Íåð ´ãëºí

01-11-2017, 12:39 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

Õàëüìã ê¢í õàëüìã íåðò³ áîëõ ç´âò³. Êåç³í³ ýí àâúÿñàí õàäºëš, öóã õàëüìãóä õàëüìã íåðò³ á³³ñìí: Áàäì, Áåìáÿ, Äîðš, Äåë³ø, Êååì³,Ò´ãð³ø ãèš. Èê êåç³í³ ºàðñí íèëõä íåð ´ãëºíä êåñã àâúÿñ á³³ñìí. Êåç³í³ ¢ðíä³í íåð ´ãõ áîëõëàðí, ãåëœä îäàä, íîì ñåê¢ë³ä, íîìàð íåð ´ã¢ëäã á³³š. Ãåëœãèí ñåêñí íîìä ÿìàðàí íåð ºàð÷ èðí³. Òåð íåðèã íèëõä ´ãäã á³³š.
Óðäíü ýê ýöê õîéð ºàðñí ê´â¢í ¢ðíä³í ýâð³í íåð ´ãäãî á³³ñìí. Ýí¢í³ òóñêàð õàëüìã òóóëüñò êåëãäí³. Ýðêš³í óãà áóðõí-øàšíà íîìàð, ýñ ãèõë³ ýëãí-ñàäíäàí ê¢íäò³, õàìãèí òîîìñðòà ê¢¢í³ ñ¢â-ñåëâã³ð íåð ´ãäã áèë³.
60-÷ šèëì¢äò íåã áààõí õàëüìã ´ðê-á¢ë áè÷êí õîòíä á³³ñìí. Ýäí³ ´ðê-á¢ëä ê´â¢í ¢ðí ºàðõëà, ýêíü áèéä³í òààñòà Ñàíàí ãèäã íåð ´ã÷. Òèèãõä ýí íåðí õîâð íåðíä òîîëãääã á³³š. Òåã³ä íåã õîòíà óëñ ÿºñí ñ³í íåð ´ãñìá ãèš ´âð³ä ò´ð êåöõ³š. Òåð ¢ðíü íèëõ öàãòàí ãåìí³ä ´œãðš îäâ. Öóòõëœ ñåë³í³ñ óóšìä á³³õ õîòíä ýì÷ óãà á³³ñí³ ó÷ðàð òèèì ºàøóòà éîâäë ó÷ðñìá, àëü ê¢¢í³ í¢äí ê¢ðñìí, ìåääã àðº óãà. Áîëâ äàðóíü ä³ê³ä íåã ê´â¢í ºàðõëà, ýêíü àâàëèííü àâºèã íåð ´ãòí ãèš ñóðñìí. Òèèãõë³íü ê´ãø³: "ͳ, îðñ íåð 碢º³ä õàëüìã Èâàí áîëàä éîâòõà!" ãèš. Òåð ìåä³ò íåã ò´ðë³ íèëõä îðñ íåð çààš ´ãñíü îðòà ãèš ñàíãäíà. Êåç³í³ íèëõ ò´ð³ä, óäàíä á³³ëãî, õîðàä á³³õë³, Ýðëã íîìèí õààã ìåêëõ³ð òàëûí êåëí-³ìòí³ íåð ´ãäã á³³š. Òåð ìåò ê¢¢í³ í¢äí ê¢ð³ä õàðø áîëšàíà ãèš êåëäã á³³ñìí. Ê¢¢êäíü õîðàä á³³äã ´ðê-á¢ëä ºàðñí áè÷êä¢äò ç´ðö ìó íåð ´ãäã á³³š: ¥òí, Íóñòà, Ìó, Ìåêë³, Ìó Ê´â¢í, íàíü ÷èãí. Ìó íåðí ê¢¢í³ í¢äí³ñ, ãåì-øàëòãàñ ãåòëäã á³³š ã躳ä ìåä³òíð êåëí³. Óðäíü áîëõëà, Òàêà, Íîõà, ßìàí, ªàõà ãèäã õàëüìã íåðä äàëà á³³ñìí. Çóã îäà ´â³ðö áîëš ìåäãäõ³ñ áèø. Ñàíñí ñàíàíü á¢ò³ä, èèì íåðò³ áè÷êä¢ä óò íàñ íàñëäã á³³š. Àðäàñí áàñ 䢢íð³í äàõóëäã ì´í. ߺš ìåäõâ? Ýí àâúÿñ ÷èê ÷èãí áèç. Èèì íåð 碢ñí áè÷êä¢ä õ´´ííü ´ñ³ä-áîñõëàðí ýâð³ íåð³ñí è÷äãî á³³š, þœãàä ãèõë³ ó÷ðèíü ìåä³ä, ç´âø³ð³ä á³³äã á³³š. Êåç³í³ òåä¢ ä¢œã³ ýê-ýöê³í ñîœñäã, ê¢íäëäã á³³ñìí. ߺàä íàíä òèèì ìó íåð ´ãñìá ãèš ýê-ýöêä³í ºóíääãî á³³ñìí. Îäà ÷èãí èèì íåðä³ñ á¢ðäñí ´âêèí íåðí õàðà áèø³ð õàðºíà: Òàêàåâ, Ãàõàåâ, Íîõàåâ, Õóëõà÷èåâ, ßìàíîâ, Ìóêåáåíîâ.
