Àêòèâèñòû Îáùåðîññèéñêîãî íàðîäíîãî ôðîíòà â Êàëìûêèè äîáèâàþòñÿ, ÷òîáû îáóñòðîéñòâî òðîòóàðà âêëþ÷èëè â ïðîåêò ðåêîíñòðóêöèè äîðîæíîãî ïîëîòíà îäíîé èç óëèö ã. Ýëèñòû.
Ê "ôðîíòîâèêàì" îáðàòèëèñü æèòåëè ñòîëèöû Êàëìûêèè ñ ïðîñüáîé ïîñîäåéñòâîâàòü â ðåøåíèè âîïðîñà ïî óêëàäêå íîâîãî òðîòóàðà âäîëü àâòîìîáèëüíîé äîðîãè ïî óëèöå Òîëñòîãî. Ïî ñëîâàì ãîðîæàí, â íà÷àëå ëåòà â õîäå ðåêîíñòðóêöèè äîðîæíîãî ó÷àñòêà ïðåæíÿÿ ïåøåõîäíàÿ çîíà áûëà ðàçðóøåíà, à íîâàÿ, êàê îêàçàëîñü, â ïðîåêòå íå ïðåäóñìîòðåíà.
Âûåõàâ íà ìåñòî, îáùåñòâåííèêè óáåäèëèñü â ôàêòàõ, èçëîæåííûõ â îáðàùåíèè. Êàê ðàññêàçàë ÷ëåí ðåãèîíàëüíîãî øòàáà ÎÍÔ â Êàëìûêèè Áààòð Ìåðãóëü÷èåâ, â íàñòîÿùåå âðåìÿ äëÿ òîãî, ÷òîáû äîáðàòüñÿ äî äîìà, ìåñòà ó÷åáû è ðàáîòû, ëþäè, ïðîæèâàþùèå â ðàéîíå óëèöû Òîëñòîãî, âûíóæäåíû âûõîäèòü íà ïðîåçæóþ ÷àñòü.
"Íàèáîëüøóþ òðåâîãó âûçûâàåò ñèòóàöèÿ, ÷òî òàêàÿ "ïðîãóëêà" ìîæåò ñòàòü êðàéíå îïàñíîé äëÿ æèçíè è çäîðîâüÿ, òàê êàê íà ýòîì ó÷àñòêå íàõîäèòñÿ êðóòîé ïîâîðîò: ïîÿâëåíèå ÷åëîâåêà íà äîðîãå äëÿ âîäèòåëåé îêàçûâàåòñÿ íåîæèäàííûì è ìîæåò ïðèâåñòè ê íåïîïðàâèìûì ïîñëåäñòâèÿì. Ìû ñ÷èòàåì, ÷òî ïðè êîìïëåêñíîì ðåìîíòå äîðîã íåîáõîäèìî îáðàùàòü âíèìàíèå íå òîëüêî íà óêðåïëåíèå îñíîâàíèÿ äîðîæíîãî ïîëîòíà, íî è íà âîçâåäåíèå èíôðàñòðóêòóðû", - ïîÿñíèë Á. Ìåðãóëü÷èåâ.
Ïðåäñòàâèòåëè Îáùåðîññèéñêîãî íàðîäíîãî ôðîíòà íàïðàâèëè ïèñüìà â àäìèíèñòðàöèþ ã. Ýëèñòû ñ ïðåäëîæåíèåì ó÷åñòü ìíåíèå ãîðîæàí è âêëþ÷èòü â ïðîåêò ðåêîíñòðóêöèè äîðîæíîãî ïîëîòíà îáóñòðîéñòâî òðîòóàðà.
Ïîäãîòîâèë
Áàòà ÁÎÂÀÅÂ

Ýð¢ë á³³ëºí³ ¥äðò íåð³äãä³ä "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèí ðåäàêöä "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ð áîëâ. Òåð¢íä òàœº÷èí íàðêîëîãè÷åñê äèñïàíñåðèí àõ ýì÷èí ¢¢ë öàã çóóð äààšàõ Ìàðèíà Õîõëîâà, "Ñóëäà" ãèäã øèøëœ ìåäèöèíñê ä´œ ê¢ðãºëí³ öóòõëœãèí ìåäïðîôèëàêòèêèí ³œãèí ºàðäà÷ Ãàëèíà Î÷èðîâà áîëí ýì÷ Åâãåíèÿ Ïîíîìàðåâà, æóðíàëèñòíð îðëöâ. Õàðºëòûã "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèí àõ ðåäàêòîð Ìåíêå Êîíååâ í¢ð ¢ã³ð ñåêâ.
Ì.Õîõëîâàí 糜ãëñ³ð, ñ¢ë êåñí òî-äèã³ð äèñïàíñåðèí òîîä 2351 ê¢í á³³í³, òåäí³ òîîä íàñíè äèãò ê¢ð³ä óãà 6 áè÷êä¢ä áîëí 333 ꢢêä ê¢í. Õ³ðíü, ñ¢ë šèëì¢äò ìàíà òàœº÷ä íàðêîëîãè÷åñê äèñïàíñåðèí òîîä îðñí óëñèí òî áàºðšàõíü òåìäãëãäš³í³. ßøêóëèí áîëí Ïðèþòíà ðàéîäûí óëñ ³ðê-÷àºð èê³ð ýäëäãíü èëäêãäâ ãèš Ìàðèíà Àíàòîëüåâíà êåëâ. Ýí šèëèí ò¢ð¢í ´ð³ëä ñòàöèîíàðò 210 ê¢í ýìíëº àââ. Òàœº÷èí íàðêîëîãè÷åñê äèñïàíñåðò ýìíëº àâñí óëñèí ò´ë³ ýí šèë ðåàáèëèòàöèí ïàëàò ñåêãäâ. Õààëºèí õàðóëûí ê´äë³÷íð ýí šèë 394 ꢢã ìåäèöèíñê øèíšëëòä îðóëâ, òåäí äóíäàñ 83 ê¢í ñîãòóºàð ê´ëãí-ê¢÷³í çàëš éîâñíü èëäêãäâ. Íàñíè äèãò ê¢ð³ä óãà áè÷êä¢äèã ýì÷íðèí øèíšëëòä îðóëõèí ò´ë³ ýäí³ ýê-ýöêíðèí ç´â êåðãò³ áîëíà. Ýí šèë çóã òàâí ê¢í øèíšëëòä îðñìí.
Ìàíà îðí-íóòãò 2017 šèëä ³ìòí äóíä 43 ïðîöåíòíü ³ðê óóäãî á³³ñí áîëõëà, ´äã³ öàãò çóã 0,6 ïðîöåíò òîãòàíà ãèš Ãàëèíà Î÷èðîâà ꢢíäâðò îðëöš êåëâ. Ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà íàðò-äåëê³í îðãàíèçàöèí òîîëâðàð ²ð³ñ³ ³ðê óóäã îðí-íóòãóäûí òîîä îðíà. Ê¢¢êä óëñ áîëí áè÷êä¢ä ³ðê, ïèèâ óóõäàí äóðëäãíü ³³ìøãò³ áîëšàíà. Íåã ¢ë¢ ñààòà ꢢêä óëñ ò³ìê òàòäã, ³ðê óóäã áîëõëà, ýäí³ ¢ðíü èðã÷ä³í áàñ ìó äàñëòä äóðòà áîëõíü ëàâòà. Òåã³ä ³ìòí äóíä ÷èê àâã-á³ðö áàòðóëëºíà, ñïîðòàð ñîíüìñóëëºíà õàëõä ê´äëìøèã øóíìºàäóëõ êåðãò³. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ áàº÷óä ñïîðòûí, ñîéëûí õàëõàð ê¢ö³ìš àâñí ꢢêä-ê´â¢ä³ñ ¢ëã¢ð àâ÷, öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëš, áèëã-ýðäì³í äåëãð¢ëš ¢¢ëäõ ç´âò³ ãèš Ãàëèíà Íèêîëàåâíà óõàí-òîîëâðàðí õóâàëöâ.
- Ìàíà ³œãèí ê´äë³÷íð òàœº÷èí ñóðºóëü-ýðäìèí ó÷ðåæäåíüñèí îþòíðëà áîëí ñóðºóëü÷íðëà äàðóíü õàðºš, ÷èê àâã-á³ðöèí ò´ð³ð ꢢíäâð òîãòàíà. À.Àìð-Ñàíàíà íåðò³ Êåëí-óëñèí áèáëèîòåêëà, Ò.Õàõëûíîâàí íåðò³ ìåäèöèíñê êîëëåäæëà, Á.Ãîðîäîâèêîâèí íåðò³ ÊàëìÃÓ-ëà, òàœº÷èí ñïîðòûí áîëí áàº÷óäûí ïîëèòèêèí ìèíèñòåðñòâë³ áàò çàëºëäà á³ðš ¢¢ëäí³âèäí. ÊàëìÃÓ-í íîìèí áèáëèîòåêä ýð¢ë-ìåíäèí êëóá ¢¢ëäí³, ìåäèöèíñê ó÷ðåæäåíüñèí óëä áàñ èèì íåãäëòñ áîëí êëóáìóä á³³í³. Ýí šèë áèäí Ýëñòä á³³äã ÑÏÎ-í ó÷ðåæäåíüñèí îáùåæèòüì¢äò îäàä, áàº÷óäëà îëí ç¢ñí êåðã-¢¢ëäâð äàâóëâèäí,- ãèš Ã.Î÷èðîâà êåëâ.
Ýì÷ Åâãåíèÿ Ïîíîìàðåâàí êåëñ³ð, ñ¢ë öàãò áàº÷óä ñïîðòàð áîëí ÷èê àâã-á³ðö³ð ñîíüìñš, ò³ìê òàòëºí áîëí ³ðê óóëºí ýäíä šèðºëäíü ê¢ö³ìš á³ðõä õàðø ê¢ðãõèã ìåäš³õíü áàéðòà. Ñ¢ë öàãò áàëºñíà ìèêðîðàéîäò ñïîðòèâí ñîîðóæåíüñ áîëí ñòàäèîíìóä ñåêãäâ, òåíä áàº÷óä îëàð öóãëðíà. Îëèìïèéñê íààääò äèèëâð á³ðñí Àëèíà Ìàêàðåíêî áîëí Ìèíãèÿí Ñåìåíîâ áàº÷óäò ¢ëã¢ð áîëíà, ꢢêä-ê´â¢ä áàñ èèì èê ê¢ö³ìšä ê¢ðõ³ð ç¢òêí³ ãèš Åâãåíèÿ Èâàíîâíà òåìäãëâ.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

Óæå âî âòîðîé ðàç â Êàëìûêèè, â ÷àñòíîñòè â Ýëèñòå, ïðîõîäèò Ìåæäóíàðîäíûé ôîðóì "Íàöèîíàëüíàÿ ïðåññà ñåãîäíÿ", â êîòîðîì ïðèíèìàþò ó÷àñòèå æóðíàëèñòû èç ðàçíûõ ðåãèîíîâ ñòðàíû è äàæå çàðóáåæüÿ: Ìîíãîëèè è Êèòàéñêîé Íàðîäíîé Ðåñïóáëèêè (ÊÍÐ).
