Баатрльг кевәр дәәлдҗ йовла

06-05-2020, 20:33 | Таңһчин зәңгс » Эдн Төрскән харсла

Төрскән харсгч Алдр дәәнә цагт баатр дәәчнр, зөрмг партизанмуд диилвр делдхд нилчән күргсмн. 1942 җилин июль сарин чилгчәр Хальмг ВКП (б)-н обком Элстд болн улусмудт коммунистнриг, комсомольцнриг, эврә сән дурар үүлдх саната улсиг орлцулҗ, күүчлһнә (истребительск) отрядмуд тогтах шиидвр авсмн. Сентябрь сард Әәдрхн балһснд партизанмудыг белддг шишлң школ бүрдәгдв. Элстин истребительск отрядын дәәчнр, 28-ч әәрмин цөөкн цергчнр, хөөннь Хальмгин һазрас немшнрәс зулҗ ирсн улс, Әәдрхнә комсомольцнр, 51-ч әәрмин цергчнр чигн школд орҗ, шишлң белдвр авсн болдг.
Фашистск немшнрин цергүд эзлсн Хальмгин һазрт 22 партизанск отряд үүлдврән күцәҗ йовсн болдг. Партизанск отрядмудын ханьд ут тоодан 400 һар күн ордг билә. Партизанмуд бичкн багмудар хувагдад үүлддг бәәсмн. Баг болһнд дундлад 12-20 күн ордг билә. Зәрм багмудт 35 күн чигн ордг билә. Болв Хальмгин һазрт фашистнрлә ноолда кеҗәсн улсин тооһинь болн үүлдврин ашинь медүлҗәх күцц кевәр тодрха болн лавта то-диг уга. Тер юңгад гихлә немшнр мана һазриг эзлсн кемд партизанск җисәнд орлцсн улсин кесгнь әмнәсн хаһцсмн.
Партизанмуд күчр-күнд таалд үүлдҗ, зөргән үзүлҗ, бийән баатр кевәр бәрҗ чадсмн. Эдн хортн эзлсн һазрт нуувчар үүлдврән күцәҗ йовсмн. Фашистнрлә ноолдлһна туст цәәлһвр олн дунд тархаҗ, хортна тускар зәңг медҗ авч цуглулҗ, өшәтнә өмнәс дәврлһ кеҗ,, дәәллдг бәәсмн.
Командир Илья Гермашовин болн комиссар Бадма Адучиевин һардврт 59-ч тойгта «Гром» гидг партизанск отрядын үүлдврнь темдгтә. Эн отрядын ханьд 22 күн ордг билә. Тедн дунд баахн наста Борис Сусинов йовла.
Баазр Цеденович (Борис Чаденович) Сусинов 1924 җилин сентябрь сарин 16-д төрсмн. Энтн нернь туурсн 59-ч тойгта «Гром» гидг партизанск отрядын зөргтә дәәчнрин негнь бәәсмн.
Әәдрхнә партизанск школын гешүн А.Добросердов Хальмгин зөрмг партизанмудын тускар иигҗ бичсмн: «Олн дундас кесг улс өшәтнлә ноолдхар боссмн. 22 партизанск отряд тогтагдсн болдг. Отрядмудын ханьд ик зуудан баһчуд орсмн. Тедн дунд тәв һар баахн күүкд улс йовла. Эдн ямаран чигн әәмшгәс әәдго, хооран цухрдго, йир зөргтә дәәчнр бәәсмн. Баатрльг кевәр кергән күцәҗ йовла.
…1942 җилин октябрь сарин түрүн өрәлд командир Илья Гермашевин болн комиссар Бадма Адучиевин һардврт 59-ч тойгта «Гром» партизанск отряд хортн эзлсн һазрур темцв. Отряд Элст балһснас өмн үзг тал бийд, Лола селәнә өөр-шидр бәәршлв. Партизанмуд кесг сааҗ хортнла бәәр бәрлдв. Дарунь немшнр эдн альд бәәршлҗәснь медчкв. Нег сааҗ асхар туршулчнр фашистнр өөрдҗ йовхиг үзв. Партизанмуд өшәтнрлә бәәр бәрлдхәр шиидв. Йир догшн, аврлт уга дәәллдән болв. Юрий Клыков, Бадма Адучиев, Чурюмов, Сусинов, Рубилкин, Мария Василенко, Петр Рыбалов болн нань чигн дәәчнр баатрльг кевәр дәәлдв. Болв тооһарн олн фашистнр отрядыг күүчәд уга кев. Күндәр шавтсн партизанмуд гитлеровцнрт кел бәргдв. Фашистнр эдниг бәрәнд бәрҗ, икәр зоваҗ бәәсн бийнь эднә нуувчиг медҗ авч чадсн уга».
Немшнр нань чигн партизанмудла хамдан Борис Сусиновиг хаҗ алв. Фашистнр Элстд хаҗ алсн партизанмудын то-дигд энүнә энүнә нерн бас йовна.

АРЗАН Маргарита

Видео