Бурхн Багшин мод Хальмгт урєахар

21-07-2020, 09:52 | Таңһчин зәңгс » Бурхн-шаҗна төрәр

Зунын дунд сарин эклц. Элстин зах. Ноха һаңньм халун. Хаалһас деегшән һардг маңһарт кесг ишкә гер үзгднә. Эргнднь аальта-аальта чолуд. Хол биш хойр-һурвн машин. Энтн юн гидг һазрв гихлә иргч цагт Хальмгин хотл балһсиг көкрүләд кеерүлх цецрлг (парк). Энд урһдг модд болн эдниг урһадг күмсин тускар таанрт медүлҗ өгий.
Һурвн җил өмн “Хальмгин бурхн шаҗна ниицәнә” ахлач лам Дорҗ-Церн багш Кировин тагтын цаад бийд модд тәрҗ экллә. Тенд нег худг малтад, олн-әмтиг дуудҗ авад, һурвн зу шаху мод тәрсмн. Мана халун хальмг теегт мод урһахин төләд эдниг сәәнәр харх кергтә. Тегәд чигн Дорҗ-Церн лам энд кесг ишкә гер тәвсмн. Санл ламла хамдан энд ном умшлһ давулна, сардан хойр дәкҗ өөрнь бәәдг ова деер һазр тәкҗ, Цаһан Аавд мөргүл кенә. Зәрмдән талдан ламнр чигн ирәд бәәнә. Дудинов Александр болн Баатрин Альма өдр болһн ламнрт туслҗ энд көдлнә. Эдн хамдан модд, цецгүд чигн урһаҗ, мал-аһрусн болн шовудыг өскҗ эн һазран сәәхрүлхин төлә күчән өгдг болна. Нань чигн олн улс бас ирәд туслна.
Мод тәрх гиснтн сән керг мөн, зуг яһад эн һазрт цецрлг кехәр шиидврләт гиҗ сурхла: “Эн һазр сән. Цецрлг кехд таарчана, – гиҗ Дорҗ-Церн багш хәрү өгнә. – Кезәнәс нааран хальмг улс бурхн шаҗнд иткдг болҗана. Урднь манад олн сүм, суврһн бәәдг бәәсмн. Зуг өңгрсн зун җилд цуг хурлмудыг, суврһдыг нураһад уга кесмн. Тегәд чигн бурхн шаҗнла залһлдата һазр манад ховр болна. Эннь сән биш болдгнь лавта. Мана “Бодхи Цецрлг” бурхн шаҗн батрад делгрхд тус болад, олн әмтнд өлзә-кишг авч ирхмн гиҗ нәәлҗәнәвидн”.
Бодхи (бодь) гисн үг хар хорн уга нигүлсңгү седкл эс гиҗ әрүн седкл гисн утхта. Цецрлгт яһад иим нер зааҗ өгсн гихлә, энд Бурхн багш бодьд күрсн модн урһх.
Цецрлг келһнә һол санань – Бодь (Бодхи) модна оранжерей тәвлһн. Эн модыг 2017-ч җилд “Хальмгин бурхн шаҗна ниицәнд” Шри-Ланка орна гелңгүд белглҗ өгсмн. Эн модн үвләр эс даархин төлә энүнд оранжерей босхх кергтә. Бодь модн гисн йирин биш, ончта модн. Терүн дор сууҗ бишлһәд Шуддходана хаана көвүн Сиддхартха Гаутама бодьд күрч Бурхн Багш болсмн.
Бодь модна бүчриг авч ирхд, өндртән арвн тавн сантиметр күрдг бәәсмн. Дарунь йир түргәр икдәд урһҗ авсн билә. Зуг хойр дәкҗ гемтсн болад, деерк үзүрнь хагсад унҗ оч. Ода болхла эннь гем уга болв, өндртән нег метр шаху болна.
“Бодь моднас нань һурвн зу шаху модн бәәнә. Түрүләд терүнәс олыг авч ирлә, зуг зәрмснь хагсч одв. Учрнь юундв гихлә, мана һазр теднд дегд ик халун болв. Бас услх ус авч ирхнь невчкн күчртә болад бәәсмн. Энд олн зүүлин модд бәәнә. Гранат, инҗир мет ховр харһдг юмн чигн бас урһна. Хар модн, миндалин яңһг, шитлг, лир модн, айлант, туя, арц бас бәәнә. Хамгин сән урһдгнь – җукн айлант хойр. Наадксинь урһахд кецү. Манҗурин хар яңһг, ланкастерин яңһг, каштан зерг модд тәргдв чигн урһсн уга. Цуг тәрсн моддас хөрн тавн хүвнь урһна. Эндк һазр шавр болна, энүг ясрулхин төлә бас ик көдлмш кегдлә. Хальмг һазрт юм хара тәрчкәд хайхла, урһшго. Сәәнәр харх кергтә. Зуг күчән өгәд көдлхлә, ашнь йир сән’’, – гиҗ Церн багш көдлмшин тускар келҗ өгнә.