Â÷åðà, 14 ñåíòÿáðÿ, â Ñèòè ÷åññ õîëëå ñîñòîÿëàñü òîðæåñòâåííàÿ öåðåìîíèÿ îòêðûòèÿ ôîðóìà. Ïî÷åòíûìè ãîñòÿìè ìåðîïðèÿòèÿ ñòàëè Ïðåäñåäàòåëü ïðàâèòåëüñòâà ÐÊ Èãîðü Çîòîâ, ïðåäñåäàòåëü Ñîþçà æóðíàëèñòîâ Ðîññèè Âëàäèìèð Ñîëîâüåâ, ïðåäñåäàòåëü êîìèòåòà Ãîñäóìû ÐÔ ïî äåëàì íàöèîíàëüíîñòåé Èëüäàð Ãèëüìóòäèíîâ, çàìåñòèòåëü ïðåäñåäàòåëÿ êîìèòåòà Ãîñäóìû ÐÔ ïî èíôîðìàöèîííîé ïîëèòèêå, èíôîðìàöèîííûì òåõíîëîãèÿì è ñâÿçè Ìàðèíà Ìóêàáåíîâà è äðóãèå.
Ïåðåä ðàáîòîé ñåêöèé ôîðóìà ïðîøëà ïðåçåíòàöèÿ ïðîåêòîâ ïðàâèòåëüñòâà ðåñïóáëèêè, êîòîðóþ ïðîâåëà ìèíèñòð ýêîíîìèêè ÐÊ Çîÿ Ñàíäæèåâà. Îíà ðàññêàçàëà î íàëîãîâûõ ëüãîòàõ äëÿ ïðåäïðèíèìàòåëåé, öèôðîâèçàöèè ýêîíîìèêè Êàëìûêèè, êóäà âîéäóò, â ïåðâóþ î÷åðåäü, òàêèå îòðàñëè, êàê òðàíñïîðò, çäðàâîîõðàíåíèå, îáðàçîâàíèå, ÆÊÕ.  Ýëèñòå ïëàíèðóåòñÿ îòêðûòèå Äîìà ïðåäïðèíèìàòåëÿ â Ñèòè ÷åññ.  ñêîðîì âðåìåíè â ñòîëèöå ðåñïóáëèêè îòêðîåòñÿ âòîðîé äåëîâîé ôîðóì "Êàëìûêèÿ - òåððèòîðèÿ ðàçâèòèÿ".
Î ïðîåêòàõ ðàñøèðåíèÿ òóðèñòè÷åñêîé îòðàñëè ðàññêàçàë çàìåñòèòåëü ìèíèñòðà êóëüòóðû è òóðèçìà ÐÊ Íèêîëàé Ñàíäæèåâ. Îñîáîå ðàçâèòèå îíà ïîëó÷èëà â ïîñëåäíèå ãîäû, ïîñëå èçâåñòíûõ ìåæäóíàðîäíûõ ôåñòèâàëåé "Îéðàò-Òóìýí", "Ïåíòàòîíèêà", ôåñòèâàëÿ òþëüïàíîâ, îòêðûòèÿ ïëàíòàöèè ëîòîñîâ è äðóãèõ ìàñøòàáíûõ ìåðîïðèÿòèé. Ýòîìó ñïîñîáñòâóåò è ðàçâèòèå ðåäêèõ ïðèðîäíûõ çàïîâåäíèêîâ ôëîðû è ôàóíû ðåñïóáëèêè. Ïëàíèðóåòñÿ ñòðîèòåëüñòâî íîâûõ îáúåêòîâ äëÿ ðàñøèðåíèÿ èíäóñòðèè òóðèçìà.
Î íîâûõ ïðîåêòàõ ðàññêàçàë çàìåñòèòåëü ìèíèñòðà ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà ÐÊ Âàëåðèé Àðòàåâ. Îá îñâîåíèè íåäðîâ Êàëìûêèè ñäåëàë ñîîáùåíèå çàìåñòèòåëü ìèíèñòðà ïðèðîäíûõ ðåñóðñîâ è îõðàíû îêðóæàþùåé ñðåäû ÐÊ Ñóìüÿí Àðòàåâ. Ìíîãèõ çàèíòåðåñîâàë ïðîåêò ôèðìû "Àëüôà êîìïüþòåð", êîòîðûé äàåò âîçìîæíîñòü óäåøåâèòü âûïóñê ãàçåò, äðóãîé ïå÷àòíîé ïðîäóêöèè è óâåëè÷èòü ïðèáûëü ïðåäïðèÿòèÿ.
Ïðåäñåäàòåëü Ñîþçà æóðíàëèñòîâ Êàëìûêèè Ñàíàë Øàâàëèåâ, ïðèâåòñòâóÿ ãîñòåé, îòìåòèë, ÷òî ó÷àñòíèêè ïðîøëîãî ôîðóìà çàÿâèëè, ÷òî ýòî ìåðîïðèÿòèå äîëæíî íîñèòü òðàäèöèîííûé õàðàêòåð.
"Æóðíàëèñòñêèé ôîðóì äëÿ ðåñïóáëèêè ÿâëÿåòñÿ çíà÷èìûì è âàæíûì ñîáûòèåì. Òå àêòóàëüíûå âîïðîñû, êîòîðûå îáñóæäàþòñÿ çäåñü, äëÿ ïðàâèòåëüñòâà ðåãèîíà ÿâëÿþòñÿ ãëàâíûìè â ïîâåñòêå äíÿ", - ñêàçàë È.Çîòîâ. Âëàäèìèð Ñîëîâüåâ, â ñâîþ î÷åðåäü, îòìåòèë, ÷òî Ñîþç æóðíàëèñòîâ Ðîññèè íàäååòñÿ íà êîíñòðóêòèâíûé è îòêðûòûé äèàëîã ïðåäñòàâèòåëåé ñðåäñòâ ìàññîâîé èíôîðìàöèè, êîòîðûå ïðèåõàëè â Ýëèñòó: "Äëÿ íàñ âàæåí ýòîò äèàëîã, à òàêæå âîïðîñû, êîòîðûå áóäóò çäåñü îáñóæäåíû".
Èëüäàð Ãèëüìóòäèíîâ ïîääåðæàë ýòó ìûñëü: "Íàøà ðàáîòà íàïðàâëåíà íà ñîõðàíåíèå ìèðà, ñîãëàñèÿ è ñïîêîéñòâèÿ ìåæäó íàðîäàìè ñòðàíû. È òî, ÷òî ôîðóì íàïðàâëåí íà ïîääåðæêó íàöèîíàëüíîé ïå÷àòè è ÒÂ, - ýòî äëÿ íàñ î÷åíü çíà÷èìî. Íàì âàæíî ñîõðàíèòü íàöèîíàëüíóþ ïðåññó. Íàì åñòü, ÷òî ñêàçàòü âàì, íî õîòåëîñü áû ïîñëóøàòü è âàñ".
Ïîñëå òîðæåñòâåííîãî îòêðûòèÿ ìåðîïðèÿòèÿ, ãäå ãîñòåé ïîðàäîâàëè íå òîëüêî ïðèâåòñòâåííûìè ðå÷àìè, íî è êàëìûöêèìè òàíöàìè è ïåñíÿìè, ó÷àñòíèêè ôîðóìà ðàáîòàëè â ñåêöèÿõ: "Ðåãèîíàëüíàÿ ïîëèòèêà è ÑÌÈ", "Ìåæýòíè÷åñêàÿ æóðíàëèñòèêà", "Ïåðñïåêòèâû ðàçâèòèÿ íàöèîíàëüíûõ èçäàíèé".
Ìîäåðàòîðàìè ñåêöèè "Ïðîáëåìû íàöèîíàëüíûõ èçäàíèé" ñòàëè ðåäàêòîð àâàðñêîé ãàçåòû "Èñòèíà", âûõîäÿùåé íà ðîäíîì ÿçûêå, ïðåäñåäàòåëü Ñîþçà æóðíàëèñòîâ Äàãåñòàíà Àëè Àõìåäîâè÷ Êàìàëîâ è çàìåñòèòåëü ðåäàêòîðà íàöèîíàëüíîé ãàçåòû "Õàëüìã ¢íí" Ëþáîâü Ïþðâååâà.
Çäåñü âûñòóïèëè ïðåäñåäàòåëü êîìèòåòà Ãîñäóìû ÐÔ ïî äåëàì íàöèîíàëüíîñòåé Èëüäàð Ãèëüìóòäèíîâ, çàìåñòèòåëü ïðåäñåäàòåëÿ êîìèòåòà ïî èíôîðìàöèîííîé ïîëèòèêå, èíôîðìàöèîííûì òåõíîëîãèÿì è ñâÿçè äåïóòàò ÃÄ Ðîññèè Ìàðèíà Ìóêàáåíîâà, ïðåäñåäàòåëü Ñîþçà æóðíàëèñòîâ Ðîññèè Âëàäèìèð Ñîëîâüåâ. Îíè ïîäåëèëèñü ìûñëÿìè ïî ïîâîäó èçó÷åíèÿ ðîäíîãî ÿçûêà â øêîëå. Ãëàâíîå - ýòî òî, îòìåòèëè äåïóòàòû ÃÄ ÐÔ, ÷òî èçó÷åíèå ðîäíîãî ÿçûêà âõîäèò â øêîëüíóþ ïðîãðàììó. Ó äåòåé äîëæíî áûòü ïðàâî èçó÷àòü ðîäíîé ÿçûê, è Çàêîí "Îá îáðàçîâàíèè" äàåò âîçìîæíîñòü âîñïîëüçîâàòüñÿ ýòèì ïðàâîì, à ðîäèòåëè äîëæíû ïîìî÷ü â ýòîì ñâîèì äåòÿì.

