûìè ïÿòêàìè ïîçíàâàë æèâîòâîðíóþ ñèëó çåìëè, âïèòûâàÿ âîñïðèèì÷èâîé äåòñêîé äóøîé êðàñîòó îêðóæàþùåãî ìèðà.
È íåñëó÷àéíî åãî ëó÷øèå ñòèõè è ñòðàíèöû ïðîçû ñâÿçàíû ñ ïîíèìàíèåì ïðèðîäû:
"Îíà îò ñàìîãî íà÷àëà
È äî ñåãîäíÿøíåãî äíÿ
Âñå äëÿ òîãî çàïîìèíàëà,
×òîá ìó÷èòü òàéíîé è ìåíÿ…"
Ïðåäñåäàòåëü ïðàâëåíèÿ Êàëìûöêîãî ðåãèîíàëüíîãî îòäåëåíèÿ Ñîþçà ïèñàòåëåé Ðîññèè Íèêîëàé Ñàíäæèåâ ïèøåò î íåì òàê: "×åëîâåê, òîíêî ÷óâñòâóþùèé æèâóþ ïðèðîäó, ïûòàþùèéñÿ (è íåáåçóñïåøíî) ïðîíèêíóòü â å¸ âåêîâå÷íûå òàéíû".
Âåðíûå ïðèçíàêè ïèñàòåëüñêîé ëè÷íîñòè ïîýòà: íàáëþäàòåëüíîñòü, ïûòëèâûé óì, äîáðîæåëàòåëüíîñòü, ïîýò õîðîøî çíàåò è ÷óâñòâóåò ïðèðîäó - è ñíåã, êîëûõàíüå ëèñòüåâ, è òþëüïàíîâ ðåäêèå îçíè, è êîâûëÿ íà âåòðó…
Àâòîð óìååò ñîêðîâåííî, ñ ñûíîâíåé ëþáîâüþ ïåðåäàòü ýòî â ñòèõàõ è ïðîçå, íàïðèìåð:
"Ìîãó ïîíÿòü ÿ ñîëî ñêâîðóøêè
È ïëà÷ îâå÷üåãî äèòÿ,
È âûçâàòü ñóñëèêà èç íîðóøêè,
Êàê îí, ïðåðûâèñòî ñâèñòÿ,
È ëàäèòü ñ ëèñàìè óìåí ÿ,
Äåðæàòü îðëèöó íà ðóêå,
È ðàçãîâàðèâàòü ñî çìåÿìè
Íà øåëåñòÿùåì ÿçûêå"
 øêîëå ¹3 èìåíè Ñåðãèåíêî Í.Ã. îí áûâàë íå ðàç. Òàêèå âñòðå÷è ïîêàçûâàþò, ÷òî äåòè â ýòî âðåìÿ íå âñïîìèíàþò î çâîíêå.
Âî âðåìÿ áåñåäû ñî øêîëüíèêàìè, ïîñâÿùåííîé ðîäíîé ïðèðîäå, îí ñïðîñèë, âèäåë ëè êòî èç ìàëü÷èøåê è äåâ÷îíîê (øåñòèêëàññíèêîâ) ñàéãàêà? Îêàçàëîñü, ÷òî âèäåëè, íî òîëüêî ïî òåëåâèçîðó èëè íà ôîòîãðàôèè. Âîò òàê, æèâÿ â èñêîííî ñàéãà÷üåì êðàå, íàøè äåòè íå âèäÿò, ñëåäîâàòåëüíî, è íå çíàþò êîðåííûõ îáèòàòåëåé âåëèêîãî ìåæäóðå÷üÿ Äîíà è Âîëãè. Îí ðàññêàçûâàë îá ýòîì