Уснд єал шатна, «оошк» нуурмуд бііні

23-11-2020, 15:32 | Таңһчин зәңгс » Эндрк ґдрин тґрір

Зуульчнрин оньгиг эзлх соньн олн тоот Хальмгин Хар Єазрин районд бііні. Тиим нег ґврмљті юмн – «єалта» эс гиљ «шачах» артезианмуд гиљ нерідљ болхмн. Элст – Іідрхн Федеральн хаалєар йовдг імтн, нег ўлў соньн тоотар соньмсдг імтн тер йовдлыг ўзљ, интернетын дґњгір талдан імтнд зіњглљ медўлні. Федеральн хаалєас ґмн ўзг тал йовад, Адг селініс невчк дављ єархла, тер «шачах» булгуд ўзљ болхмн.
Теегт єазр дорас «єалта» усн бульглљахиг ўзхд йир соньн болна. Тер халун єалыг єарарн авч болхнь нег ўлў алњ болх юмн. Тиим юмн біідви? Худл тертн, кино дала икір хілієід, тґґрчіх біідлтіт, гиљ терўгинь кесгнь бурушана. Болв тиим йовдлыг эврі нўдірн ўзлго иткні гисн амр биш.
Эжго теегт элсті хотхрт булгин усн бульглад, шурљњад гўўєід бііљ, бичкн нур болљ хілігдні. Тўрўн авгтан терўнд ґврх юмн уга болљ медгдні. Болв терўнд єал орулхла, усн шатад бііні. Эннь йосндан ґврмљті!
Болв біірн імтні ціілєврір, эннь номин бірмтгті. Шачах артезианмуд, гиљ неріддг эн йовдлын тускар иигљ ціілєні. Дора єазрин кґндід усн газла негдљ хольгдна. Метан уснла ниилід, тер хольвр тегід єал орулсн цагла шатна. Йириндін эн єазр углеводородар байн болдмн. Зірм єазрар газин болн усна булгуд єазрин кґрснд йир ґґрхн єарч ирхлі, імтн «шачах» артезианмуд ўзні.
Эн йовдлын тускар Хар Єазра імтн сін медні. Давсн зун љилин йирдгч љилмўдт тенд совхозин єардач кґдлљісн Бембин Константин хґґчнрин хошмудыг тер газиг олзлљ, імтні љирєлинь ясрулхд туслсан тодлна. Біірн хґґчнр ґґрнь біісн зґґриг олзлљ чадв. Эдніс єартан ґґтінь єазрин кґрснд ґґрхн усна болн газин хольвриг хоштан орулљ авв. Эдн артезианск худг кергті єазрт бурєудад, деернь ик сав, терўнд хойр турва углљ тівні. Терўгірнь нег турваєарнь – усн, талданарнь – газ орљ ирні.
Тґрўц хоорндан ирлцдго йиртмљин хойр тґрлт – усн болн єал хойр негдні гисн юмиг ухалхд чигн амр биш. Хальмг улсин шўлгч Љимбин Андрей усн болн єал хойрин туск шўлг бичснь цецн ухана сурємљта. Болв љирєлд иигід усн єал хойр ниилні гисн йовдлыг ўзхин тґлі Хар Єазра районд одх кергті.
Хар Єазрар зуульчлљ йовх туристнр соньн олн тоотла таньлдна. Зуульчин хаалєд ґврмљті «шачах» артезианмуд чигн орна. Тер зульчллєна хаалєиг «Бумбин орн» гиљ нерідні. Эн хаалєар ирсн улсиг Манљин Хоњєр болн Муушкан Бадм дахулљ йовљ ўзўлні.
Юнгад эн Хар Єазр гиљ нерідгддгин тускар ирсн улст келљ ґггдні. Хар Єазрт ўвл ик зуудан цасн уга болна. Энд кезіні цагас авн малыг ўвлин идгўдт авч ирљ идшлўлдг біісмн. Хальмгин єазрас біітхі, ґґр эргндк мўљіс болн крайіс мал тууљ ирдг біісмн. Ўвлин цагла самолетар нисч йовад, эн єазриг дееріснь хіліхлі, эргндін цаєан цаста тиньгр біірнд дунднь хар єазр кўўні нўдиг авлна. Ўвл дулан, цасн уга болдг єазр тиигід Хар Єазр нерті болсмн. «Ўвл уга хаврар біідг…» гиљ келгддгір, йосндан Бумбин орн биший?!
Шачах усиг амсљ ўзсн імтн терўг давста гиљ келні. Йириндін хальмг теегин цуг усн давстаєинь цугтан медні. Хальмг ціієін манахс давста, тостаєар уудгинь зуульчнр бас келљ ґгні. «Йиртмљиг болн ґґр эргндк ањ-аєрусиг шинљлід, мана ґвкнр халун єањ цагла теегт бііх імті тоот, мал, љивртнр болну давста ус уудгинь ўзсмн. Тиигід эдн удан цагт, зірмдін ґдрин дуусн амндан чиигті юм авлго йовдг бііљ. Тегід мана ґвкнр халун хальмг ціієін уучкад, гесндін ґлг авсн деерін, кесгтін ундаслго біідмн.
Келхіс, «Бумбин орнд» ирхлірн Европд єанцхн кґді єазрар йовљ, элсті ґґдмсір давшљ ўзхмн. Дікід энд «оошк» нуурмуд бііні. Нуурт бііх бичкн усна хорхас нууриг сііхрўлні. Номин халхар ґгдг ціілєвріс нань нег домг бііні. Кезіні кўчті діілдіні хґґн хан цергчнрін нааран дахулљ ирід, нуурин уснд усчад, шавинь эдгідг біісмн. Давста усн шав дарунь бўрлдхд туслдг бііљ. Хаана баатрмудын цуснас нуурин усн оошк ґњгті болсмн гиљ імтн дунд келгдні. Яєдг болвчн ґврмљті єазр.
«Бумбин орнас» єарч йовхларн зуульчнр эврі дурарн тоосх хулдљ авад, деернь нерін бичід ўлдіні. Хґґннь тер олн тоосхас ишкі гермўдин улнь Єалын єулмтын эргнднь тівгдні. «Бумбин орнд» љилин дґрвн цагт імтн ирљ, Хар Єазрин ке-сііхн тоотла таньлдљ чадљана. Кесг дікљ соњсхар, нег одад ўзснь деер гиљ келдмн.

ЉИРЄЛИН Кермн

Видео