Àðâí šèë õîîðàí Áóäàðèíî áîëí Ïðîìûñëîâêà ñåë³äèí õîîðíä óðäíü Ìóøàðèíî ñåë³í á³³ñí ºàçðò Õàðàõóñ òîõìèí ýë÷íð ñóâðº áîñõâ. Òåð öàãàñ ýêë³ä, ´´ðê ñåë³äèí á³³ðí ³ìòí áàéðèí ´äðì¢äë³ íààðàí èð³ä, áóðõäòàí çàëüâðíà. Ýí šèë ñóâðº áîñõñíà àðâí šèëèí ´´í áîëâ.
Ýí îí÷òà, áàéðòà ´´íä íåð³äš ýäí Äæàíãàðèàä äàâóëõàð øèèäâ. "Õàëüìã" ãèäã ²³äðõí³ îáëàñòèí êåëí-óëñèí Íèèö³í³ áîëí Ëèìàíñê ðàéîíà "Õàìäàí" ãèäã êåëí-óëñèí ñîéëûí Íèèö³í³ îðëöà÷íð ê¢÷³í íåãä¢ë³ä, èøê³ ãåðì¢ä³í ò³â³ä, îëí ³ìòèã öóãëóëàä ýí íààäûã äàâóëöõàâ. Îëí ³ìòí á´ê á³ðëä³í³, íóì õàðâëºíà, öàëì õàéëºíà, øàòðèí, ä´´âèí, êàíàò òàòëºíà, ãèðü ´ðãëºí³ áîëí àðìðåñòëèíãèí ìàðºàíä îðëöàä, ýâ-äîâàí ¢ç¢ëöõ³â.
Íààäí ýêëõèí ´ìí ñóâðºíà õàšóä Õàëüìã Òàœº÷èí öóòõëœ õóðëûí "Áóðõí Áàãøèí Àëòí Ñ¢ìèí" ãåëœã¢ä íîì, ñóäð óìøàä, "Ðàâíý" ãèäã ³ð¢ñëëºí³ ì´ðã¢ë äàâóëâ. "Ýí ñóâðºèã áîñõñíàñ íààðàí àðâí šèë äàâñí áîëâ ÷èãí, á³³ðí óëñ ýí¢ã³í ìàðò÷àõø. Ýäí šèë áîëºí íààðàí èð³ä, ì´ðã¢ë êåöõ³í³. Ìàäíèã íààðàí äóóäñíäíü ìàäí èê ãèäã³ð áàéðëšàíàâèäí, ÿºàä ãèõë³ èèì êåðã-¢¢ëäâðì¢ä øàð øàš äåëãð¢ëõä áîëí áàòðóëõä èê ò³âö îðóëíà", - ãèš ì´ðã¢ëèí õ´´í Ëîâñàíã Çóíäóé ãåëœ êåëâ. Äàðóíü ëàìíð ³ìòíä àðøà õóâàëöš á³ð¢ë³ä, ³äñ ´ãñìí.
Íààä äàâóëñí ºàçð ñóâðºíàñ íåâ÷êí öààðàí áèë³. Òåã³ä õîëàñ õ³ë³õë³, èøê³ ãåðì¢ä éîñí õàëüìã õîòí áîëš ¢çãäâ. ²ð³ñ³í áîëí Õàëüìãèí òóãìóä, îëí ç¢ñí ´œãò³ äàðöãóä áîëí êåëí-óëñèí ñ³³õí õóâöòà îëí ³ìòí ýí ºàçðèã ñ³³õð¢ëñìí. "Áóäàðèíî ñåë³í³ñ ºàðñí óëñ íààðàí èð³ä, ´âêíðèí ºàçðòàí ì´ðã³ä çàëüâðíà. Òåã³ä õîéð šèë äàðàíäíü ìàäí ýíä èèì èê õàðºëò ê庳ä, Äæàíãàðèàä äàâóëšàíàâèäí. Ñïîðòûí ìàðºàñ, êîíöåðò äàâóëõä ðàéîíà "Ãåðë" àíñàìáëü, îáëàñòèí "Õàëüìã" Íèèö³í áîëí Õàëüìã Òàœº÷àñ èðñí "¥´ðäèí õàðâà÷íð" ãèäã íåð³äëºò³ íóì õàðâëºíà âåòåðàíìóäûí áîëí áàº÷óäûí Íèèö³í³ ýë÷íð ìàäíä ä´œ áîëíà. Òåã³ä ýäíä áîëí "Õàëüìã" Íèèö³í³ àõëà÷ Íèêîëàé Ýëüäÿåâä õàíëòàí ´ðãš³í³âèäí. Öààðàíäíü ÷èãí êåë³í, ñîéëàí äåëãð¢ëõèí, ´ð㚢ëõèí, áè÷êä¢äò³í áîëí áàº÷óäòàí óõà çààõèí ò´ë³ä èèã³ä šèë áîëºí èèì èê êåðã-¢¢ëäâð äàâóëàä á³³õìí ãèš çóðàëšàíàâèäí", - ãèš "Õàìäàí" êåëí-óëñèí ñîéëûí Íèèö³í³ àõëà÷èí äàðóê, "Õàëüìã" êåëí-óëñèí Íèèö³í³ ãåø¢í Ãèëÿíà Áóðàíêàåâà êåëâ.
Êåðã-¢¢ëäâðèã Ëèìàíñê ðàéîíà ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öèí òîëºà÷ ßêîâ Ôèíüêîâ ñåêâ. "Ìàíà ºàçðò èèì ñ³³õí êåðã-¢¢ëäâð äàâóëšàõíü éèð ñ³í. ߺàä ãèõë³ ýí Äæàíãàðèàä ñóâðº áîñõñíà àðâí šèëèí ´´íä íåð³äãäš³í³. Ëèìàíñê ðàéîíä îäà äååð³í çóðºàí ñóâðºí á³³í³. Ñóâðº áîñõëºí, êåëí-óëñèí ñïîðòûí áîëí ñîéëûí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëëºí ²³äðõí³ îáëàñòüä á³³äã îëí êåëí óëñèã íåãä¢ëí³, ìàíà ñîéëûã äåëãð¢ëí³. Óœã-òîõìàí, òóóšàí, ñîéëàí ìåäëºí ìàäíä ê¢÷ ´ãí³. Òåã³ä ÷èãí ýí Äæàíãàðèàä á¢ðä³ñí ³ìòíä ³ð¢í öàºàí ñåäêë³ñí õàíëòàí ´ðã³ä, öààðàíäíü ÷èãí ê´äëìøíü óðàëàí éîâòõà ãèš ê¢ö³ìš äóðäšàíàâ", - ãèš ß.Ôèíüêîâ é´ð³ëèí ¢ã êåëâ. Áàñ ýí áàéðò "Ðàáî÷èé ïîñ¸ëîê Ëèìàí" ãèäã ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öèí àõëà÷ Àëåêñåé ×åðíûøîâ áîëí òàëäàí ñåë³äèí àõëà÷íð îðëöâ.
²³äðõí³ îáëàñòüä õàëüìãóäàñ íàíü, îðñìóä, ìàœºäìóä, õàñãóä áîëí íàíü ÷èãí êåëí óëñ á³³í³. Ýäí öóºàð õîîðíäàí íè-íåãí á³³í³. Äæàíãàðèàäò îðëöñí õàñã êåëí óëñèí "Æîëäàñòûê" ñîéëûí Íèèö³í³ ýë÷ Òàõèð Èùàíîâ èèãš êåëâ: "Ê¢íäò³ àõíð-䢢íð, êåëí-óëñèí áàéðèí ´äðì¢ä òåìäãëëºí éèð îí÷òà êåðã. Ìàíà áè÷êä¢ä ´âêíðèí ñîéëàí ìàðòëãî éîâõèí ò´ë³ èèì êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëõ êåðãò³. Òåã³ä ýí õàëüìã íààä ¢çñíä³í éèð èê áàéðòà á³³í³â".
Äæàíãàðèàä äàâñí ´äð éèð ñ³³õí áîëâ: õàëõ õàëóí óãà, äààðõ êèèòí óãà, ñåð-ñåð ãèñí ñàëüêòà. Öóãëðñí Šàœºðèí à÷íðèã òîðºàí ñ³³õí äóóòà Ëèìàíñê ðàéîíà "Ãåðë" àíñàìáëèí äóó÷íð áàéðëóëâ. "Çàëüâðëºí", "Ò´ðëì¢ä ìèíè", íàíü ÷èãí õàëüìãóäûí äóðòà äóä ñîœñãäâ. Êîíöåðòèí õ´´í á´ê á³ðëä³í ýêëí³ ã躳ä, îëí óëñ á´êíðèí ä´ðëä³ã º³³õâ. Á´êíð íàéí êèëîãðàìì ê¢ðòë áîëí íàéí êèëîãðàììàñ ¢ë¢ õîéð êàòåãîðüò õóâàãäš á³³ð á³ðëäâ. Ýí ìàðºàí õàìãèí º³³õìšò³ áîëš ìåäãäâ, çóã îðëöñí á´êíð îëí áèø áîëâ. Íóì õàðâëºíä, àðìðåñòëèíãä áîëí øàòðèí ìàðºàíä éèð îëí ê¢í îðëöâ.
"Õàìäàí" êåëí-óëñèí ñîéëûí Íèèö³í³ àõëà÷èí äàðóê, "Õàëüìã" êåëí-óëñèí Íèèö³í³ ãåø¢í Ãèëÿíà Áóðàíêàåâàí êåëñ³ð, "Õàìäàí" îëíà á¢ðä³ö õ´ðí íåãí šèëä³í ¢¢ëäš³í³. Ýí šèëì¢äèí òóðøàðò õàìäàíàõí îëí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëš, îëí ò´ñâñ³í á³³äë-šèðºëä òîõðàñìí. Ýäí³ ê´äëìø õàëüìã ñîéë õàäºëõèí áîëí ´ñ÷ éîâõ áàº÷óäûã ñóðºìšëõèí ò´ë³ êåãäí³.

ÀËÅÊÑ²Í Ñàíš

Óæå íà ñëåäóþùåé íåäåëå, 19 ñåíòÿáðÿ, â Ýëèñòå ñòàðòóåò ìîëîäåæíûé îáðàçîâàòåëüíûé ôîðóì "Óðàëàí", êîòîðûé ïðîäëèòñÿ äî 21 ñåíòÿáðÿ.
"Óðàëàí" - ýòî ïðåêðàñíàÿ âîçìîæíîñòü ñîáðàòü íà òåððèòîðèè Êàëìûêèè ìîëîäåæü íå òîëüêî èç ñòîëèöû è ðàéîíîâ ðåñïóáëèêè, íî è Þãà Ðîññèè ñ öåëüþ ñîõðàíåíèÿ íàðîäíûõ êóëüòóðíûõ òðàäèöèé è ïðîïàãàíäû èäåè äóõîâíîãî åäèíñòâà è äðóæáû íàðîäîâ.
