Өвкнрин үлгүрәр малчнр болв

Вчера, 17:10 | Общество, Таңһчин зәңгс, Зіњг, Селәнә эдл-аху, Күн болн җирһл

Ик кезәнәс авн мана өвкнр малын ард йовдг бәәсинь цуһар меднә. Мал асрхла, амн тоста гиҗ келдг. Нүүдлин улс болсндан хальмгуд ишкә герән теегт босхч, малан у-өргн һазрт идшлүләд йовсмн. Иҗлин көвәд хальмг улс дөрвн зүсн малан өскәд, өрк-бүлмүдән асрдг бәәҗ.
Мал өсклһн кезә чигн амр биш керг болна. Целинн районд бәәдг баахн фермер Очра Санҗин келсәр, энүнә өвкнр теегт малан хәрүлҗ, үрдән бичкнәснь авн дахулҗ, эн эрдмд дасхсмн.
Энүнә өвк аавнь Санҗ Урубжурович 110-ч Хальмг онц дивизин ханьд церглҗ йовла. 1942 җилд Сталинградыг болн Кавказиг хортнас харсад, күндәр шавтсн билә. Тер цагт Санҗ Урубжурович авалян гееһәд, тууврин цагт һурвн үртәһән Алтан крайин Алейск района «Красный партизан» колхозд тусна. Тенд Очра Санҗ колхозин бригадт мал хәрүлдг болв. Хөөннь чадмган үзүләд, бригадыг һардна.
Төрскән харсгч Алдр дән төгсхлә, Санҗ Урубжуровичин ууһн үрнь Үлмҗ эцкиннь бригадт көдләд йовла. Хальмг теегтән хәрү иртл эн Сиврт ах хөөчәр көдлв. «Красный партизан» колхозин хамгин сән хөөч болсндан 1959 җилд Очра Үлмҗ Алтан крайин улсин эдл-ахун күцәмҗин һәәхүлд орлцв. Терүнә дару энүг партин ханьд орулв. Сиврт Үлмҗ Санджиевич Галина Сангаджиевнала таньлдад өрк-бүлән өндәлһнә. Сиврәс хальмгуд төрскн теегтән нүүҗ ирснә дару чадмг хөөчиг удандан тәвлго билә. Зуг төрскн һазриннь тачал ик болад, 1961 җилд Очировихн Хальмгтан ирв. Олн җилмүдин туршарт Үлмҗ Санджиевич Целинн района «Ленинский» совхозд малчар көдлв. Тенд Очра Үлмҗ эцктәһән болн Муучка дү көвүтәһән таңһчан шинәс босххар седклән тәвҗ шунҗ көдлсмн. Җил ирвәс Очировихн малан өскәд, сән төл авад, ноос икәр кирһәд, мал өсклһнә кергт ик тәвцән орулҗ нүүрләчнрин тоод йовла. Тер төләдән Улан Одна Күч-көлснә, Октябрьск хүвсхлин, Ленинә орденмүдәр болн талдан чинртә олн зүсн темдгүдәр ачлгдсн болдг. Очра Үлмҗд Хальмг АССР-ин ачта малчин нерн зүүлһгдлә. Ода Целинн района Ик Чонса нег уульнц энүнә нер зүүҗәнә.
Олн җилдән үнн-чик седклтәһәр көдлсн малч Очра Үлмҗ дорас өсч йовдг үйнрт үлгүр болҗ йовла. 1989 җилд Үлмҗ Санджиевич Алексей көвүндән кергән даалһад, ачта амрлһнд һарв. Цаг нег ормдан зогсхш гисәр, хүврлтс учрад, Алексей Улюмджиевич «Мер-Сан» нертә крестьянск-фермерск эдл-аху бүрдәһәд, эцкиннь кергиг цааранднь күцәһәд, эндр күртл күцәмҗтәһәр көдлҗәнә. Очра Алексей бичкнәсн авн аавиннь болн эцкиннь ард йовад, мал өсклһнә кергиг сәәнәр меддг болв. Тер мет эрдмәрн эн зоотехник болна, тегәд ирлцңгү цуг тоотыг эврән күцәнә. Эрдмәрн юрист, энүнә аваль Ольга Сангаджиевна эдл-ахун бәрмт цаасинь белднә. Сүл җилмүдт эднә эдл-ахуд тохма хөд өсклһнд онц оньг өггдҗәнә.