äîâåðèòåëüíî, óáåäèòåëüíî, æèâî, ÿðêî îáùàÿñü äåòüìè. Ðàíüøå ñàéãàêîâ áûëî âèäèìî-íåâèäèìî, è ïðèâåë ñëîâà - âîñïîìèíàíèÿ íàøåãî õóäîæíèêà Ñåðãåÿ Áàäåíäàåâà, äåòñòâî êîòîðîãî ïðîøëî â ñòåïíîé Óòòå ßøêóëüñêîãî ðàéîíà: "Ñòåïü áóêâàëüíî êîëûõàëàñü îò ñàéãàêîâ". Îá ýòîì æå ãîâîðèëè ïîýòó ÷àáàíû, ãóðòîïðàâû è ñòàðîæèëû Ýëèñòû. À ñ 1990 ãîäà ñàéãàêè ñòàëè íàöèîíàëüíûì äîñòîÿíèåì ðåñïóáëèêè. Íà ÿøêóëüñêîé çåìëå, âáëèçè ïîñåëêà Ýðìåëè (àðìÿíñêèå êîëîäöû) áûë îðãàíèçîâàí Öåíòð ñîõðàíåíèÿ ñàéãàêîâ. Ïîñëå òàêèõ âñòðå÷ äåòè óõîäèëè ñ ðàçáóæåííîé äóøîé è ÷óâñòâîì áëàãîäàðíîñòè ê ïîýòó.
Íàïîìíþ, ÷òî åãî ñòèõè è íîâåëëû âîøëè â øêîëüíûå ïðîãðàììû. Òåìà Ðîññèè, ðîäíîé ñòåïè ñòàëè ãëàâíûìè â òâîð÷åñòâå ïîýòà.
"Ñèðåíåâûå íî÷è", "×èñòîå ïîëå", "Ïîêëîí êîëîäöó", "Ñòåïíûå ñâèäàíèÿ", "Òþëüïàíû íà ñîëîí÷àêå", "Æóðàâëè íàä Ìàíû÷åì" - ýòî ñáîðíèêè åãî ïðîèçâåäåíèé, â êîòîðûõ ñëîâî ïîýòà çâó÷èò ïðàâäèâî è îáðàçíî. Êàëìûöêàÿ ñòåïü ïðîáóäèëà ïîýòè÷åñêèå ÷óâñòâà è ðàçäóìüÿ â ñåðäöå ïîýòà Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêè. Êàê îí ãîâîðèò, "òîò, êòî ëþáèò íåáðîñêóþ êðàñîòó è ïå÷àëü íàøèõ ñòåïåé, íå ìîæåò áûòü áåçó÷àñòåí ê ëþäÿì, æèâóùèì çäåñü":
"Âñåõ èõ, âëàäûêà, õðàíè,
Äàé èì ïîãîæèå äíè".
È, äåéñòâèòåëüíî, êîãäà ÷èòàåøü åãî êíèãè, íîâåëëû è ñòàòüè, îòìå÷àåøü: îíè î÷åíü ñâåæè è ïîíÿòíû, íàïèñàíû î íàøèõ çåìëÿõ, íåïîâòîðèìûõ è ñêðîìíûõ êðàñêàõ ñòåïè, ñëîâíî î íàñ ñàìèõ. Ýòî ÷óâñòâóåøü ñåðäöåì, è â ýòîì èõ óáåæäàþùàÿ ñèëà, ïîëó÷àåøü óðîêè íðàâñòâåííîñòè è ëþáâè ê Ðîäèíå. Æèâîå, âåñîìîå ñëîâî áîëüøîãî ïîýòà âñåãäà äàåò äîáðûå âñõîäû.