Ïðîãðàììà ôîðóìà âêëþ÷àåò ëåêöèîííûå è äèñêóññèîííûå ïëîùàäêè, ìàñòåð-êëàññû, èíòåëëåêòóàëüíûå èãðû, òâîð÷åñêèå âûñòóïëåíèÿ, à òàêæå êîíêóðñ ïðîåêòîâ.
Ïðèíÿòü ó÷àñòèå â ñîáûòèè ìîãóò ìîëîäûå ëþäè â âîçðàñòå îò 18 äî 30 ëåò â ñëåäóþùèõ ñìåíàõ: "Âìåñòå ê íîâûì ïåðñïåêòèâàì" (îáúåäèíÿþùàÿ è îáó÷àþùàÿ ïðîãðàììà äëÿ ëèäåðîâ äîáðîâîëü÷åñêèõ è ìîëîäåæíûõ îáúåäèíåíèé); "Ðàáî÷àÿ ìîëîäåæü" (ñïåöèàëèñòû â ñôåðå ìîëîäåæíîé ïîëèòèêè, îðãàíèçàòîðû äîáðîâîëü÷åñêîé äåÿòåëüíîñòè, ïîñòîÿííî ïðîæèâàþùèå è ðàáîòàþùèå â ðåãèîíå); "Ìîëîäûå æóðíàëèñòû" (ìåäèàâîëîíòåðû, à òàêæå ñòóäåíòû, îáó÷àþùèåñÿ ïî ñïåöèàëüíîñòè "æóðíàëèñòèêà").
Âñåãî â ðàáîòå ôîðóìà îæèäàåòñÿ ó÷àñòèå îêîëî 100 ÷åëîâåê. Íàïîìíèì, â ïðîøëîì ãîäó ó÷àñòíèêè ñìîãëè ïîîáùàòüñÿ ñ ìíîãîêðàòíûì ÷åìïèîíîì ìèðà ñðåäè ïðîôåññèîíàëîâ ïî êèêáîêñèíãó Áàòó Õàñèêîâûì. Êòî âûñòóïèò äëÿ ìîëîäûõ ëþäåé â ýòîì ãîäó, ïîêà íåèçâåñòíî.
Ïî ðåøåíèþ îðãàíèçàòîðîâ äëÿ ó÷àñòèÿ â ôîðóìå ìîãóò áûòü äîïóùåíû ëèöà ìëàäøå 18 ëåò è ñòàðøå 30 ëåò, íî íå áîëåå 35 ëåò.
Äëÿ ó÷àñòèÿ â ôîðóìå íåîáõîäèìî çàðåãèñòðèðîâàòüñÿ â àâòîìàòèçèðîâàííîé èíôîðìàöèîííîé ñèñòåìå "Ìîëîäåæü Ðîññèè" ïî àäðåñó https://ais.fadm.gov.ru/èëè îòïðàâèòü çàÿâêó íà ïî÷òó KalmykiaRCM@yandex.ru
Ïîñëå ðåãèñòðàöèè îðãàíèçàöèîííûé êîìèòåò ôîðóìà ïðîâåäåò îòáîð ó÷àñòíèêîâ êàæäîé ñìåíû. Ðåãèñòðàöèÿ áóäåò îòêðûòà äî 14 ñåíòÿáðÿ 2018 ãîäà.
Òàòüÿíà ÖÓÐÞÌÎÂÀ

"Õàëüìãèí òóñê äóí" ("Ïåñíü î Êàëìûêèè") èèì íåð³äëºò³ º³³õ¢ë èþëü ñàðä Êåëí-óëñèí áèáëèîòåêä ¢ç¢ëãäñí áèë³. Òèèãõä áèäí çóã àõðàð ýí º³³õ¢ëèí òóñêàð áè÷ë³âèäí. dzœãèí á³³äëò³º³ð áè÷ãäñí ìàòåðèàëä ñîíüí êåñã òîîòíü îðñí óãà áèë³. Òåã³ä áè ýí ò´ðò ä³êí³ñ óìøà÷íðèí îíüãèã òóñõàõàð ñåäë³â.
Ýí ò´ñâèã á¢ðä³ñí Âëàäèìèð Ãîëîâà÷åâëà ꢢíäõ ñààì ÷èãí ó÷ðñí áèë³. Âëàäèìèð Ñåðãååâè÷ ²ð³ñ³í ãåîãðàôè÷åñê îáùåñòâèí ãåø¢í, Ìîñêâàä Çàïàäí îêðóãèí áèáëèîòåêä ê´äëí³. Òåíä ýí Ìîñêâàí âóçìóäò ñóð÷àõ õàëüìã ꢢêä-ê´â¢äë³ òàíüëäâ. Ñòóäåí÷åñê íèèö³ñò îðšàõ áàº÷óä ñîíüí îëí ñåäâ³ð³ðí ýí ꢢã ñîíüìñóëâ. Òåäíë³ òàíüëäñíà äàðó òàëäàí õàëüìãóäëà òàíüë-¢çë áîëàä, òåäí³ êåš³õ ¢¢ëäâð³ð Âëàäèìð Ñåðãååâè÷ íåã ¢ë¢ ñîíüìñâ. Óðäíü ýí êàðåëüñê êåëí óëñèí ýë÷íðë³ òàíüëäàä, òåäíë³ õàìäàí êåñã ò´ñâ êåñí áèë³. Ýí ñààìä õàëüìãóäûí òóóšëà áîëí ñîéëëà òàíüëäõ êåì ó÷ðâ.
¥ðê-á¢ë³ðí õîòë áàëºñíä á³³õ êåñã õàëüìãóä õîîðíäàí õàðºš, áàéðèí ´äð³í äàâóëš, àâúÿñìóäàí á³ðš³õèíü ýí¢íä èê³ð òààñãäâ. Òèèã³ä õàëüìã ºàçðàð ñîíüìñàä, òåíä á³³õ óëñèí òóñêàð ìåäš àâõàð, áèáëèîòåêä õàëüìã áè÷³÷íðèí ¢¢ä³âðì¢ä óãàã, õàëüìãèí òóñê ëèòåðàòóð áຠáîëšàõèíü Âëàäèìèð Ñåðãååâè÷ ìåäâ.
Ìîñêâàí Çàïàäí îêðóãèí áèáëèîòåêä ê´äëš³õ Ãîëîâà÷åâ éèðèíä³í êåëí-óëñèí õîîðíäê õ³ðëö³íä èê îíüãàí ´ãí³. Òèèã³ä Õàëüìãàñ òåíä á³³õ áàº÷óäëà ꢢíä³ä, õàìöó íåã ò´ñâ êåõ³ð ýäí øèèäâ. Ìîñêâàä á³³õ óëñò Õàëüìãèí ñîéëûí, òóóšèí áîëí àâúÿñìóäûí òóñêàð êåëš ´ãõ ñàíà ýäí 碢ñìí. Òèèã³ä ýí ò´ñâ ¢¢äñí áîëšàíà. Êåëí óëñèí õóâöí ÿìàðàí á³³ñèíü, êå糜ê àâúÿñàí ³ìòí ÿìàðàí êåâ³ð á³ðš³õèíü ¢ç¢ëõ³ð ýäí øóíâ. Šèëèí ýêëö³ñ àâí Ìîñêâàí øêîëìóäàð ñóð÷àõ ñóðºóëü÷íðèí äóíä Õàëüìã ºàçðèí òóñê çóðãóä çóðõ ¢¢ä³ã÷ ìàðºà çàðëñí áèë³. Õàëüìã áàº÷óä, òåäí³ ê¢¢êä-ê´â¢ä áîëí Ìîñêâàí íàíü ÷èãí ñóðºóëü÷íð òàœº÷èã ÿìàðàí êåâ³ð ¢çñ³í çóðãóäûí ä´œã³ð ìåä¢ëâ. Ò´ñâèí àøíü ñàíñíàñ ñ³í áîëš ºàðâ. Êåñã ´ðê-á¢ëä ò´ðñí áè÷êä¢äíü òàœº÷ä èð³ä óãàíü áàñ á³³í³. Òåäí ýê-ýöêèí êåëñ³ð, ò´ðñêí ºàçðíü ÿìàðàí áîëšàõèíü ìåäí³. Òåã³ä òåð áè÷êä¢ä ÷èãí ìàðºàíä îðëöàä, ýê-ýöêèí ºàçðèã ñàíñàðí çóðñèíü õ³ë³õä ñåäêëä òààñòà áîëíà. Áè÷êä¢äèí èê çóíü àìðëºíà öàãëàðí ààâ-ýýšä³í èð³ä, õàëüìã òåã ÿìàðàí áîëäãèíü ¢ç³ä, ì´ð óíàä, áàìá öåöã¢ä, òååãèí º³ðäèã º³³õ³ä, õóðëä îäàä, êåñã ñîíüí þìèã ìåäš àâíà. ¡çñí-ñîœññàí òåäí çóðãóäòàí ¢ç¢ëñíü éè𠺳³õìšò³. Ñåäêëäíü òààñãäñí, ç¢ðêíäíü ´´ðõí òîîòûã ꢢêä-ê´â¢ä çóðãóäòàí ¢ç¢ëñìí. Õàâðàð ê´ê íîºàºàð á¢ðêãäñí òåã, ã´ð³ñä, òåì³ä, áàëºñíà á³³äë, ´ðê-á¢ë³ðí òàœº÷èí º³³õìšò³ ºàçðàð éîâš éîâõàí çóðãóäò ¢ç¢ëš ÷àäñèíü õ³ë³õä ñåäêëä òààñòà áîëíà.
"Ò´ñâ êåñã ò´ðèã õàºëâ",- ãèš Âëàäèìèð Ñåðãååâè÷ òîîëšàíà. - Õàëüìãò ´ñ÷ áîññí ꢢêä-ê´â¢ä çóðãóäàí çóðõëàðí äóðòà ºàçðàðí ä³êí íåã éîâàä, òåð¢í³ òóñêàð ýê-ýöêë³ðí òîäëš ê¢¢íäõ òààë ó÷ðñìí. Ýâð³ ºàçðèí òóóšèã ñîœñõ, ìàðòãäñí òîîòûã ñåðã³õ àðºòà áîëâ. Òàëäàí ºàçðò á³³õ õàëüìã áè÷êä¢ä, íàíü ÷èãí ñóðºóëü÷íð áîëõëà, ²ð³ñ³ä èèì íåã ñîíüí êåëí óëñ á³³õèíü ìåäš àâõä, ìåäñ³í çóðãò áóó뺚 çóðõ òààë ó÷ðñíü éèð ñ³í éîâäë áîëšàíà".