Очра Алексей аавиннь болн эцкиннь үлгүрәр өрк-бүлин кергән бас үрдтән даалһх күслтә бәәнә. Өдгә цагт болхла отхн көвүнь Санҗ мал өсклһнә халхар таңһчин селәнә эдл-ахун халхд тәвцән орулҗ йовна, гиҗ келх кергтә. Дунд сурһульд орхин урд Санҗ үвл-зун уга даңгин эцкиннь өөр хошт бәәдг билә. Тер төләдән мал өсклһнә кергиг бичкнәсн авн үзҗ медҗ йовла. Эндр Санҗ Алексеевич «КАН-МЕР-САН» КФХ-н һардач болна, эн дөрвдгч үйдән малч болҗана.
Дунд сурһулян төгсәһәд, Санҗ Хальмг ик сурһулин юристын дацңд орҗ сурв. Хату цаасан авад көвүн балһснд үлдәд, ирлцңгү бүрдәцд көдлх гиҗ өөрхн элгн-саднь санҗала. Зуг Очра Санҗ өвкнрин авъясар болн үлгүрәр насн-җирһлән мал өсклһнд нерәдхәр шиидсмн. Өдгә цагт энүнә эдл-ахуд 120 толһа тохма бод мал асргдҗана. Терүнәс нань баахн фермер өвс болн салм эврән тәрҗ урһана. Эн җилин үвлин теңгрин бәәдл байрлулҗана, ик киитн уга, мал үвлзлһнд сән чинәтәһәр орв. Хаша-хаацан ясад, малын хотан эн эртәснь хоштан зөөҗ орулад, үвлзлһнә дааврта кемд белдв.
Санҗ Алексеевич хоштан өдгә цагин сәәхн гер тосхв. Ксения авальнь герин эзән цуг халхар дөңнәд, түрүн селвгчнь болна. Эдн хамдан көвүн күүкн хойран өскчәнә (зургт). Үрднь хошт даңгин ирәд, эцкин көдлмшинь ил үзнә. Санҗд Мергн ахнь хошт бас нөкд болна.
Баахн фермерин келсәр, өдгә цагт малчнриг дөңнҗәдг болн урмдулҗадг олн эв-арһ бәәнә. Эннь эврә кергән бүрдәлһнд ик туста болна. Тиим эв-арһс олзлад, Санҗ селәнә эдл-ахун техник хулдҗ авв. Энүнә хошт «МТЗ» тамһта трактор, һазр малтдг болн нань чигн шишлң кергсл бәәнә. Эн җилд Очра Санҗ «Өрк-бүлин фермер» көтлврт орхар зуралҗана, кергтә бәрмт цаасан белдчкв. Чинртә көтлврт орад, кергән делгрүллһнд шаңһа дем авсн деерән, көдлмшч шин ормс бүрдәхәр зуралҗана.
Очра Санҗ баһ наста бийнь мал өсклһнә халхар күцәмҗ бәрәд йовна. Одахн болсн сән Өдрлә эн селәнә эдл-ахун министерствин Күндллһнә һашгар ачлгдв. Терүнәс Целинн района муниципальн бүрдәцин ачлврмудар бас кесг дәкҗ темдглгдв.
Өдгә цагин баһчудт иим өрк-бүлмүдин элчнрин тускар эрк биш медүлҗ келх кергтә. Тер юңгад гихлә орн-нутгин талдан балһсдт ик сурһульд сурад, кесгнь тенд көдлмш олад үлднә. Төрскнч седклтәнь хәрү гертән ирәд, таңһчан делгрүлҗ, күцәмҗтәһәр көдлнә.
Тааста керг бәәхлә, күн болһнд талдан һазрт йовлго гертән көдлдг арһ бәәнә. Урдк җилин зунар мана таңһчд «Хальмгин омг болн зөөр» нертә дегтр барас һарв. Тенд нег кергт җирһлән нерәдсн өрк-бүлмүдин кесг үйин элчнрин, тер тоод Очировихнә тускар бичгдв. Насн-җирһлән дурта кергтән нерәдҗ, олн-әмтнд үлгүр болад, күндтә, тоомсрта нерән дуудулад таңһчиннь тууҗд орснь лавта болв. Цаг давад, Очра Санҗин Үлмҗ көвүнь өсәд-босад, өвкнриннь үлгүрәр төрскн Хальмг Таңһчдан бас мал өскхәр седх биз гиҗ иткнәч…
КАРСАНА Евгения

Видео