"Ñòåïü - ýòî äóøà êàëìûêà, à ê äóøå íàäî îòíîñèòüñÿ áåðåæíî. Ê íåé íåëüçÿ ïóñêàòü íåäîáðûõ ëþäåé", - íå óñòàåò ïîâòîðÿòü ïîýò. Îí çíàåò êàæäóþ òðàâèíêó â ñòåïè è å¸ æèâîòíûé ìèð, ïîýòîìó íåïðèìèðèìî áîðåòñÿ çà ýêîëîãè÷åñêóþ áåçîïàñíîñòü íàøèõ äóø. Êàëìûöêèì òåëåâèäåíèåì áûë ñíÿò ôèëüì î ïîýòå "Çàïàõ ïîëûíè", íåñóùèé ïîçíàâàòåëüíûé çàðÿä è âîñïèòàòåëüíîå çíà÷åíèå. Òåìà, êîòîðóþ ïîäíèìàåò ïîýò â ñâîèõ ïðîèçâåäåíèÿõ, èíòåðåñíà è øêîëüíèêàì, è ó÷àùèìñÿ ñðåäíèõ ñïåöèàëüíûõ ó÷åáíûõ çàâåäåíèé.  ïðîøëîì ãîäó ïåðâîêóðñíèêè Ýëèñòèíñêîãî ïîëèòåõíè÷åñêîãî êîëëåäæà ïî ñïåöèàëüíîñòè "Òåõíè÷åñêîå îáñëóæèâàíèå àâòîìîáèëåé (ÒÎÀ)" ïðèãëàñèëè Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêó íà âñòðå÷ó, êîòîðàÿ îñòàâèëà ó íèõ íåçàáûâàåìîå âïå÷àòëåíèå. Ýòî ìåðîïðèÿòèå ïîêàçàëî, ÷òî òåìà ýêîëîãèè, ëþáâè ê ðîäíîìó êðàþ, ïàòðèîòèçìà èíòåðåñíà è áëèçêà ïîäðàñòàþùåìó ïîêîëåíèþ, êîãäà î íåé ãîâîðèò òàêîé ïðîïàãàíäèñò, ïîýò, âëþáë¸ííûé â ñòåïíûå ïðîñòîðû, êàê Ãðèãîðèé Êóêàðåêà. Äóìàþ, ÷òî íàì ïîâåçëî: ó íàñ â Êàëìûêèè åñòü àâòîð, ïèøóùèé î ïðèðîäå îáðàçíî è ïîýòè÷åñêèì ÿçûêîì.
Ïîæåëàåì óâàæàåìîìó Ãðèãîðèþ Ãðèãîðüåâè÷ó, òàëàíòëèâîìó ïîýòó, ìóäðîìó ÷åëîâåêó ñî ñâåòëîé äóøîé, êðåïêîãî çäîðîâüÿ, òâîð÷åñêîãî äîëãîëåòèÿ è ïðèçíàíèÿ ÷èòàòåëåé. Âàøè ïðîèçâåäåíèÿ, êàê ñòåïíîé ðó÷å¸ê, èç êîòîðîãî ïü¸øü è ïü¸øü è íå ìîæåøü íàïèòüñÿ: âêóñíî, ïðèÿòíî è öåëåáíî.
Ñ þáèëååì, Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷!