ijê³ä áîëõëà õàëüìãóä ꢢêäò³í ñàðèí ´äðèí òî ´ãäã á³³š. Óðäíü Çóðºàí, Äîëàí, ͳ³ìí, Éèñí, Àðâí ãèäã íåðä îëàð õàðºäã á³³ñìí. Êåëí óëñèí áàéðèí ´äðë³ õà𺚠ò´ðñí ꢢêäò Çóëà, Öàºàí ãèäã íåðä ´äã³ öàãò ÷èãí ´ãí³.
Íèëõ ò´ðš³õ ñààìëà êåí ò¢ð¢í áîëš èðõë³, òåð ê¢¢í³ íåðí íèëõä ´ãäã á³³š. Ñàíš ãèäã íåðò³ ê¢í îðš èðõë³, íèëõèí íåðí Ñàíš áîëäã. Äåëãð ãèäã íåðò³ ꢢêä ê¢í îðš èðõë³, íèëõ ꢢêí³ íåðí Äåëãð áîëäã á³³š. ßìð íåã îí÷òà éîâäë ó÷ðšàõ êåìä ¢ðí ò´ðõë³, áàñ òåð¢íë³ èðëö¢ë³ä íåð ´ãäã á³³š. Íåã èèì ¢ëã¢ð çààõàð á³³í³â. "Ìèíè íåðí³ òóóš èèì. Šèðäã÷ šèëì¢äò ìàíà ´ðê-á¢ë ÁຠĴðâä³ ðàéîíà íåã ñåë³íä á³³ñí öàãò Êåðìí ãèäã ꢢêíä ³ðê ç´´š, äèãò³ òåð ´äð áè ò´ðñí áîëäã. Òèèã³ä íàíä Êåðìí ãèäã íåð ´ãñíü òåð", - ãèš òàíüë ꢢêä ê¢í êåëš ´ãâ. Íàéäã÷ šèëì¢äèí ÷èëã÷³ð ò´ðñí Áàäìà ãèäã áààõí çàëó ÿºàä ýí¢íä òèèì íåð ´ãñí³ííü òóñêàð èèãš êåëí³. Äèãò³ ýí ò´ðõë³, íåã óóëüíöä á³³ñí ´´ðõí ýëãí-ñàäíà ê´â¢í ³³ðìä öåðãëš³º³ä, àõð áîëçãèí àìðëºíä èðñí á³³š, òèèã³ä ýí¢í³ íåðí ýí áàéðòà éîâäëûã òîäëóëíà. Òåð êåìä õàì-õîøà á³³ñí Áàäìà ê´â¢í ³³ðì³ñ ýñ èðñí áîëõëà, òàëäàí ÷èãí íåð ´ãõ á³³ñí áîëšàíà.
Áàéðòà ꢢêä ê¢í ýâð³ííü òóóšàí êåëí³: "Áè ýê-ýöêä³í õîéðäã÷ ꢢêí ¢ðí, ýäí áîëí ýëãí-ñàäíü òîõìèííü íåð äóóäóëõ ê´â¢ ê¢ë³š³ñìí. Òåã³ä íàìàã êåðãëãî, óäàíä íåð ´ãëãî á³³š. Òèèã³ä íåã ä³êš ýêì ÿìàðàí íåð ´ãõì ã躳ä óõà òóœºàšàºàä, ºàçàðàí ºàðàä, ò¢ð¢í õàðºñí ꢢêä ê¢¢í³ íåð ´ãí³â ãèš øèèäí³. Òåð êåìä äèãò³ íåã óóëüíöä á³³ñí óéí íàñòà Áàéðòà ꢢêí õóäãàñ ñóóëºòà óñ ç´´š éîâñèã ¢ç³ä, òèèã³ä òåð¢í³ íåð ´ãñìí. Òåð ꢢêí éèð ê´äëìø÷, äèãò³-äàðàòà ꢢêí á³³ñìí".
