«ДӘРК ДАВТУЛХ» ГИСН ЮМБ?

02-10-2020, 15:54 | Таңһчин зәңгс » Бурхн-шаҗна төрәр

Кезәнәһәс нааран му зүүд үзәд эс гиҗ нүүлтә үүл һарһад авхла, хальмг күн хурлд одад, гелңгәр ном умшулад, «дәрк давтулх» гидг умшлһ сурдг бәәҗ. Көгшдлә бәәсн хальмгуд эн «дәрк давтулх» гидг үг олн дәкҗ соңссн болх. Зуг тер ном юн гисн ном болдгинь сәәнәр медх арһ уга. Ода түүнә тускар бичҗ медүлий!
Эрднин экн цагас авн улан залата хальмгуд Дәрк эс гиҗ Дара эк гидг бурхнд мөргәд, зальврад, евәл-аврл эрҗ йовдг бәәсн санҗ. Дәрк гидг бурхн зәрм хальмгудын әмнә сәкүсн бурхн болна, зәрм хальмгудын отг-овгин чигн сәкүсн болна. Эн Дәркиг бас Ноһан Дәрк, Цаһан Дәрк гиһәд хойр зүсәрнь хувана. Ноһан Дәрк болхла, бийин өңг ноһан, хойр көлтә, хойр һарта, нег нүүртә, нег көлнь бадм цецгин сүүрәс буулһсн, күүкд-күүг болн бичкдүдиг сәкҗ хәлән зальврхла, цуг теднә сурсиг өгдг бурхн мөн. Цаһан Дәрк болхла, бийин өңг цаһан, хойр көлтә, хойр һарта, нег нүүртә, хойр көлән зәмләд суудг бурхн болна. Эн бурхн түүнд зальврсн әмтнд ут нас өгч хәәрләд, цаг бишин үкләр үкн гиҗәх әмтиг үләснь аврдг бурхн мөн. Эн медәг зәрм хальмгуд сәәнәр меднә.
Дәрк бурхнд мөргхләрн, хальмг күн Ноһан Дәркиг нег үлү күндләд, түүнд икәр мөргҗ, терүг сәәнәр тәкҗ чигн бәәдг. Түүнә учрнь болхла, эрт-урд цагас авн бурхна номла хамдан делгрсн домгин юмн болна. Тер домгар ик кезәнә бурхна шаҗиг аврад авхин төлә нег күүкд күн догшн маңһс эк болад, номд хор күргх әмтиг әәлһн-алад, тараһад бәәдг бәәҗ. Иим буйнта керг-үүлин ашар үкснә хөөн чигн Кеңкрг Дуута гидг бурхна цагт хаана күүкн болад төрҗ. Күүкндән хан Белг-Билгин Сар (Җняна Чандра) гидг нер өгв. Хаана күүкн өсхләрн, сүзг иктә, бурхнд мөргдг болад, Бодьдин хутг олх кемҗәнд күрв. Тер цагт хаана нутгин олн гелңгүд хурҗ ирәд, күүкнд: «Чи ода өңгрәд, күүкд күүнә бий-цогцан оркҗ, залу күүнә бийд хүврәд ирҗ, хамг әмтнә тусин төлә залу бийәр үүлд!».
Теднд хәрү күүкн иигҗ келв: «Залу күүнә бийд олн күн бурхна хутг олхар хамг әмтнд тус күргҗ бәәнә. Зуг ода чигн күүкд күүнә бий-цогцар Бодин хутг олх күн уга болсар, би олн үлгүр болхин төлә эн бийәр бодин хутг олҗ, орчлңгин зовлңгиг эврүләд йовсув!». Иигҗ келәд, бурхна өмн таңһрг тәвҗ, Белг-Билгин Сар гидг хаана күүкн күүкд күүнә бийәр хамг әмтнд туслҗ, диянд (медитацд) сууҗ, номан умшҗ, бурхдыг тәкҗ, хамг әмтиг аврад, зовлңгас гетлҗ йовсар эндкгин (индин) келнд «Тара эк», мана келәр «Гетлгч эк» гидг нертә болв. Тер бүтәҗ кесн үүләр Дәрк өрүни хот идхин өмн нег агчмд делкә эргҗ нег сай әмтнә эрл хаңһаҗ авдг, сөөни хот эдлхин өмн бас нег сай әмтиг зовлңгас авдрг бәәсн мөн.