Åêàòåðèíà ÄÆÈÍÖÀÍÎÂÀ,
çàñëóæåííûé ó÷èòåëü øêîëû ÐÔ,
êàíäèäàò ïåäàãîãè÷åñêèõ íàóê,
ïî÷åòíûé ãðàæäàíèí ÐÊ

... Êîãäà ìåíÿ â êðàÿ èíûå
Óíîñèò ïîåçä èëè ñàìîë¸ò,
Âñåãäà áåðó ÿ âåòî÷êó ïîëûíè,
È â çàïàõå å¸ âñÿ ñòåïü âñòà¸ò.
Ã. Êóêàðåêà

19 ñåíòÿáðÿ íàðîäíûé ïîýò Êàëìûêèè, àâòîð áîëåå äåñÿòêà ïîýòè÷åñêèõ ñáîðíèêîâ, äâóõ ïðîçàè÷åñêèõ êíèã, ìíîãèõ ýññå, çàðèñîâîê, ñòàòåé, ïåðåâîäîâ êàëìûöêèõ ïîýòîâ íà ðóññêèé ÿçûê, çíàòîê êàëìûöêîé ëèòåðàòóðû, çàñëóæåííûé ðàáîòíèê êóëüòóðû ÐÊ, ëàóðåàò íàöèîíàëüíîé ïðåìèè "Óëàíà Çàëà" Ãðèãîðèé Êóêàðåêà îòìå÷àåò ñâîé 75-ëåòíèé þáèëåé.
Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷, ñûí êàçàêà-ôðîíòîâèêà, âïðÿãñÿ â ñâîþ ëèòåðàòóðíóþ ñóäüáèíóøêó â 60-å ãîäû, ïóáëèêóÿ ïåðâûå ñòèõè â ðåñïóáëèêàíñêîé ïå÷àòè, ó÷àñòâóÿ â ñåìèíàðàõ-ñîâåùàíèÿõ. Êàê ïîýò, â òó ïîðó îí èñêàë ñîáñòâåííûé ãîëîñ, ïèñàë ìíîãî è â ðàçíûõ æàíðàõ. Ïîñòåïåííî ïðîñòóïàåò ñîáñòâåííàÿ èíòîíàöèÿ - ñòðîãîñòü ðèôìû îðãàíè÷íî ñî÷åòàåòñÿ ñ áîëüøèì âíóòðåííèì ñîäåðæàíèåì.
Òÿãó íà÷èíàþùåãî ïîýòà ê ïåéçàæíî-ôèëîñîôñêîé ëèðèêå çàìåòèëè è îöåíèëè àêñàêàëû êàëìûöêîé ëèòåðàòóðû Ñàíäæè Êàëÿåâ è Õàñûð Ñÿí-Áåëãèí, ïîýçèþ êîòîðûõ Êóêàðåêà ñ÷èòàåò îáðàçöîì äëÿ ïîäðàæàíèÿ. Èõ äîáðîæåëàòåëüíûå îòçûâû âî ìíîãîì îïðåäåëèëè åãî òâîð÷åñêóþ ñóäüáó. Ñî âðåìåíåì Êóêàðåêà ñòàíåò ÷èñòûì ëèðèêîì ñ "ýêîëîãè÷åñêèì" ïàôîñîì, ïîñâÿùàÿ ìíîãèå ñòèõè îêðóæàþùåé ïðèðîäå.
Æèâàÿ ïðèðîäà íåîòäåëèìà îò ëèðè÷åñêîãî "ÿ": îí âèäèò ñâîé ìèð ïðèðîäû è ñïåøèò âîññîçäàòü óâèäåííîå. Ïåðåæèâàíèÿ ïîýòà ñâÿçàíû ñ çåìë¸é, ñ "ìàëûì äîìîì" ðîäíîãî êðàÿ è ñ "áîëüøèì äîìîì" - Ðîññèåé. ×óâñòâî ðîäèìîé çåìëè íåîòäåëèìî îò âîñïðèÿòèÿ ïðèðîäû, êîòîðàÿ âñåãäà ïðèñóòñòâóåò â òâîð÷åñòâå Ã. Êóêàðåêè, è ðîäíàÿ çåìëÿ äëÿ íåãî - èñòî÷íèê ïîýòè÷åñêîãî âäîõíîâåíèÿ.

Âñ¸ ñèëüíåå æåëàþ òóäà
ñ âå÷íîé òÿãîé
êðåñòüÿíñêèõ äåòåé.
… Ïî êîëåíî ñòîèò ëåáåäà -
ëåáåäèíàÿ ïåñíÿ ñòåïåé.

Êàê ïîýò, îí ïèøåò î ðîäíîé ïðèðîäå, ëèø¸ííîé ÿðêèõ, áðîñêèõ, áüþùèõ â ãëàçà ýêçîòè÷åñêèõ êðàñîê. Îíà ïëåíÿåò è òðîãàåò åãî ñâîåé íåïîñðåäñòâåííîé æèçíüþ, ñêðîìíîé ïðîñòîòîé, â êîòîðîé ìíîãî êðàñîòû âíóòðåííåé, ðàçäîëüÿ, ñïîêîéñòâèÿ, ñòåïåííîñòè è âåëè÷èÿ, âçûâàþùèõ ê íðàâñòâåííîé ñòðîãîñòè è ÷èñòîòå. "Ó ïðèðîäû íåò ëæè", - íåóñòàííî ïîâòîðÿåò Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ è, êàê ÷åëîâåê, ñòàðàåòñÿ æèòü â ñïîêîéñòâèè äóõà è ñîâåñòè.