Ò¢ð¢í º³³õ¢ëì¢ä Ìîñêâàä éèð èê òààñëò îëâ. ²ìòèã éèð èê³ð ñîíüìñóëâ. Êåñãíü òåð çóðãóäûã õ³ë³ñí³ õ´´í Õàëüìãò îäàä, öóã òåð òîîòûã ýâð³ í¢ä³ðí ¢çõ³ð á³³õ³í º³³õ¢ë õ³ë³ñí óëñ ìåä¢ëâ. Áè÷êí çóðà÷íðèí çóðãóä äååð Õàëüìãò Ã. Ðîê÷èíñêèéèí íåðò³ áè÷êä¢äèí õóäîæåñòâåíí øêîëä ñóð÷àõ ꢢêä-ê´â¢äèí çóðãóä íåìãäâ.
Îäà ñóðºóëèí øèí šèë ýêëñí³ñ àâí áè÷êí çóðà÷íðèí º³³õ¢ë áàëºñíà øêîëìóäàð ¢ç¢ëãäõìí. Õ´´ííü º³³õ¢ë íåðò³ íîìò áîëí çóóëü÷ëà÷ Èðèíà Óìíîâàí ýêñïåäèöèã äàõš, îäñí ºàçðòíü ¢ç¢ëãäõ ãèš çóðàëãäšàíà.
"Íàíä áàñ º³³õ¢ë éèð èê³ð òààñãäâ. Òåã³ä áè Õàëüìãò èð¢â, - ãèš Âëàäèìèð Ñåðãååâè÷ òîîëâðàðí õóâàëöâ. - Ýíòí éèðèíè íåã º³³õ¢ë áèø. Ýíòí éîñòà ñîíüí êåðã. ²ìòí õîîðíäê çàëºëäàã áàòëëºíä áè÷êä¢äèí õ³ë³ö éèð òóñòà áîëíà.
Òåð¢ãèíü "Õàëüìãèí òóñê äóí" ãèäã º³³õ¢ë ìåä¢ëš³í³. Èèì º³³õ¢ë šèë áîëºí êåãääã áîëõìí. Çóóëü÷ëš éîâäã ò´ñâ áîëšàõíü ìàäíä èê áàéðòà áîëšàíà. Èðèíà Àíàòîëüåâíà Óìíîâà ýí ò´ñâèã é´ð³š, ýâð³ ¢¢ëäâðë³ðí äàõóëš ¢¢ëäõ³ð á³³í³. Íåðò³ çóóëü÷ëà÷, Ôåäîð Êîíþõîâèí ãåðãí ýí ò´ñâä òèèì êèëìš³í ºàðºšàíà".
Ìîñêâàä áèáëèîòåê îëí áîëâ÷í, òåíä Õàëüìãèí òóñê ëèòåðàòóð éèð ö´í. Çóã íåã áèáëèîòåêä "Šàœºð" á³³í³. Áè Õàëüìãò íèñ÷ èð³ä, ò¢ð¢í êåñí õóëäì - ýíòí "Šàœºð", - ãèš Âëàäèìèð Ñåðãååâè÷ ꢢíäâðèã öààðàíäíü éîâóëâ. - Àýðîïîðòàñ íàìàã àâ÷ éîâñí òàêñèñò Ýëñòä ò¢ð¢í èðš éîâõèì ìåä÷ê³ä, áàëºñíà öóòõëœãèã ¢ç¢ë³ä, áóìáñèí òóñêàð êåëš ´ã³ä, "Šàœºðèã" íàíä óìøš ´ãâ. ßìàðàí èê áàéð! Èðñí ´äð³ñí àâí áè ãèè÷ë¢ëã÷ ñåêäëò³ óëñëà õàðºàä, õàëüìãóäûí á³³äë-šèðºëë³ òóóšëà, ñîéëëà ´´ðõí òàíüëäóâ".
"Õàëüìãèí òóñê äóí" ãèäã º³³õ¢ëä îðí-íóòãèí òàëäàí êåñã ºàçðàð á³³õ õàëüìãóäûí, ºàçàäûí îðíä á³³äã õàëüìãóäûí áè÷êä¢ä îðëöš ÷àäšàíà. Ýí ò´ñâ èèã³ä õàìöóëã÷ èê ê¢÷ò³ áîëšàíà.
Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ
Èííà Ìóçðàåâàí öîîêñí çóðãóä

Êàëìûêèÿ èíòåðåñíà íå òîëüêî òåì, ÷òî ÿâëÿåòñÿ îñòðîâêîì áóääèçìà â Åâðîïå, íî è ÿðêèì ïðèìåðîì êðåïêèõ ìåæíàöèîíàëüíûõ è ìåæêîíôåññèîíàëüíûõ îòíîøåíèé. Óñèëèÿ, ïðèëàãàåìûå âëàñòíûìè îðãàíàìè è ãðàæäàíñêèì îáùåñòâîì â Êàëìûêèè, ïîçâîëèëè ðåñïóáëèêå äîáèòüñÿ ëó÷øèõ ðåçóëüòàòîâ â ÞÔÎ ïî ðåàëèçàöèè ñòðàòåãèè ãîñóäàðñòâåííîé íàöèîíàëüíîé ïîëèòèêè Ðîññèè: íàø ðåãèîí äîñòèã âûïîëíåíèÿ öåëåâûõ ïîêàçàòåëåé íà óðîâíå 90%, ÷òî áûëî îòìå÷åíî ôåäåðàëüíûì ðóêîâîäñòâîì. Ïðåìüåð-ìèíèñòð Êàëìûêèè Èãîðü Çîòîâ íà ïðîøåäøåì ó íàñ ñåìèíàðå ÞÔÎ çàÿâèë, ÷òî â ðåñïóáëèêå áóäåò ïðîäîëæåíà ðàáîòà ïî ñîõðàíåíèþ è óêðåïëåíèþ ìåæíàöèîíàëüíîãî è ìåæêîíôåññèîíàëüíîãî ñîãëàñèÿ, ñîõðàíåíèþ è ðàçâèòèþ êóëüòóðíîé, èñòîðè÷åñêîé è ãðàæäàíñêîé îáùíîñòè íàðîäîâ (èõ, ê ñëîâó, ñâûøå 100), ïðîæèâàþùèõ íà òåððèòîðèè ðåãèîíà.
Íåäàâíî â ñòîëèöå íàøåé ðåñïóáëèêè ïðîøëî åùå îäíî ìåðîïðèÿòèå, íàöåëåííîå íà óïðî÷åíèå ìåæíàöèîíàëüíîé äðóæáû: ôåñòèâàëü íàöèîíàëüíîé êóõíè "Ethno Food", îðãàíèçîâàííûé ðåñïóáëèêàíñêèì ìèíèñòåðñòâîì êóëüòóðû è òóðèçìà. Îí ïðîøåë â ðàìêàõ ñîöèàëüíî-êóëüòóðíîé àêöèè "Ìû - îäíà ñåìüÿ!".
Íåïîâòîðèìûé àðîìàò íàöèîíàëüíûõ áëþä, áóéñòâî êðàñîê ýòíè÷åñêèõ êîñòþìîâ, çàæèãàòåëüíàÿ ìóçûêà, à òàêæå àòìîñôåðà äîáðà è äðóæáû öàðèëà íà ïðîøåäøåì ôåñòèâàëå, à ìåëêèé äîæäü - ê ñ÷àñòüþ, ïîñ÷èòàëè ó÷àñòíèêè ìåðîïðèÿòèÿ.
Áîëåå 50 áëþä ðàçíîé êóõíè áûëè ïðåäñòàâëåíû íà ñóä æþðè, à òàêæå ñâîè ÿñòâà ïîäãîòîâèëè êàôå êàëìûöêîé êóõíè "Áýëà" èç ßøêóëüñêîãî ðàéîíà, Öåíòðàëüíûé õóðóë Êàëìûêèè è Êàçàíñêèé êàôåäðàëüíûé ñîáîð ã.Ýëèñòû. Òàê, âåãåòàðèàíñêèå áëþäà ïîêàçàë Öåíòðàëüíûé õóðóë Êàëìûêèè: òåôòåëè èç ãðå÷êè ñ ãðèáàìè è ñûðîì, êèòàéñêèå ïàðîâûå áóëî÷êè "òèìî", ñäåëàííûå èç äðîææåâîãî òåñòà è êóðêóìû, è, êîíå÷íî, êàëìûöêèé íàöèîíàëüíûé "áóëìã", èíäèéñêèé ñîóñ è äðóãèå èíòåðåñíûå áëþäà.
Îäíîé èç ñàìûõ ÿðêèõ â ïðÿìîì ñìûñëå è ðàçíîîáðàçíûõ îêàçàëàñü êîðåéñêàÿ êóõíÿ: îò âñåìè ëþáèìûõ îñòðûõ è íå î÷åíü ñàëàòîâ, à òàêæå ãîðÿ÷èõ áëþä ñ ìÿñîì: êîðåéñêàÿ "ñêîâîðîäêà" (òåëÿòèíà ñ îâîùàìè), ïàðîâûå ïèðîæêè ñ ñîåâûì ñîóñîì, çíàìåíèòàÿ ÷èì÷à è åùå ìíîãî èíòåðåñíîé çàêóñêè, êîòîðóþ íóæíî óïîòðåáëÿòü ñ ðèñîì.
Î÷åíü áëèçêîé íàì, êàëìûêàì, ÿâëÿåòñÿ êàçàõñêàÿ êóõíÿ. Êóõíþ êî÷åâíèêîâ, êîíå÷íî, ðàçíîîáðàçíîé íå íàçîâåøü. Ñàìûì ãëàâíûì äëÿ íàñ ÿâëÿþòñÿ ïèòàòåëüíûå áëþäà, êîòîðûìè ìîæíî áûñòðî íàñûòèòüñÿ. Òàê, êàçàõè ïðåäñòàâèëè ñâîé çíàìåíèòûé áåøáàðìàê, íàïèòîê "êîæå", êîëáàñó èç êîíèíû "êàçû" è âîñòî÷íûå ñëàäîñòè. Ê ñëîâó, òàêèå ñëàäîñòè ìîæíî áûëî íàéòè íà ñòîëàõ àçåðáàéäæàíöåâ è àðìÿí, êàê, âïðî÷åì, è øàøëûê. Àðìÿíñêèé êóëüòóðíûé öåíòð "Ìàñèñ" øàøëûê ïðåäñòàâèë êàê íàöèîíàëüíîå áëþäî è äàæå ïîäåëèëñÿ ñåêðåòîì ïðèãîòîâëåíèÿ.