Ê¢í áîëºíà íåðí ´ãëºí³ òóóšíü ´â³ðö. Áàäìèí Àëåêñåéèí "Àðíçëûí 㢢äë" ãèäã ðîìàíä ßìàøêà ãèäã íåðò³ ꢢêí³ ä¢ð ¢ç¢ëãäš³í³. ߺàä òèèì íåð ´ãñí³ òóñêàð ¢¢ä³âðò òîäðõàºàð êåëãäí³. " Ìèíè ´âê ýöê õîéð ê´â¢ò³ áèë³. Èê ê´â¢í³ñíü ºóðâí ꢢêí ºàðàä, íàíü ¢ðí ºàð÷ óãà. Õîéðäã÷ ê´â¢íü, ìèíè ýöê, áàñ õîéð ꢢêí, ìèíè ýã÷íðèã, ºàðºàä, ºóðâäã÷ ¢ðíü áè ºàðõìí á³³š¢â. Îäà ìèíè òîõìèí íåð äóóäóëõ ê´â¢í ºàðõ, íåðèíü ýâð³í ´ãí³â ãèº³ä ´âãí êåëñí á³³š. Äèãò³ íàìàã ºàðõä ´âê ãåðò³í óãà, èê ê´â¢íä³í ãèè÷ä á³³š. Ê¢¢êí ºàðâ ãèš ´âãíä 糜㠴ãõä³í ìàíàõñ òåð¢í³ñ ³³º³ä, òàã÷ã á³³š. Õîéð ñàð áîëàä ´âãí õ³ðš èðõë³, áè ç´â³ð áîîšñí á³³š¢â. Òåã³ä ìèíè ýýš íàìàã ´ê³ðë³ä, ÿìàíà èøê ãèäã á³³š. "ßìàíà èøê ÷èãí áîëã", - ã躳ä à÷ ê´â¢í³ îðìä ꢢêí ºàðñíä óóðëñí ´âãí òèèì íåð ´ãñí á³³š. Àðº óãà. Ààâàñ ³³äã áîëí ê¢íäëäã ìèíè ýê ýöê õîéð òåð íåðíäíü ç´âø³ëí³. Çóã ñåëüñîâåòä ãåð÷ëëºí³ öààñ áè÷¢ëõ³ð èðõë³, ñåãë³òðíü êåëš: - "Òèèì íåðí ñïèñêä óãà". Àðº óãà ìèíè ýêèí ýðëºí äåã³ä ãåí³ðò³ áîëàä, ñåëüñîâåòèí ñåãë³òðèí ç¢ðêíü óéäàä: - "ͳ, íåðíü ßìàøêà áîëã. Ê¢¢êí ꢢíä èðëöœã¢, ãåðò³í ´âãí³ ´´ð, ÿìàíà èøê ÷èãí ãèòí!" - ãèš ìåë êåí³ ÷èãí ñàíàºàð ýñ áîëñí áèéíü, ´âãèã òåâ÷³ä, òèèãš ìèíè íåð ãåð÷ëëºí³ öààñíä áè÷š". Òèèã³ä ýí ¢¢ä³âðò ꢢêí íåðí³ííü òóñêàð á¢êë òóóš êåëš ´ãí³. Àøòíü ßìàøêà ãèñí ñ³³õí áîëí êåëõä àìð íåð 碢š.
Õàëüìã íåðäèí òóóšíü áàéí áîë÷êàä, éèð ñîíüí. ªóíäë ò´ðõä, ´äã³ öàãò óóë õàëüìã íåðäèí òîíü áàºðàä, õóó÷í íåðä ºîëãäàä, íóðºëšäàí îðñ íåðä äåëãð³ä éîâíà. Èê³ð ò³âñí 20-25 õàëüìã íåðí îëçëãäíà. Õóó÷í íåðä éèð õîâð. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ áàº÷óä êåëí-óëñèííü íåðä³ð ñîíüìñš, ¢ðí-ñàäíäàí óóë õàëüìã íåðä ´ã³ä á³³õë³ ñ³í áîëõìí ãèš ñàíãäíà. Ýííü ò´ðñêí êåëíä³í, ñîéëäàí õ³³ðò³ áîëäãèí òåìäã áîëõíü ì´í.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ

Видео