Êîãäà òàòàðíèêè êîëþ÷èå
Çàñòàâÿò âàñ â îáõîä èäòè,
Òî äëÿ ìåíÿ îíè, êàê ëó÷øèå
Äðóçüÿ â íåë¸ãêîñòè ïóòè.
Äàäóò ìíå òåíü â æàðó æåñòîêóþ,
È ó ìîðùèíèñòûõ ñòåáëåé,
Ïðîíèçàííûé çåìíûìè òîêàìè,
Ñîëüþñü ÿ ñ äóìàìè ñòåïåé.

Îòçûâ÷èâîå è ÷óòêîå ñåðäöå áü¸òñÿ â ãðóäè âîñòîðæåííîãî öåíèòåëÿ ïðèðîäû, êîòîðûé ñ óäèâëåíèåì ïîñòèãàåò å¸ òàéíûé ìèð. Îêàçàâøèñü íàåäèíå ñ ïîëûííûì ðàçäîëüåì ñòåïè, ëèðè÷åñêèé ãåðîé Ã. Êóêàðåêè ìîæåò "ïîíÿòü ñîëî ñêâîðóøêè è ïëà÷ îâå÷üåãî äèòÿ, âûçâàòü ñóñëèêà èç íîðóøêè, êàê îí, ïðåðûâèñòî ñâèñòÿ".
Êàðòèíà ïðèðîäû â ñòèõàõ ïîýòà è âåëè÷åñòâåííàÿ, è ñêðîìíàÿ: ñòåïü "ñèíåãëàçàÿ è ìóäðàÿ", íåáî "ñåðîãëàçîå", çàðÿ - "êàê ïòèöà ïîâåä¸ò êðûëîì", æàð-òþëüïàí "âåñü óñûïàí ðîñàìè ðàññâåòà". Äàæå ñóõîâåé, çëîé âåòåð ñòåïåé, íå îáäà¸ò ñåðäöå ïîýòà òîñêîé: "È ñêîëüêî áû íè êëÿë ÿ ñóõîâåé, à âñ¸ æ îí - âåòåð ðîäèíû ìîåé".
Ãðèãîðèé Êóêàðåêà ãîâîðèò, ÷òî âî âðåìÿ ïðîãóëîê ïî ñòåïè îáðåòàåò äîëãîæäàííóþ óìèðîòâîð¸ííîñòü, è îíà âðà÷óåò äóøó. È íåâîëüíî óëûáí¸øüñÿ, åñëè ïîýò ñêàæåò, ÷òî âèäåë ñðåäè ðàçíîòðàâüÿ "àºèí ºóé" ("áåäðî êíÿæíû") - áîãîðîäñêóþ òðàâó, "÷îíûí ñèèê" ("âîë÷üè ñåðüãè") - êîëîêîëü÷èê, "íîõàí àðàí" ("ñîáà÷èé êëûê") - êàâóíåö, "çóðìíà ñ¢ë" ("ñóñëè÷èé õâîñò") - òîíêîíîã…
 ïîýòè÷åñêîì òâîð÷åñòâå Êóêàðåêè îñîáíÿêîì ñòîèò åãî ãðàæäàíñêàÿ ëèðèêà. Ìîòèâ Ðîññèè âîçíèêàåò â ñòèõîòâîðåíèÿõ: "Äóìà", "Ïàìÿòü", "Äåâÿíîñòûé ãîä", "Ïëà÷", "Âåê", "Äåâÿíîñòî ïåðâûé ãîä", "Áåëûì ïîëåì".
Óäèâèòåëüíî ñâåòëûå ïî êðàñêàì è íàñòðîåíèþ ñòèõè ïîñâÿùåíû äåòÿì: "Àðáóç", "Äîæäèê", "Ðûáàëêà", "Âèòÿ è çàé÷îíîê", "Äðóæîê è Ìóðêà" è äðóãèå.

