Кўнд цагт тўшг болх ном

17-04-2020, 20:20 | Таңһчин зәңгс » Бурхн-шаҗна төрәр

Кўн болєн хґв-кишгті болхар зўткні гиљ эвріннь номин ціілєврт болн дегтрмўдтін Дала ламин гегін бичсмн, келсмн. Ода цуг делкід коронавирусин іімшг учрсн цагт, орн-нутг болєна імтн болн єардвр тўргір тўгљіх эн геміс гетлхин тґлі олн керг-ўўлдвр кўціљіх цагт бурхн-шаљна номин єол учр-утхинь ухандан дікн нег орулљ, седклін тґвкнўлх арє олх кем учрљана.
Хґв-кишгті болна гисн хамгин тўрўнд кўўні бийиннь ухан-тоолврас єарна. Єазак біідл, эргндк тоот ик зуудан кўўні хґв-кишгт нилчін кўргхш. Седкл салвлад, чеељ зоваєад біідг зовлњгас гетлхин тґлі ухаєан чик тоолврар батлад, бийін тґвкнўлід, йовдлын уњг-утхинь медљ, эвріннь ухан-шиидвртін чидл авч бііх кергті. Амрар келхлі, кўн болєна хґв-кишгнь зуг бийиннь єарт, терўні уханд бііні. Зеткр учрсн эн кўнд цагт терўг медх кергті гиљ Дала ламин гегін тоолљана. Нег ўлў ода гертін бііх улс, ґдр болєн кґдлмштін адєдг, нань кесг керг кўціхір кґл деерін эргдг улст басл кўчр болљахнь медгдљіні. Цаг кўртдго диг-даранд хазарлгдсн імтн зовад, кесг тоолвр зўўєід, ухаєан салвлад, амрч, тотхљ чаддгонь ода ирљ медгдљіні.
Специалистнрин тоолврар, кесгнь урднь цол кўртлго эс кељісн тоотан кех, ґґрхн улстаєан харєљ, теднлі кўўндљ, седклін медлцх цаг иигід генткн учрв. Ўрдўдтін килмљін ґгід, тедн яєљ ґсчіхинь, ю дасчахинь эк-эцкнр нам сіінір медљ авчана. Коронавирусас іісн деерін імтн генткн хара бііхлірн ю кехмб, цаган яєљ давулхмб гиљ зовлњ эдлљілі. Хоорндан дґрлдід, кґдлмшін імтніс сіінір кељ, нўўрт єархар, шин кўцімљ кўціхір зўткљісн імтн генткн ґдр болєни «гўўдлдін» зогсснь, бийін эн учрсн таалд яєљ бірхін олљ автлан амр болсн уга.
Імтнд тўшг болхнь шаљна ўндсни зокалмуд. Дала ламин гегіні дегтрмўд умшљ, лекцсинь сергіљ хілієід, бийдін тўшг болх олн тоолврла таньлдљ болхмн. Кесгнь терўгинь медні. Ода болхла, дікніс сергієід, љирєлдін урмд авхнь маєд уга. Нег ўлў, цуг маднд амр болтха гиєід психолог Азу Аалаи бурхн-шаљна гўн утхта тавн тиим тоолвр-ашлвриг Дала ламин гегіні дегтрмўдіс товчлљ, йилєљ авад, мадна оньгт тусхаљана. «Седкл тґвкнўн біієід, мана ухан болх-болшго тоотар салвллєн уга бііхлі, чик седклір бііхлі, тер цагт хґв-кишгті болхд хаалє секгдні» - гисн Дала ламин гегіні тоолврар єардвр кесн тер тавн єол зокал тана оньгт тусхаљанавидн.
1. Хамгин єоллгчнь – імтнд сі келєн
Делкід бііх шаљн болєнд єоллгчнь імтнд, ґґр бііх улстан сі келєн болна. Чик седклір бііљ, ґр-ґвч седклин тусинь ахлуллєн болљана, гиљ буддистнрин оюни толєач Дала ламин гегін тоолна. Тегід, кўн болєн эврі ґдр-бўрин ўўлдвртін даргдад, талдан улс яєљ зовљахнь, кенд ямаран килмљ кергтієинь нам оньгтан авхш. Бурхн Багшин номд болхла, хамгин єоллгчнь ґр-ґвч седклір біілєн болљана. Цуг імті тоотыг зовлњгас гетлгхір бидн цугтан зальврнавидн. Імтнд дґњ кўргљ, ґр-ґвч седклин килмљ єарєљ біілєн урмдта болна. Буй хурахд туста ўўлдвр імтиг хамцулна, седкл негдљ сін кергўд кўціхд туслна. Ґґрін біісн улс ямаран бііхинь, ю кељіхірнь соньмсхд дала цаг керг уга. Адєљ йовх кўўнд хаалє ґгхд, кґгшн імтнд дґњ болх, ўўрмўдтін эрўл-менд дурдна гисн кўнд бишлм. Седклісн тиигід ґґрк улсин байр-зовлњгинь хувалцљ біілєніс сін юмн бііхий.
2. Седкл-ухандан тґвкнўн біілєн
Йириндін мана біідл-љирєл олн зўсн кергўдір дўўрњ. Адєм уга ўўлдврт кесг тоотнь мартгдна, зірмнь хооран саагдна. Ґдгі цага тооєин технологийс біідл-љирєлд батрад, салєгдшго іњгнь болљана. Мобильн телефонмуд тасрхан уга љињні, эдектронн хайгар олн соњсхвр орљ ирні. Барин єарццсин зіњгсин нерідлєнь імтиг ўўмўлљ, іімшг ўўдіні. Телеэкранд імтн мел цўўглдід, кен-негін соляд, ўгін ґглго шуугна. Тагчк біідг арє уга…