×å÷åíñêàÿ äèàñïîðà "Áàðò" ïðèãîòîâèëà ÷óäó ñ òâîðîãîì, íàöèîíàëüíîå áëþäî æèæèã ãàëíàø, à òàêæå õèíêàë, êîòîðûé íà ñóä æþðè ïðåäñòàâèëè è äàãåñòàíöû.
Ê ó÷àñòèþ áûëè ïðèãëàøåíû è ìåñòíûå ïðîèçâîäèòåëè, ïðîäóêöèþ êîòîðûõ æèòåëè Êàëìûêèè ñìîãëè íå òîëüêî óâèäåòü è êóïèòü, íî è ïîïðîáîâàòü íà âêóñ. Ñâîè òîâàðû ïðåäñòàâèëè õîðîøî âñåì çíàêîìûå ïðåäïðèÿòèÿ: èç êðåñòüÿíñêî-ôåðìåðñêîãî õîçÿéñòâà "Ëîëà" ïðèâåçëè êóìûñ, öåëåáíûé íàïèòîê êî÷åâûõ íàðîäîâ, êîëáàñíûå èçäåëèÿ è ìÿñíóþ ïðîäóêöèþ - ïðîèçâîäèòåëè áðåíäà "Êàëìûöêîå ìÿñî". Ïîääåðæêà ìåðîïðèÿòèþ áûëà îêàçàíà è Òîðãîâî-òåõíîëîãè÷åñêèì êîëëåäæåì, êîëëåêòèâ êîòîðîãî ïðîäåìîíñòðèðîâàë äëÿ äåãóñòàöèè àðîìàòíûå áîðöîêè è êàëìûöêèé ÷àé ñ äîáàâëåíèåì ðàçëè÷íûõ òðàâ, êîòîðûå ïðîèçðàñòàþò â íàøåé ñòåïè, òàêèõ, êàê âåðáëþæüÿ êîëþ÷êà, äóøèöà, ëàï÷àòêà ãóñèíàÿ è êèïðåé.
Óêðàøåíèåì ôåñòèâàëÿ ñòàëè èíòåðíàöèîíàëüíûå âûñòóïëåíèÿ òâîð÷åñêèõ êîëëåêòèâîâ è ïðåçåíòàöèè î êóëüòóðíûõ òðàäèöèÿõ íàðîäîâ Êàëìûêèè. Äåòñêèé îáðàçöîâî-õóäîæåñòâåííûé àíñàìáëü "Ì蜺í áàéð", äåòñêèé õîðåîãðàôè÷åñêèé àíñàìáëü "Áàéí òåã", ó÷àùèåñÿ ñðåäíåé øêîëû ¹2 ã. Ýëèñòû, èçâåñòíûå àðòèñòû Ìèíãèÿí Õîíèíîâ, Àéñà Áðþãèäèêîâà è Äèàíà Áîñõîìäæèåâà ñîçäàëè íåïîâòîðèìóþ àòìîñôåðó íàñòîÿùåãî ïðàçäíèêà.
Ïðåäñòàâèòåëè îáùåñòâåííûõ îáúåäèíåíèé òàêæå óñòðîèëè ìîäíûé ïîêàç ñâîèõ íàöèîíàëüíûõ êîñòþìîâ. Êðîìå òîãî, áûëà îðãàíèçîâàíà âûñòàâêà-ïðîäàæà èçäåëèé ìàñòåðîâ íàðîäíûõ ïðîìûñëîâ è ðåìåñåë.
"Îñíîâíàÿ èäåÿ ôåñòèâàëÿ "Ethno food" - îáúåäèíèòü âñåõ æèòåëåé è ãîñòåé íàøåé ðåñïóáëèêè ñ ïîìîùüþ ñàìîãî ïîíÿòíîãî ñïîñîáà - ÿçûêà êóõíè. Ïîêàçàòü, íàñêîëüêî ñèëüíà è åäèíà Ðîññèÿ ëþäüìè, òðàäèöèÿìè è ýòíîêóëüòóðíûìè îñîáåííîñòÿìè. Âåäü ñåãîäíÿ Ðåñïóáëèêà Êàëìûêèÿ - ìàëàÿ ðîäèíà äëÿ áîëåå 100 íàöèîíàëüíîñòåé, êîòîðûå íà ïðîòÿæåíèè âåêîâ æèâóò â ìèðå è äðóæáå. È êàæäûé íàðîä îòëè÷àåò ÿðêàÿ ñàìîáûòíîñòü, êîòîðàÿ ïðîÿâëÿåòñÿ, â òîì ÷èñëå, è â íàöèîíàëüíîé êóõíå", - ïîä÷åðêíóë ìèíèñòð êóëüòóðû è òóðèçìà ÐÊ Õîíãîð Ýëüáèêîâ, ïðèâåòñòâóÿ ó÷àñòíèêîâ. Ïðîôèëüíûé ìèíèñòð òàêæå îòìåòèë, ÷òî ãàñòðîíîìèÿ ñòàíîâèòñÿ â ïîñëåäíåå âðåìÿ äâèãàòåëåì ðàçâèòèÿ òóðèçìà - "ìàãíèòîì", êîòîðûé ïðèòÿãèâàåò îòå÷åñòâåííûõ è èíîñòðàííûõ òóðèñòîâ. "Òàê ÷òî òå çà÷àòêè è ðîñòêè, êîòîðûå ó íàñ ñåé÷àñ ôîðìèðóþòñÿ, ïîçâîëÿþò ìíå áûòü áîëüøèì îïòèìèñòîì è ñ÷èòàòü, ÷òî òåìà ãàñòðîíîìè÷åñêîãî òóðèçìà â Êàëìûêèè áóäåò ðàçâèâàòüñÿ. Òåì áîëåå, ÷òî â ïðîøëîì ãîäó, âïåðâûå â ðåñïóáëèêå, ìû ïðîâåëè ãàñòðîíîìè÷åñêèé ôåñòèâàëü, ïîñâÿù¸ííûé êàëìûöêîé êóõíå, è òåïåðü óæå ìîæíî ñ÷èòàòü, ÷òî ó íàñ òàêæå âïåðâûå ñîñòîÿëñÿ è íûíåøíèé ãàñòðîôåñòèâàëü, êîòîðûé îòëè÷àåòñÿ ðàçíîîáðàçíûìè áëþäàìè ìíîãîíàöèîíàëüíûõ êóõîíü", - îáðàòèë âíèìàíèå â çàâåðøåíèå ñâîåãî âûñòóïëåíèÿ Õ. Ýëüáèêîâ.

Âðåìÿ ñêîðîòå÷íî…
Ïðîøëî 10 ëåò, êàê íåò Äåìêèíà Îëåãà Âëàäèìèðîâè÷à.
Êàçàëîñü áû, åù¸ ñîâñåì íåäàâíî ìû ðàáîòàëè, äðóæèëè, îáùàëèñü ñ íèì. Îäíàêî, ê ñîæàëåíèþ, ïðèõîäèòñÿ ãîâîðèòü îá ýòîì â ïðîøåäøåì âðåìåíè.
Íàñ ñâÿçûâàëà ñ Îëåãîì äàâíÿÿ äðóæáà, èçìåðÿåìàÿ äåñÿòêàìè ëåò. Ñ 70-80-õ ãîäîâ, êîãäà ïðèøëè ðàáîòàòü â ñåëüñêîå õîçÿéñòâî ìîëîäûìè ñïåöèàëèñòàìè. Ýòî ïîòîì, ïðîéäÿ òåðíèñòûå ñòóïåíè êàðüåðíîãî ðîñòà, ñòàëè ðóêîâîäèòåëÿìè ðàçëè÷íûõ ðàíãîâ. Íî äðóæáà, çàðîäèâøàÿñÿ â ìîëîäûå ãîäû, ñ ãîäàìè òîëüêî êðåï÷àëà.
Îëåã Âëàäèìèðîâè÷ Äåìêèí çàñëóæåííî âûðîñ äî ìèíèñòðà ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà Ðåñïóáëèêè Êàëìûêèÿ. Â ïîñëåäíèå ãîäû ñâîåé æèçíè ðàáîòàë çàìåñòèòåëåì Ïðåäñåäàòåëÿ Íàðîäíîãî Õóðàëà (Ïàðëàìåíòà) ðåñïóáëèêè.
 îêòÿáðå 1953 ãîäà â Ñèáèðè, â Îìñêîé îáëàñòè, â ñåìüå ñïåöïåðåñåëåíöåâ Äåìêèíûõ Âëàäèìèðà Èâàíîâè÷à è Íèíû Äîðæèíîâíû ðîäèëñÿ ïåðâåíåö, êîòîðîãî îíè íàðåêëè Îëåãîì. Êàê ñòàðøèé ñûí â ìíîãîäåòíîé ñåìüå, îí ñ ìàëûõ ëåò ïîçíàë, ÷òî òàêîå êðåñòüÿíñêèé òðóä, ïîìîãàÿ ðîäèòåëÿì è ïðèãëÿäûâàÿ çà ìëàäøèìè áðàòüÿìè è ñåñòðàìè. Ïî-äðóãîìó áûëî íåëüçÿ, èáî áåç óïîðíîãî, êðîïîòëèâîãî è åæåäíåâíîãî òðóäà íå îáåñïå÷èøü äîñòàòîê â äîìå. Ýòó, óñâîåííóþ ñ äåòñòâà, àçáó÷íóþ èñòèíó îí ïðîíåñ ÷åðåç âñþ ñâîþ æèçíü, êîòîðóþ ïîñâÿòèë ñåëüñêîìó õîçÿéñòâó, ãäå òðóä âñåãäà â ïî÷åòå. È íà âñåõ ó÷àñòêàõ, íà êîòîðûõ åìó ïðèøëîñü ðàáîòàòü, îí ñàìîçàáâåííî òðóäèëñÿ ñ âûñîêîé îòäà÷åé ñèë è ñ ïîëüçîé äëÿ äåëà. Îñîáåííî âî ìíîãîì Îëåã Âëàäèìèðîâè÷ ïðåóñïåë â ïåðèîä ðóêîâîäñòâà àãðàðíûì ñåêòîðîì ýêîíîìèêè ðåñïóáëèêè.