Õîðîøî â ñòåïè âåñíîé!
Òðàâû ñâåòÿòñÿ ðîñîé.
Ïàõíåò ìÿòîé âåòåðîê.
Ïàõíåò ì¸äîì òîíêîíîã.

Ïîýò äóøîé è òâîð÷åñòâîì ñëóæèò ëþäÿì:
Ãîñòü õîðîøèé - êðûøà âûøå, -
Ñëûøàë ÿ îò ñòàðèêîâ.

Âåðþ: íå áûë ÿ ãîñòåì ëèøíèì.
͸ñ ÿ ëþäÿì ñâåò ëþáâè.

Óâàæàåìûé Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷! Ïîçäðàâëÿåì âàñ è æåëàåì çäîðîâüÿ è ÷åëîâå÷åñêîãî áëàãîïîëó÷èÿ. Ïîñûëàé âàì Áîã åù¸ ìíîãî-ìíîãî þáèëååâ!

Èâàí ÁÀÄÌÀ-ÕÀËÃÀÅÂ,
çàñëóæåííûé ó÷èòåëü ÐÊ,
÷ëåí Ñîþçà ïèñàòåëåé Ðîññèè

Îäàõí Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåò áîëí Õàëüìã Òàœº÷èí ýëåêòðîíí ïðàâèòåëüñòâ äåëãð¢ëëºí³ çàëëò, ýêîíîìèêèí áîëí õóëä-㢢ëã³í³ ìèíèñòåðñòâ áîëí "ÞÍÈÒÑ Ëàáç Ñîëþøèíç" àêöèîíåðèí íèèö³í³ õîîðíä áîîöàí áàòëãäâ. ²ð³ñ³í ïðàâèòåëüñòâ òîãòàñí "Öèôðîâàÿ ýêîíîìèêà" ãèäã ïðîãðàììèí áîëí ýí áîîöàíà óë äååð òèèì ýêîíîìèê ìàíà òàœº÷ä äåëãðõ ç´âò³.
Ýí ò´ð õàºëëºíä Õàëüìã ÃÓ-í ìàòåìàòèêèí, ôèçèêèí áîëí 糜ãëëºí³ òåõíîëîãèéñèí ôàêóëüòåòèí îþòíð ýðê áèø îðëöõ. Òèèì òààëûã ýäíä áàòëñí áîîöàí ¢¢ä³š³í³. ²ð³ñ³ä 糜ãëëºí³ íèèö³ òîãòàëºíà óë äååð ýí ¢¢ëäâð ê¢ö³ãäš³í³.
Ò¢øã÷ ðåãèîíàëüí óíèâåðñèòåòèí ³œãíü áîëñí äååð³í ìàòåìàòèêèí, ôèçèêèí áîëí 糜ãëëºí³ òåõíîëîãèéñèí ôàêóëüòåò çààãäñí ïðîãðàììèí êàäðèí áîëí ñóðºóëü-ýðäìèí ò´ðì¢ä ê¢ö³ëºíä, òåð ìåò øèíšëëºí³ êîìïåòåíö áîëí òåõíè÷åñê óë-ñ¢¢ð òîãòàëºíä øóíëòòàºàð îðëöš ÷àäšàíà. Îþòíðëà õàìäàí çààãäñí âåäîìñòâñ òî-äèã³ð óë êåäã ýêîíîìèêèã äåëãð¢ëëºí³ õàëõàð õàìöó êóðñîâîé áîëí äèïëîìèí ê´äëìø áè÷ñí äååð³í òàœº÷èí ÓÐÝÏ çàëëòä îþòíðèí ò´ë³ äàìøëòûí ¢¢ëäâðèí òààë òîãòàõ.