Модна бүчрт юм уйхла, бүчрнь эвдрнә. Цецрлгин гиичнр моднд ки-мөр эс боохин төлә Элстин ован өөр ки-мөр өлгәд киискдг шишлң һазр кегдв. Иргчд өөрнь кесг көшәс тәвгдх. Җишәнь, нәәмн тәкл (восемь благоприятных символов буддизма).
“Хальмгт, цуг Әрәсәд чигн бурхна номар, бишлһләр чигн соньмсдг күмс олн. Эдн нааран ирәд, Бурхн Багш бодьд күрсн модна хаҗуд бишлһҗ чадх, – гиҗ Дорҗ-Церн лам келнә. – Дурн бәәхлә, зүгәр амрхар чигн ирҗ болна. Оньдин дөрвн цагт бәәрн улс, ирҗәх гиичнрт чигн бишлһлын кичәлмүд, ретритмүд давулхмн”.
Оранжерейәс нань “Бодхи цецрлгт” суврһн, күрд, көшәс болн бишлһлын төв, музей чигн бәәх. Музей хурла герин дүрстә болхмн. Ода деерән ишкә гермүдәс нань юн бәәнә гихлә, нег сәәхн ик ова бәәнә. Кесг җил өмн босхгдсн энүг Элстин ова гиҗ нерәднә. Сарин литәр хойрдгч болн арвн зурһадгч өдрмүдт оваг тәкҗ Цаһан Аавд мөргүл кенә. “Цаһан Аавд өвкнрмдн эртин цагас авн мөргдг бәәсмн. Өөрдин сәкүсн болдг энүг мартхмн биш. Харм төрхд, өдгә цагт олн күмс Цаһан Аавиг һазрин эзн гиҗ келнә. Эннь ик хармслтта керг. Яһад гихлә һазрин эзн гихлә, Цаһан Аавиг дорацулнавидн. Цаһан Аавмдн болхла ямаран чигн нег һазрин биш, Делкән болдг мөн”, – гиҗ Дорҗ-Церн багш цәәлһәд өгнә.
Дарунь, бодь модна оранжерей болн бишлһлын төв босхсна хөөннь, олзлгдҗах ишкә гермүдиг хаяд оркшго. Эдниг керглх зура бас бәәнә. Деернь бичгдсәр, негнь музей болҗ көдлхмн. Урдк цагин хурла гермүд ямаран бәәсинь хуучн зургуд хәләһәд медәд авч болна, зуг ирәд эврә нүдәрн һәәхх арһ уга. Тегәд иим музей кергтә. Наадк хойр ишкә гер яһна гихлә, делгүр болн хот-холын болх. Бодь модыг үзәд, түүнә өөр бишлһх гиҗ хол һазрас олн күмн ирхмн. Эднд хот-холын һазр бас кергтә болх.
Деернь келгдсн олн тоотас нань бичкдүдин талва, боодг, һорьк, фонтан, беседкс чигн бәәх. Эн иргчин парк үнәр үзсклңтә сәәхн һазр болхмн. “Манад ирәд нөкд болдг күн олн. Зәрмснь өдр болһн туслна, зәрмснь даңгин ирҗ чаддго болад, чөлән һархла күрәд ирнә. Эврә бийәрн туслҗ чаддг угань мөңгән өгнә. Цуг эннь байрта йовдл. Хальмгин һол газетд үгән бичүлх арһан олзлад эднд ханлтан өргхәр бәәнәв. Маднд ямаран чигн тусан күргдг олн әмтн өглһнә эзн болтха гиҗ дурдҗанав. Дәкәд кен-негнь туслх дурта болхла, мадн байрлхвидн. Хальмг Таңһчд бурхна шаҗн бичә бөктхә, хәрн, өргәр делгртхә гиҗ эн кергиг хамдан бүтәхмн”, – гиҗ Церн лам седклин үгәрн хувалцв.
“Бодхи цецрлгт” нань “Хальмгин бурхна шаҗна ниицән” дәкәд олн төсв бүтәнә. Энүнә тускар чигн Дорҗ-Церн багш бас келҗ өгсмн: “Давсн җилд сарин лит һарһсн биләвидн. Лит деер өңгрсн зун җилин ламнрин зургуд болн ахр намтрмудынь оруллавидн. Эн җилд эн төсвән цааранднь давулх зура бәәнә. Тер цагт бурхна шаҗн болн энүг теткдг улс, хальмг ламнр ик зовлң үздг бәәсмн. Тиим болв чигн хаалһасн цөкрлго улстан, олн-әмтндән туслҗ йовцхаҗ. Тегәд мадн “Хальмгин бурхна шаҗна ниицәнә” орлцачнр эднә туск санлынь тевчҗ, хадһлҗ, иргч үйнрт дамҗулҗ өгхәр бәәнәвидн. Тер хату цагин ламнрин туск юм меддг күмсәс медәһәрн хувалцхиг күсчәнәвидн. Кергтә болхла, танаһур ирәд келҗ өгх үгитн бичҗ авад, хадһлгдҗах зургудыг авад көдлмштән керглхмн”.
Иим сән кергүдиг күцәдг әмтнә сансн санань күцтхә!

МАНЉИН Санл

Видео