Âñåîáùåå ïðèçíàíèå ïðèøëî ê íåìó èìåííî íà ýòîì âûñîêîì ïîñòó ìèíèñòðà. Ñâîþ íàñòîÿùóþ æèçíåííóþ çàêàëêó, êàê îí ñàì ïðèçíàâàëñÿ, ïðîøåë íà ÿøêóëüñêîé çåìëå. Çäåñü æå ðàñêðûëñÿ è ïîëó÷èë îãðàíêó åãî òàëàíò îðãàíèçàòîðà è ðóêîâîäèòåëÿ.
Äðóçüÿ è ñîðàòíèêè ïîìíÿò òå âðåìåíà, êîãäà â ðàéîííîì Óïðàâëåíèè ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà â êîíöå 70-õ ãîäîâ ïîäîáðàëàñü ñëàæåííàÿ êîìàíäà ìîëîäûõ è ãðàìîòíûõ ãëàâíûõ ñïåöèàëèñòîâ. Ýòî ñòàëî ðåçóëüòàòîì öåëåíàïðàâëåííîé êàäðîâîé ïîëèòèêè, êîòîðóþ ïðåòâîðÿë â æèçíü ïåðâûé ñåêðåòàðü ßøêóëüñêîãî ðàéêîìà ÊÏÑÑ Î÷èðîâ Àëåêñàíäð Áîðèñîâè÷.
Îëåã Äåìêèí ðàáîòàë ãëàâíûì àãðîíîìîì Óïðàâëåíèÿ è ìíîãîå ñäåëàë äëÿ ðàçâèòèÿ îðîøàåìîãî çåìëåäåëèÿ â ðàéîíå, âíåäðåíèÿ íîâûõ òåõíîëîãèé âîçäåëûâàíèÿ êîðìîâûõ êóëüòóð. Ñ áîëüøèì ýíòóçèàçìîì îí âçÿëñÿ çà âûðàùèâàíèå ñåìÿí ëþöåðíû, ÷òî áûëî ÷ðåçâû÷àéíî âàæíî è äëÿ âñåé ðåñïóáëèêè. Ïîä åãî ðóêîâîäñòâîì ïåðåøëè íà íî÷íûå ïîëèâû êîðìîâûõ êóëüòóð â óñëîâèÿõ çíîéíîãî ëåòà. Îí ñàì ëè÷íî êîíòðîëèðîâàë ñîáëþäåíèå òàêîãî ðåæèìà, óñïåâàÿ, âñòàâ ñïîçàðàíêó, îáúåõàòü äî ïëàíåðêè íà ñòàðåíüêîì ñëóæåáíîì àâòîìîáèëå îðîøàåìûå ó÷àñòêè. È åãî óñèëèÿ íå ïðîïàëè äàðîì. Âïîñëåäñòâèè 100 öåíòíåðîâ ñ ãåêòàðà ñåíà ëþöåðíû ñòàëî íîðìîé, ñ÷èòàëîñü îáûäåííûì ÿâëåíèåì.  ðàéîíå áûëà ðåøåíà ïðîáëåìà êîðìîâ äëÿ îáùåñòâåííîãî æèâîòíîâîäñòâà.
 ìàðòå 1982 ãîäà Îëåãà Äåìêèíà íàçíà÷èëè äèðåêòîðîì ñîâõîçà "×èëãèð" ßøêóëüñêîãî ðàéîíà. Ýòî áûë ñâîåîáðàçíûé è ñàìîáûòíûé ñîâõîç ñî ñâîèìè äàâíèìè òðàäèöèÿìè è îáû÷àÿìè, ãäå ÷åëîâåêó ñî ñòîðîíû ïðèõîäèëîñü íåëåãêî. Ê óäèâëåíèþ ìíîãèõ, îí áûñòðî íàøåë êîíòàêò ñ ìåñòíûì íàñåëåíèåì.
Íà ïðîòÿæåíèè âîñüìè ëåò Îëåã Âëàäèìèðîâè÷ óñïåøíî ðóêîâîäèë îäíèì èç êðóïíûõ ñåëüñêîõîçÿéñòâåííûõ ïðåäïðèÿòèé â ðåñïóáëèêå. Óêðåïèëàñü ýêîíîìèêà õîçÿéñòâà, óëó÷øàëîñü áëàãîñîñòîÿíèå ëþäåé, ðåøàëèñü ñîöèàëüíûå âîïðîñû, áëàãîóñòðàèâàëèñü íàñåëåííûå ïóíêòû.
Ïðè ñóùåñòâîâàâøåé â òî âðåìÿ êàäðîâîé ïîëèòèêå òðóä Îëåãà Äåìêèíà íå îñòàëñÿ íåçàìå÷åííûì. Îí áûë èçáðàí äåïóòàòîì Âåðõîâíîãî Ñîâåòà Êàëìûöêîé ÀÑÑÐ, ïðè÷åì íà àëüòåðíàòèâíîé îñíîâå. Òàêæå èçáèðàëñÿ äåïóòàòîì ðàéîííîãî è ñåëüñêîãî Ñîâåòîâ íàðîäíûõ äåïóòàòîâ. Îí î÷åíü ìíîãîå ñäåëàë äëÿ ñòàâøåãî ðîäíûì ×èëãèðà.
 1992 ãîäó Î.ĸìêèí ñòàë ìèíèñòðîì ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà. Ýòî ñîâïàëî ñ ïðèåçäîì Áîðèñà Åëüöèíà â ðåñïóáëèêó.
Êóëüìèíàöèîííûé ìîìåíò - ïîåçäêà Á.Í. Åëüöèíà â ßøêóëüñêèé ðàéîí, íà æèâîòíîâîä÷åñêóþ ñòîÿíêó ñîâõîçà "×èëãèð". Âûáîð Îëåãà Âëàäèìèðîâè÷à áûë íå ñëó÷àåí, òàê êàê íàäî áûëî ïðîäåìîíñòðèðîâàòü ãëàâå ãîñóäàðñòâà äîñòèæåíèÿ Êàëìûêèè â îáëàñòè æèâîòíîâîäñòâà: ïëåìåííûõ îâåö è êàëìûöêèé ñêîò. Îí áûë óâåðåí â ñâîèõ ñïåöèàëèñòàõ è æèâîòíîâîäàõ, ÷òî åãî ïîäîïå÷íûå íå ïîäâåäóò íè åãî, íè Ïðàâèòåëüñòâî ðåñïóáëèêè, êîòîðîå âîçãëàâëÿë Á.×. Ìèõàéëîâ.
Áåçóñëîâíî, íà ïëå÷è Îëåãà Äåìêèíà, ìîëîäîãî ìèíèñòðà, ëåãëà îãðîìíàÿ îòâåòñòâåííîñòü, ñâÿçàííàÿ ñ ïîäãîòîâêîé â ñæàòûå ñðîêè âàæíîé âñòðå÷è, è îí ñ ÷åñòüþ ñïðàâèëñÿ ñ ïîðó÷åííûì äåëîì.
Âïîñëåäñòâèè, âî ìíîãîì áëàãîäàðÿ âèçèòó Ïðåçèäåíòà ÐÔ Á.Í. Åëüöèíà, óñêîðèëîñü ïðèíÿòèå Ïðàâèòåëüñòâîì ÐÔ ïîñòàíîâëåíèÿ î ñîöèàëüíî-ýêîíîìè÷åñêîì ðàçâèòèè ðåñïóáëèêè íà ïÿòèëåòíèé ïåðèîä.
Íåñìîòðÿ íà ëèõîëåòüå ïåðåñòðîå÷íîãî ïåðèîäà â ñòðàíå, ó Îëåãà Âëàäèìèðîâè÷à áûëî ìíîãî ïëàíîâ è èäåé. Ê ñîæàëåíèþ, èì íå ñóæäåíî áûëî ñáûòüñÿ.  àïðåëå 1993 ãîäà, â ñâÿçè ñ èçáðàíèåì Ê.Í.Èëþìæèíîâà Ïðåçèäåíòîì ðåñïóáëèêè, Ïðàâèòåëüñòâî Êàëìûêèè â ïîëíîì ñîñòàâå â ñîîòâåòñòâèè ñ Êîíñòèòóöèåé ðåñïóáëèêè ñëîæèëî ñâîè ïîëíîìî÷èÿ.
Ñåëüñêîå õîçÿéñòâî ðåñïóáëèêè â êîíöå 90-õ ãîäîâ ïåðåæèâàëî ãëóáîêèé êðèçèñ. Ýòî ñòàëî îòðàæåíèåì êàê îáùåé ñèòóàöèè â ÀÏÊ ñòðàíû, òàê è ñëåäñòâèåì ÷àñòîé ñìåíÿåìîñòè ðóêîâîäñòâà Ìèíñåëüõîçà Êàëìûêèè. Íàõîäèëèñü "íå ó äåë" ãðàìîòíûå, íåðàâíîäóøíûå ê ïðîáëåìàì ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà âûñîêîêëàññíûå ïðîôåññèîíàëû, ñïîñîáíûå ïåðåëîìèòü â êîðíå ñèòóàöèþ. È îäíèì èç íèõ áûë Îëåã Äåìêèí.
 îêòÿáðå 1999 ãîäà Îëåã Äåìêèí ïîñëå ïåðåðûâà âíîâü áûë íàçíà÷åí ìèíèñòðîì ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà ðåñïóáëèêè. Ïîíà÷àëó îí êîëåáàëñÿ, òàê êàê îò÷åòëèâî ïðåäñòàâëÿë, êàêóþ íîøó åìó ïðåäñòîèò âçâàëèòü íà ñåáÿ â íåïðîñòîå âðåìÿ.
Ñ ïåðâûõ äíåé Îëåãó Âëàäèìèðîâè÷ó ïðèøëîñü ïðèëîæèòü íåìàëî óñèëèé, ÷òîáû íàëàäèòü ðàáîòó íà äîëæíîì óðîâíå, â ïåðâóþ î÷åðåäü, â àïïàðàòå Ìèíñåëüõîçà ðåñïóáëèêè. Íåîáõîäèìî áûëî íà÷èíàòü ñ ýëåìåíòàðíîãî: ïðîâîäèòü çàáûòûå ïëàíåðêè-ñîâåùàíèÿ ñî ñïåöèàëèñòàìè îòäåëîâ, âîçîáíîâèòü ðàáîòó êîëëåãèè ìèíèñòåðñòâà. À çàòåì ïðèñòóïèòü ê ðàçðàáîòêå è ïðàêòè÷åñêîé ðåàëèçàöèè äîëãîñðî÷íîé ïðîãðàììû ïî ðàçâèòèþ ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà, ïðåæäå âñåãî, æèâîòíîâîäñòâà, êàê èñêîííîé òðàäèöèîííîé îòðàñëè, ñîñòàâëÿþùåé ýêîíîìèêó Êàëìûêèè.