Òåð ìåò èê êåìš³ò³ "ÞÍÈÒÑ Ëàáñ Ñîëþøèíç" ÈÒ- êîìïàíüëà øàõì êåâ³ð ¢¢ëäëºí çóðàëãäšàíà. Òèèì í´êöëò óíèâåðñèòåòèí ñóðºóëü-ýðäìèí ¢¢ëäâðò õîâð äàìøëò àâñí ´´ä³í ìåðãšëòò³ ñïåöèàëèñòíðèã îðëöóëõ à𺠴ã÷³í³. Òèèì êåâ³ð îþòíð ñóðºóëü-ýðäìèí éîâöèí êåìä ýëâã äàìøëò õîðøàš ÷àäšàíà.
Òåð¢í³ òóñêàð îþòíð ÈÒ- èíòåãðàòîðèí ýë÷íðë³ áîëñí õàðºëòä ꢢíäâð êåâ. "Áèçíåñ-èíôîðìàòèêà", "dzœãëëºí³ ³³ìøã óãà á³³ëºí" ("Èíôîðìàöèîííàÿ áåçîïàñíîñòü"), "Óëëã÷ èíôîðìàòèê áîëí 糜ãëëºí³ òåõíîëîãèéñ" ãèäã ³œãñèí öóã êóðñèí îþòíðò ¢ðâð êåãäë³. Òåäíä èðã÷ ¢¢ëäâðèí òóñêàð ãåíåðàëüí äèðåêòîð Ê. Àõòûð÷åíêî áîëí ê¢ö³ã÷ äèðåêòîð Ê.Õëîïöåâ ö³³ëºâð ´ãâ.
Ôèçìàòä äàñõšàõ íîìèí ç´ð¢ëëòñèã èðñí ñïåöèàëèñòíð äèãò³-äàðàòàºàð ìåäš àâñìí, îþòíðò çààãäšàõ êîìïåòåíöèí êåìš³í ýäíä òààñãäâ. dzðì òåõíè÷åñê âóçìóäûí çóðàä îðäãî äèñöèïëèíì¢ä òàäí äàñšàíàò ãèš íîìòíð òåìäãëâ. Òî-äèãèí óëòà ýêîíîìèêèã äåëãð¢ëëºí³ ´äã³ öàãèí òîîòëà èðëö³ò³ ñóðºóëèí çóðà òîãòàëºíä ñïåöèàëèñòíð ä´œ áîëõìí.
¥´ðõí èðã÷ä ÈÒ- êîìïàíÿ ñïåöèàëèñòíð ãðàíòìóäò áîëí ò´ñâä ê´äëõèí ò´ë³ îþòíðèã ø¢¢š àâõàð çóðàëšàíà. Ìàðºàíä ø¢¢ãäñí áàº÷óäò ýäí ñ¢â-ñåëâã³í ´ãõ. Îþòíð ÷èãí ñïåöèàëèñòíðò êåñã ñóðâðàí ´ãâ. Îäà ïðîãðàììèðîâàíÿ ÿìàðàí êåë äàñõìá, ÈÒ-òåõíîëîãèí ñïåöàëèñòíð ´´ðõí èðã÷ä êåðãò³ áîëõìá, ýí õàëõàð êàðüåð³í ÿºš êåõìá, ìàíà äàñšàõ äèñöèïëèí³ñ ÿìàðàíü òóñòà áîëõ ãèš ýäí ñóðâ. Òèèì êåâ³ð îäà ôàêóëüòåò àëüä áîëâ ÷èãí êåðãò³ áîëí ´äã³ öàãèí ñïåöèàëèñòíðèã áåëäõ ãèš Õàëüìã ÃÓ-í áàãøíð êåëí³. Òàœº÷èí èíôîðìàòèçàöèí êåñã ò´ñâä îþòíð îðëöš ÷àäšàíà.
ŠÀÀÕÀÍ Áàäì

