Брестск шивін харсач

30-01-2020, 11:53 | Таңһчин зәңгс » Эдн Төрскән харсла

Хальмг Тањєчин Келн-улсин архивд Майоровихні ґрк-бўлин туск документс хадєлгдљана. Холдљ одсн цагин чинрті йовдлмудар, нег єазра улсин љирєлір болн эдні кељ-кўцісн керг-ўўлір соньмсдг, тґрскн єазриннь тууљиг шинљлдг імтні тґлі эн архив йир туста болљахнь мґн.
Тањєчд Майоровихні нер-усн темдгті. Бадма Гаряевич Майоров (1900-1989 љљ.) - гражданск дііні, партин болн кўч-кґлсні ветеран, Хальмгин ууєн журналист, Хальмгт Советин йосиг бўрдієічнрин негнь, цуг хальмг улсин Советин I-ч съездин делегат, хальмг газетин тўрўн єардачнрин тоод, нань чигн кесг дааврта ўўл дааљ йовла. Авальнь Адгэ Сангаджиевна (1900-1990 љљ.) - партин болн кўч-кґлсні ветеран, бас олна тґрт шунмєаєар орлцљ йовљ, тањєчдан болн імтнд ик ач-тусан кўргсн кўн мґн. Эдні кґвўнь Венициан Бадмаевич (1921-1941 љљ.) – Тґрскін харсгч Алдр діінд орлцач, Брестск шивін харсач. Майоровихні архивд барлгдсн болн барас эс єарсн дегтрмўдин єар бичмр цаасн, статьяс, нань чигн документс, кґвўнь цергіс илгісн бичгўд, эдні зургуд бііні.
Бадма Гаряевич болн Адгэ Сангаджиевна єанц ўрті біісмн, эдн Венициан кґвўєін ґскід-босхљ, чик-сін сурємљ ґгсн болдг. Кґвўнь сурєульта-эрдмті, медрлті кўн болљ, тањєчан делгрўлљ, ґркін ґнділєљ, уњг-тохман цааранднь ґргљўлх гиљ санљасн болх. Болв тедні санан кўцсн уга. Аврлт уга дін эдні ґрк-бўлин кишгиг эвдљ, єанц кґвўні іминь таслв. Венициан кґвўнь Тґрскін харсгч Алдр дііні эклцір зґргті кевір діілдљ, імнісн хаєцв. Эн Хальмгин талдан чигн элчнрлі Брестск шиві харслєнд орлцљ, зґрмг кевір діілдљ, імін ґгч, нерін мґњкрўлв.
Венициан Майоров 1921 љилин март сарин 11-д Хальмг автономн областин урдк Яндєа Мацгин улусин Далвњ селінд (ґдгі цагин Астраханск областин Лиман селін) тґрсмн. 1922 љилд Майоровихні ґрк-бўл Далвњгас Іідрхнўр нўўљ єарсмн. Юњгад гихлі Венициана эцкнь Бадма Гаряевич Хальмг ЦИК-д дааврта ўўлд батлгдв. 1929 љилин намрар Венициан Іідрхні Мусоргскийин нерті 26-ч тойгта кўцц биш дундын школд орв.1936 љилд школан тґгсісні хґґн Іідрхні рабфакд орљ, цааранднь сурєулян сурв. 1939 љилд сурєулян чилієід, Іідрхні Луначарскийин нерті медицинск институтд орљ сурв. Институтас 1939 љилин ноябрь сард Улан Іірмд церглхір мордв.
Венициан Майоров цергт мордхларн тўрўлід Орловск областин Новозыбков балєснд тусв. Даруєас энўг орн-нутгин барун ўзгин мељієўр йовулсмн. Эндіс 1939 љилин декабрь сарин 31-д илгісн бичгтін иигљ бичљ: «Би ода 333-ч стрелков полкд, полковой школд, Барун Белоруссьт, урдк Польшт, Брест-Литовск балєснд йовнав, энтн Германя мељієіс хамгин ґґрхн бііні, 300 метрт».