Илвтә-сидтә күчтә болсар, Дәрк өмнәс үлү әмтнд туслхин төлә бийән үрҗүлҗ, хөрн негн Дәркд хүвлҗ, улм-улм әмтиг зовлңгас гетлгдг болв. Тер хөрн негн Дәркд нерәдсн кезәңк ном бәәнә. Номин тууҗ-түүкиг сергәҗ, танд медүлхд, тер номиг мана Бурхн Багш Бирузана (Вайрочана) гидг бурхнас ик эрт-урд цагт соңсч авад, әмтнд туслгч хөрн негн Дәркин тускар медәд, чееҗлҗ авч йовсн болдг. Хөөннь Шакьямуни эврән бурхн болҗ, эн һазрт ирсн цагт хөрн негн Дәркин ном олн шевнртән келҗ делгрүлсн болдг, гиҗ хуучн судрт бичәтә йовна. Төвдин орнд болхла, Эндкгин номин сурһулин багш Атиша эн номиг авч ирҗ, ик делгр түгәҗ алдршулсн болдг. Хөөннь эн номиг төвд келнәс өөрд-хальмг келнд мана богд багш Зая-пандит орчулҗ бичсн болдг.
Тер хуучн цагас авн өөрд-хальмгуд хөрн негн Дәркин магтал-номиг эврә келәрн умшад, хурлын гелңгүд чигн төвд келнә яң-айсар айслулҗ умшад, әмтнә керг кедг бәәҗ. Хөрн негн Дәркин магтал-номиг нег дәкҗ умшдг биш, һурв умшх кергтә. Бас магталын шүлг умшхларн, зәрм гелң күн хөрн негн Дәркин тәрнь чигн дахулҗ умшдг бәәҗ. Тернь хальмг келнд «Дәрк давтх» гидг нертә болв. Төвд үзг-бичг меддго хальмгуд хурлд одад, гелңгүдин умшлһ сурхла, теднәр хөрн негн дәркин номиг «давтулдг» болв. Тер цагас авн өдгә цаг күртл мана көгшд, теднә келсиг соңссн баһчуд чигн, хурлд орхларн, «Дәрк давтулх» гидг ном сурцхана. Тернь, йосндан болхла, һурвнас үлү хөрн негн Дәркин магталын ном умшҗ, тәрнинь чигн давтад умшх умшлһн болна.
Зуг тер хуучн цагт мана хальмгуд сурһуль уга, үзг-бичг меддго болсар, ном болхас биш, эврә һаран әрә тәвҗ йовдг бәәҗ. Ода болхла бидн цуһар бичҗ, умшҗ чаднавидн. Гелңгиг сурлго, эврән чигн сууһад авч, бийдән Дәрк давтулҗ чадҗанавидн. «Эврән умшсн ном күүһәр умшулсн номас үлү күчтә болдг», - гиҗ нег хуучн хальмг судрт бичәтә бәәнә. Тер төләд хурлд гүүҗ, гелңгиг хәәхәс мадн эврән чигн эдү мет номиг бийдән умшад авх арһта әмтн болҗанавидн. Эн арһан ашглҗ йовхла, деернь бас әрүн йовдлар йовҗ, худл-хуурмг, мек, хулха-була угаһар бәәсн күүнд шулмс-чөдкр хор күргҗ чадшго. Тиигхлә эврә бийдән умшсн «дәрк давтулх» гидг номин буйна күчн маднд туста болҗ, золвлңгас хаһцулҗ өгх.

Сетән Дорҗ

Видео