¥öêëä¢ð Ýëñò áàëºñíà àäìèíèñòðàöèí òîëºà÷èí äàðóê Ãàëèíà Âàñüêèíà áîëí "Øèí šèðºë" ãèäã ãåìò³-øàëòãòà óëñèí îëíà îðãàíèçàöèí àõëà÷ Àëåêñàíäð Êàìàíäæàåâ "Êàëìûêèÿ" ÐÈÀ-ä áîëñí áðèôèíãä "Ýëèñòà - ãîðîä ðàâíûõ âîçìîæíîñòåé" ãèäã ôåñòèâàëèí òóñêàð êåëš ´ãâ. Ýí ôåñòèâàëü ìàíà òàœº÷ä õîéðäàä äàâóëãäšàíà. Íèäí áîëñí ôåñòèâàëüä 9 ðàéîíà ýë÷íð îðëöñí áèë³.
Õàðºëòûí ýêëö³ð Ã.Âàñüêèíà õîòë áàëºñíä ãåìò³-øàëòãòà óëñèí ò´ë³ ñ³í òààë òîãòàëºíà, ñïîðòèâí áîëí áèëã-ýðäìèí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëëºíà òóñò ê¢ö³ãäš³õ ê´äëìøèí òóñêàð õóâàëöâ. Ýíäð Ýëñòä í³³ìí ì蜺í øàõó ãåìò³-øàëòãòà ê¢í á³³í³. Õîòë áàëºñí èèì óëñèí ò´ë³ "Ñîöèàëüí ä´œ ê¢ðãëºí áîëí ê¢÷-ê´ëñ õàðëºí" ãèäã ïðîãðàììä "Äîñòóïíàÿ ñðåäà" ãèäã ïîäïðîãðàìì áàòëãäñí á³³í³. Áàëºñíà ñîéëûí, ýðäì-ñóðºóëèí, õóëä-㢢ëã³í³, ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ó÷ðåæäåíüñò øàëòãòà óëñèí ò´ë³ òààë òîãòàãäšàíà. Ýíäð 8 øêîëä èíêëþçèâí ñóðºóëü-ýðäìèí, 2 áè÷êä¢äèí ñàäò ì´÷ òàòó áîëí ä¢ë³ ꢢêä-ê´â¢äèí ò´ë³ ñ³í òààë òîãòàãäâ. Ýëñò áàëºñíà àäìèíèñòðàöèí òîëºà÷èí ì´ð³º³ð ñïîðòûí áîëí ñóðºóëèí õàëõä ê¢ö³ìš á³ðñí øàëòãòà óëñ à÷ëãäíà.
Äàâñí šèëä õîòë áàëºñíà àäìèíèñòðàöèí ä´œã³ð "Ýëèñòà - ãîðîä ðàâíûõ âîçìîæíîñòåé" ãèäã ôåñòèâàëü ò¢ð¢í áîëš äàâóëãäâ. Ýí šèë òåð¢íä ìàíà òàœº÷èí êîìàíäñëà õàì-õîøà á³³õ Ñòàâðîïîëüñê êðàéèí Èïàòîâî áîëí Áëàãîäàðíûé áàëºñäûí ýë÷íð îðëöõàí ìåä¢ëâ. À.Êàìàíäæàåâèí êåëñ³ð, Àºø áîëí ²³äðõí áàëºñäàñ ãåìò³-øàëòãòà óëñèí êîìàíäñ áàñ èðõìí ãèš ê¢ë³ãäš³í³. Ôåñòèâàëü ñåíòÿáðü ñàðèí 22-ò Çàÿ-Ïàíäèòûí íåðò³ Ýòíîñîéëûí ãèìíàçüä áîëõìí. Ìàðºàí 12 äèñöèïëèí³ð äàâõìí, ýííü øàòð, ä´´â, äàðòñ, òåííèñ, ïàóýðëèôòèíã áîëí íàíü ÷èãí. Óò òîîäàí 108 ïðèçåð áîëí äèèë³÷ Äèïëîìàð áîëí ¢íò³ áåëã³ð à÷ëãäõìí. Ìàðºà äàâóëëºíä ²ð³ñ³í ÄÎÑÀÀÔ-èí ðåãèîíàëüí ³œã, "Íåãäñí ²ð³ñ³" ïàðòèí ÊÐÎ, áàëºñíà ïðåäïðèÿòüì¢ä ä´œ-òóñàí ê¢ðãš³í³. Òèèã³ä, Ýíåðãîñåðâèñ, Âîäîêàíàë, ÑïåöÀÒÕ áîëí òàëäàí îðãàíèçàöñ øèøëœ ì´ð³ çàðëñí á³³í³.

ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