Венициан Майоров йилєін сіінір церглљ йовсмн. Тер тґлід цергі єардвр энўг темдглдг біісмн. Венициан эрўл-чик авг-бірцті, сін спортивн белдврті кўн бііљ. Гирь ґрглєні спортар соньмсдг, тґвір хадг, сіінір ґґмдг, лыжар йовдг арєта біісмн. «Полкин школан тґгсів, цергі тетклєні іњгд намаг орулљ батлв», - гиљ 1940 љилин март сарин 17-д экдін бичљ. 1941 љилин апрель сард эн иигљ бичљ: «Мини эњкр эк-эцк, таднд ик байрта зіњг медўлхір біінів. Удлго взводын командир болљ церглхўв, тиигхлі церглх болзгм нег љилд хасгдх, тегід намртан хірљ ирхўв, кўлітн намаг». Болв дін эклід, герўрн хірхір біісн кўслнь кўцсн уга. Сўл бичгін Венициан 1941 љилин июнь сарин 18-д бичљ: «Цол уга болад, удан цагт таднд бичг бичљ чадсн угав. Кґдлн бііљ, бає лейтенантын цол зўўхин тґлі шўўврт белдвр кех зґвті билів. Сґґднь унтлго белддг билів».
Эн бичгин хґґн Веницианла залєлдан тасрад, эк-эцкнь кґвўніннь тускар дікљ зіњг авсн уга. 1941 љилин июнь сарин 22-т ґр цііљіх кемд фашистск Германь урдаснь зіњгллго генткн мана орн-нутгур діврв. Хамгин тўрўнд хортн мељін ґґр бііх Брест балєснур болн энўні шивієўр діврлт кев. Эн аврлт уга діврлєнд Венициан Майоров тусв. Шиві харсачнр ухан-седклін геелго, хооран цухрлго, сўрдлго, імін ірвллго зґргті кевір діілдв. Хамдан церглљісн ўўрмўдтієін Хальмгин ўрн, дііч Венициан Майоров залу-зґрмг кевір хортнла ноолдв.
Дііллдінд єартан шав авсн бийнь Венициан цааранднь діілдв. Хґґннь энўнлі хамдан діілдљ йовсн улс эк-эцктнь бичг бичљ, кґвўніннь дііч хаалєин тускар келљ ґгч, тодлврмудар хувалцсмн. «Імтин тўрўнд йовљ, гранат хайљ, діврсн фашистнрин ґмніс єартан винтовк атхљ йовсинь ода чигн нўдндм ўзгдсн болна»,- гиљ эдн бичљ.
Дііні хґґн эк-эцкнь кесгтін кґвўєін хііљ, кедў сґ унтлго зовсн болх гиніт. Адгэ Сангаджиевна болн Бадма Гаряевич олн шањєа учрежденьст, орн-нутгин харслтын министерствд бичгўд бичід, кесг љилдін кґвўєін хіієід бііљ цґкрсн уга. Аштнь кґвўнлінь хамдан церглљ йовсн улс олдв, Веницианла хамдан діілдљ йовсиг герчлљіхин туск зіњг ирв. 1971 љилд эк-эцкнь болн элгн-саднь Брестд кўрч, мемориальн комплекс секлєні керг-ўўлдврт орлцв. Брестск шиві харсад, імін ґгсн діічнрин дунд мана єазра кўн, ах сержант Венициан Майоровин нернь бас мґњкрсмн. Хґґннь экнь Брест балєснур йовљ, шивін ґґр-шидр бііх салдсин ўкірт одљ, кґвўні санлынь тевчдг билі. Ґдгі цагт Іідрхні областин Лиман селінд Венициан Майоровин нер зўўљіх уульнц бііні.

Маргарита АРЗАЕВА

Видео