Эн технрлогийс жирєл амр болхд церглні, мґњг шињгіљ авхд туслна. Болв эднтн мана цагиг бўклднь эзлід авчкв. Тегід ґдрт нег кем олљ, цуг тер телефон, ноутбук, нань чигн тоотан дууєинь таслад, цаг зуур тагчк сууєад, ухаєан туњєатн. Нег ўлў Дала ламин гегін келсір, цаг зуур болвчн тагчк бііљ ўзтн, гиљ келхлірн Оюни Багш хамгин тўрўнд кўўні ухан-седклин тґвкнўн біідлин тускар келљіні. Тагчг гисн хара єанцарн суусн цаг биш. Ґдр болєн шууганас мґлтрід, ухан-тоолвран диглљ авч, єол нег тґрт оньган икдўлх таал, гиљ тагчгиг олзлх кергті
3. Эндрк ґдртін бііхмн
«Ґцклдўрк ґдр - давсн цаг, мањєдур юн болхнь медгддго нуувч. Эндрк ґдр - маднд нерідсн белг, эн ґдрин кемљінд бііхмн». - гисн тоолвр бурхн-шаљна номас медгдні. Эндр болљах йовдлмуд маднд йоста тўшг болх, уралан зўткхд туслх учр болдгинь мартљ болшго. Ода болљах тоотд оньган ґгч, ода кељіх кергтін ухаєан нерідљ, эдлљіх хотдан, кўўндљіх ўўриннь улан чирі хіліљ, ґґрк імтндін килмљін ґгч бііхлі, эн љирєлин імсхл болєн маднд ик хґвті болх.
Дала ламин гегіні тоолврар, давсн цагин тускар бидн ухалдган уурад, иргчин тускар зовлњ кедгісн хґґхід, эндрк біідлдін шилтхлі, љирєлин сін урмд авхвидн. Эндрк тґрмўдін хаєлхд, бийін болх-болшго тоолврар салвлдган уурхла, эндрин бийднь нарт орчлњгд біісн байр икдід бііхнь лавта.
4. Орчлњгд сольгддго юмн уга
Эндрк ґдрин біідлд біілєні дікн нег учрнь – орчлњгд мел нег кевірн біідг, сольгддго юмн угаг медлєн болљана. «Орчлњ ора болн љора» гидгір цугнь оњгдарад, негір біілго цагин йовудт уга болљ одна. Ямаранчн юмн эклцті болн чилгчті болдгинь медх кергті. Болв тернь немр зовлњ маднд ўўдіх зґв уга. Цугнь цаг-зуурин йовдл болдгинь медлєн эндр учрљах зовлњгинь баєлад, сін кўцімљті тоотд байрлљ бііх таал маднд ўўдіні. Давсн цагин кўчр кўндиг дањгин ухандан бірлго, мањєдуркинь тењгр медх гиєід, седкл тґвкнўн бііљ ўзх кергті. Эн тоолврин сін мууєинь медхд амр биш, болв мана санан-седкл мадниг эршўлљіх љирєлин біідл нег кевір йовхш. Цугнь дављ одна, гиљ кўмни делкін кўнкл цуг дегтрмўдт келгдні.
5. Кўўні љирєл кемљітіг медлєн
Імд кўўні љирєл кемљітіг медўлгч «тівсн хґв» гиљ ґвкнр келсн ўгмўд бііні. Цагнь ирхлі кен чигн кўн сіієін хііхин тускар ухална. Зуг ўклин туск тоолвр зовлњгта болх зґв уга. Кўўні цогц кґгшрдгиг медўлгч йовдлын тускар тернь медўлні. Йириндін аадм экин цагас авн кўнкл ухатнр болн багшнр імдрлин эн ик нуувчин тускар ухалљ йовсмн. Кўўні тґрлт болн кўўні ўкл – тиигід хамгин ик болн алдр нуувч болљана. Дала ламин келсір, эндрк ґдрин біідлд бііхін медхин тґлі цагинь ирхлі сіієін хііхін медх кергті. Юн чигн юмн тиигід эврі зуралсн кемљіті болдг. Ўклин тускар ухалхларн імд бііні гисн, ґдр болєн нарна герл ўзні гисн ямаран ик хґв болљахинь медљ, иим евілті йовдл заясн деедст ханлтан ґргнівидн. Ўкхв гиљ іілго, кўн болєнд цагин болзгар шин тґрлт ўўдхинь медх кергті. Эндр маднла бііх тоотыг сііни орнд тґрід, талдан кевір шин біідлд ўзљ бііхин тускар ухалх кергті, гиљ Дала ламин гегін лекцстін, кўўндврмўдтін, дегтрмўдтін тасрхан уга келсинь мартхмн биш. Бий тустан ґґр эргндк улстан тиим дааврта болљ, ґр-ґвч ўўлдвр кўціљ бііхмн, цаг зуур болвчн тотхљ зогсад, тґвкнўн біідлд ухаєан туњєаєад, эндрк біідлдін ханлтан ґргід, юн чигн юмн дављ оддгинь медљ, кўўні љирєл кемљітіг медљ, імтнд сі кељ бііх кергті. Мана Кўнкл Багшин – Дала ламин гегіні цуцрлтан уга мадндан хіірлљіх номас бидн иим сурємљ авх зґвтівидн.

Барт белдснь ЉИРЄЛИН Кермн

Видео