Баһчуд төрскн һазртан бәәх саната

16-10-2024, 16:19 | Общество, Таңһчин зәңгс, Зіњг

Октябрьск района Цаһан Нур селәнд төрскн һазр-усндан эңкр, хальмг келндән хару улс бәәнә. Сүл җилмүдт баһчуд өсәд-боссн һазртан өрк-бүлән өндәлһҗ, дөңцл эдл-ахудан малан асрхар шунҗахнь бахмҗта. Баһчуд дунд олн үртә эк-эцкнрин то өсчәх йовдл терүг иткүлҗәнә. Эн зунар селәнд баахн мергҗлтнрин төлә шин гермүд тосхгдҗ эдлврт орулгдв, удл уга энд сойлын Гер бат ясврин хөөн секгдхмн. Бидн Цаһан Нуурин муниципальн бүрдәцин толһач Энән Галинала күүндәд, селәнд дәкәд ямаран төрмүд хаһлгдхин тускар келҗ өгхинь сурвидн.
- Мана селәнә сойлын гер 1987 җилд тосхгдсмн, тер цагас авн энд ясвр кегдәд уга билә. Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату, таңһчин залвр болн района һардвр эн төр хаһлхд ач-тусан күргәд, «Сойл» гидг келн-улсин төсвин медлд давсн җилин чилгчәр ясврин көдлмш эклв. Мана селәнә сойлын герин бат ясвр келһнд ут тоодан 46,6 сай арслң һарһгдв, терүнәснь 37,3 сай арслң шаңһа болн 5,3 сай арслң таңһчин хазнас йилһгдв. Бәәрн хазн 4 сай арслң бас йилһсн билә. Ясврин көдлмшиг «Кишг» гидг тосхлтын бүрдәц (һардачнь Дорҗин Эркә) күцәв. Келхд, тосхачнр көдлмшән үнн-чик седклтәһәр кеһәд, сойлын гериг сәәхрүлҗ шинрүлв. Энд үүдд-терзмүд сольгдв, усна, дулана, электрокүчнә сурвлҗн болн түүмрәс саглуллһна кергсл шинрүлгдв. Тер мет герин орань бүклдән сольгдҗ, өдгә цага тосхлтын материалмуд олзлҗ кегдв. Сойлын гер үкр сард байрин бәәдлд секгдхмн гиҗ зуралҗанавидн, ода тәәзиг кеерүллһнә, һаза - дотакинь ахулҗ сән кец-таал тогталһна керг күцәгдҗәнә, – гиҗ Галина Андреевна келв.
Бат ясвр келһнд йилһгдсн мөңгиг олзта-тустаһар олзлад, хуучрсн цуг тоотынь шинрүлснә хөөн тәәзиг кеерүлх, шин сандл хулдҗ авх кергтә болв. Тегәд селәнә муниципальн бүрдәцсин һардвр Хальмг Таңһчин сойлын болн зуульчллһна министерствд бичг бичәд, немр мөңг йилһхинь сурв. Эднә сурврар тәәзин көшг, 300 сандл хулдҗ авлһнд таңһчин хазнас немр мөңгн йилһгдв. Сойлын герин хашаллһна төр хаһлхд Октябрьск района муниципальн бүрдәцин толһач Увшан Басң дөң-тусан күргснд цаһан нуурахн ик ханлтта бәәнә. Тиигәд района һардврин сүв-селвгәр эдн әмтнә седвәр дөңнлһнә көтлврт орлцх болв. Ирх җилд сойлын герин эргнд ке-сәәхн хаша тосхгдхмн. Эн кергт таңһчин болн района хазнас мөңгн йилһгдсн деерән бәәрн әмтн бас тәвцән орулх зөвтә.
Сойлын Гер ясврин хөөн секгдхлә, энд бәәрн әмтн билг-эрдмән делгрүлҗ, цаган сергмҗтәһәр давулхмн. Ода энд Бембета Надежда бәәрн бичкдүдиг домбр цокдг дасхчана, долан хонгт хойр дәкҗ кичәл давулна. Иргчдән бөдүн улс бас домбр цокдг дасхх чигн биз. Селәнд билгтә улс баһ биш, тегәд үүдәгч коллектив тогтаҗ, дууна баг бүрдәх санан бәәнә. Энд дегтрин саңгин төлә хора йилһгдв, көдләч Эрднин Цаһан дегтрмүдиг диглҗ, умшачнр ирхиг күләҗәнә. Сәәхрҗ шинрүлгдсн сойлын герт сән өдрмүдт нерәдгдсн нәр, байрин керг-үүлдврмүд давулгдхла, селәнәхнә җирһл соньн болхнь лавта.
- Мана баһчуд төрскн һазртан бәәхәр зүткҗәхнь байрта. Ода селәнд тавн-зурһан үртә баахн өрк-бүлмүдин то өсчәнә. Эн җилин эклцәс авн мана селәнд 7 нилх төрв. Селәнә бичкдүдин садт 45 күүкн-көвүн орна. Эн җил мана селәнд «Селәдин хамцу делгрлт» гидг шаңһа көтлврин йовудт 4 гер (зургт) тосхгдв. Дәкәд селәнә ипотекин халхар бас дөрвн гер босхгдв. Баһчуд төрскн селәндән шин гер босхҗ, олн үрән өскәд, кергән энд делгрүлҗәхнь Цаһан Нуурин иргч сән-сәәхн болх гисн бат ицл өгнә. 2019 җиләс авн Сарпа һолд усн орв, ода энд заһсн бәәнә, тегәд мана тал бәәрн әмтн бәәтхә, кесг һазрас заһсчнр ирҗәхнь темдгтә. Тегәд бәәрн арһлач Даван Тимурлә күүндәд, һолын көвәд зуульчнрин төлә сән таал тогталһна төсв күцәх зура бәәнә. Бәәрн баһчуд өвкнриннь авъяс-заңшал хадһлҗ, малан асрҗ, эврә керг бүтәҗ көдлхлә, мана селән батрад, өсәд-өргҗәд бәәхнь лавта болхмн. Таңһчин болн района һардврин дөңгәр бидн талдан чигн шаңһа көтлврмүдт орлцх санатавидн. Тиигәд бәәрн сурһульд бас бат ясвр кех, шин эмнлһ тосхх кергтә. Кех-күцәх көдлмш дала, төрскн һазриннь делгрлтин төлә бидн арһ-чидлән хамцулҗ өмәрән зүткхвидн, – гиҗ Галина Андреевна иткүлв.

ДООҖАН Наталья

Видео