Íàñòóïèâøèé 2000 ãîä â ðåñïóáëèêå çàïîìíèëñÿ òåì, ÷òî ñåëÿíå ìîãëè ïðàêòè÷åñêè îñòàòüñÿ áåç ñâîåãî çåðíà. Îçèìûé êëèí ñîñòàâëÿë îêîëî 90 òûñÿ÷ ãåêòàðîâ, è áåç ðàñøèðåíèÿ ïëîùàäåé ÿðîâûõ çåðíîâûõ êóëüòóð íå÷åãî áûëî ïîìûøëÿòü î õëåáå è ôóðàæå. Îäíàêî ó ñåëüõîçïðîèçâîäèòåëåé íå áûëî ñåìÿí äëÿ âåñåííåãî ñåâà. Âíîâü íàçíà÷åííîìó ìèíèñòðó Îëåãó Äåìêèíó ïðåäñòîÿëî âûäåðæàòü ñâîé ïåðâûé ñåðüåçíûé ýêçàìåí. Âûáîðà íå áûëî, èñïîëüçóÿ ñòàðûå ñâÿçè, îí ïðîäåìîíñòðèðîâàë äåëîâóþ õâàòêó, çàðó÷èâøèñü ïîääåðæêîé ðóêîâîäñòâà Ìèíñåëüõîçà Ðîññèè î âûäåëåíèè ñåìÿí çåðíîâûõ êóëüòóð èç ôåäåðàëüíîãî ðåçåðâíîãî ôîíäà. Îí ñìîã îðãàíèçîâàòü çàâîç ñåìÿí èç äàëüíèõ ðåãèîíîâ ñòðàíû, â ÷àñòíîñòè, ÿðîâîé ïøåíèöû èç Àëòàéñêîãî êðàÿ. Ñêåïòèêîâ è íåäîáðîæåëàòåëåé òîãäà õâàòàëî, íî âðåìÿ ïîäòâåðäèëî åãî ïðàâîòó - ðèñê áûë îïðàâäàííûì.
Áóäó÷è ìèíèñòðîì, Îëåã Âëàäèìèðîâè÷ ïðîÿâëÿë ïî-íàñòîÿùåìó ãîñóäàðñòâåííûé ïîäõîä ê ïîðó÷åííîìó äåëó è èñòèííûé ïàòðèîòèçì ê ñâîåé Ðîäèíå. Îí íåóñòàííî íàïîìèíàë íà ñîâåùàíèÿõ, ÷òî òðàäèöèîííûé óêëàä è îáðàç æèçíè äëÿ ìíîãèõ æèòåëåé, ïðîæèâàþùèõ â ñåëüñêîé ìåñòíîñòè, - ýòî àãðàðíûé ñåêòîð. À ðÿäîâûå òðóæåíèêè ñåëà çàñëóæèâàþò ñàìîãî ïðèñòàëüíîãî âíèìàíèÿ è äîñòîéíîé æèçíè.
Îïûò è îðãàíèçàòîðñêèå ñïîñîáíîñòè îñîáåííî ÿðêî ïðîÿâèëèñü âî âðåìÿ ïîäãîòîâêè çíàìåíàòåëüíîãî ñîáûòèÿ â èñòîðèè ñîâðåìåííîé Êàëìûêèè.  èþíå 2005 ãîäà â Ýëèñòå áûëî ïðîâåäåíî çàñåäàíèå ïðåçèäèóìà Ãîññîâåòà ïðè Ïðåçèäåíòå ÐÔ ïî âîïðîñàì ÀÏÊ. Çà êîðîòêèé, ìåíåå ÷åì òðåõìåñÿ÷íûé ñðîê áûëà ïðîäåëàíà îãðîìíàÿ ðàáîòà ïî îðãàíèçàöèè ñòîëü âàæíîãî ôîðóìà äëÿ âñåãî ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà ñòðàíû. Ìèíèñòð Äåìêèí Î.Â. ïðèíèìàë â ýòîì ñàìîå íåïîñðåäñòâåííîå ó÷àñòèå, ëè÷íî ðàññêàçûâàë è äàâàë ïîÿñíåíèÿ Ïðåçèäåíòó ÐÔ Â.Â. Ïóòèíó íà ôàáðèêå ïåðâè÷íîé îáðàáîòêè øåðñòè.
Ïî âñåîáùåìó ïðèçíàíèþ, ýòî ñîáûòèå ÿâèëîñü ïåðåëîìíûì ìîìåíòîì â âîçðîæäåíèè ñåëà. Ïðèíÿòîå íà ôîðóìå èñòîðè÷åñêîå ðåøåíèå ïîñëóæèëî òîë÷êîì ê óñêîðåííîìó ðàçâèòèþ ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà ñòðàíû. Ïðèîðèòåòíûé íàöèîíàëüíûé ïðîåêò "Ðàçâèòèå ÀÏÊ", Ôåäåðàëüíûé çàêîí "Î ðàçâèòèè ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà" è ðÿä äðóãèõ âàæíûõ äîêóìåíòîâ ïîëîæèëè íà÷àëî òîìó, ÷òî ãîñóäàðñòâî ñòàëî óäåëÿòü ïðèñòàëüíîå âíèìàíèå âîïðîñàì ñåëüñêîãî õîçÿéñòâà, îêàçûâàòü ãîñóäàðñòâåííóþ ïîääåðæêó ñåëüõîçïðîèçâîäèòåëÿì, ðàçâèâàòü ñåëüñêèå òåððèòîðèè, èíôðàñòðóêòóðó è ìíîãîå äðóãîå.
Äëÿ íàøåé àãðàðíîé ðåñïóáëèêè ýòè äîêóìåíòû èìåëè áîëüøîå çíà÷åíèå, òàê êàê áûëè ïîäêðåïëåíû áîëüøèìè áþäæåòíûìè ñðåäñòâàìè, ïîçâîëÿÿ äèíàìè÷íî ðàçâèâàòüñÿ ñåëüõîçïðîèçâîäèòåëÿì. Ïî èòîãàì ðåàëèçàöèè ýòîé ãëàâíîé ãîñóäàðñòâåííîé ïðîãðàììû Êàëìûêèÿ âîøëà â ÷èñëî ëó÷øèõ ðåãèîíîâ ïî òàêèì íàïðàâëåíèÿì, êàê "Ðàçâèòèå ìàëûõ ôîðì õîçÿéñòâîâàíèÿ" è "Óñêîðåííîå ðàçâèòèå æèâîòíîâîäñòâà".
Ïî ïðåäëîæåíèþ Îëåãà Âëàäèìèðîâè÷à áûëè ðàçðàáîòàíû è ñòàëè ðåàëèçîâûâàòüñÿ ñðåäíåñðî÷íûå è äîëãîñðî÷íûå ïðîãðàììû "Ðàçâèòèå ÀÏÊ Ðåñïóáëèêè Êàëìûêèÿ", "Ïëîäîðîäèå ïî÷âû", "Ðèñ Êàëìûêèè", "Çàëóæåíèå ïàñòáèù".
Îäíèìè èç ñàìûõ âàæíûõ íà òîò ìîìåíò áûëè ïðèíÿòèå è ðåàëèçàöèÿ Ôåäåðàëüíîé öåëåâîé ïðîãðàììû "Ñîöèàëüíîå ðàçâèòèå ñåëà äî 2010 ãîäà", â ðàìêàõ êîòîðîé â ðåñïóáëèêå áûëè ãàçèôèöèðîâàíû ïîñåëêè, ÷àñòè÷íî ðåøåíà ïðîáëåìà âîäîñíàáæåíèÿ, ðàçâåðíóòî ñòðîèòåëüñòâî æèëüÿ íà ñåëå.

Ñòåïíûå êîëîäöû. Óæå íå îäíó ñîòíþ, à, ìîæåò áûòü, è òûñÿ÷ó ëåò îíè ñïàñàþò æèòåëåé ïóñòûíü è çàñóøëèâûõ åâðàçèéñêèõ ñòåïåé îò æàæäû è íåâûíîñèìîé ëåòíåé æàðû. Íå áûëà èñêëþ÷åíèåì è êàëìûöêàÿ ñòåïü. "Õóäóêè-êîïàíè" äàâàëè âîäó ëþäÿì è æèâîòíûì, ðÿäîì ñ íèìè âûðàñòàëè ïîñåëåíèÿ. Îäíèì èç òàêèõ õóäóêîâ ñòàë êîëîäåö "Àìòÿ Óñòà", ðÿäîì ñ êîòîðûì âïîñëåäñòâèè âîçíèêëî ïîñåëåíèå ñ îäíîèì¸ííûì íàçâàíèåì.
Ïîñ¸ëîê Àìòÿ Óñòà Ïðèþòíåíñêîãî ðàéîíà áûë îñíîâàí â 1931 ãîäó, êàê ôåðìà ¹2 ñîâõîçà ¹4 èìåíè 10-ëåòèÿ Êîìñîìîëà Êàëìûêèè (íûíå - ÑÏÊ "Ïåðâîìàéñêîå"). Ñïóñòÿ 87 ëåò, êðîìå ñòàðèêîâ, óæå ìàëî êòî ïîìíèò èñòîðèþ ñîçäàíèÿ ïîñ¸ëêà. Ìû ðåøèëè îòïðàâèòüñÿ òóäà, ÷òîáû óçíàòü î ïðîøëîì è óâèäåòü íàñòîÿùåå ýòîãî ïîñåëåíèÿ.
Îòúåõàâ îò Ýëèñòû íà þã 30 êèëîìåòðîâ, ìû ñâåðíóëè ñ àñôàëüòèðîâàííîé ôåäåðàëüíîé òðàññû. Èç-çà ñèëüíîãî âåòðà è ïûëè íå áûëî õîðîøåé âèäèìîñòè. Áîëüøîå êîëè÷åñòâî áàëîê è áóãðîâ, à òàêæå ìíîæåñòâåííûå ðàçâèëêè è ïîâîðîòû ÷åðåç êàæäûå íåñêîëüêî ñîò ìåòðîâ çàñòàâèëè íàñ, ñïóñòÿ íåêîòîðîå âðåìÿ, íåìíîãî óñîìíèòüñÿ â ïðàâèëüíîñòè âûáðàííîãî íàïðàâëåíèÿ. Ðåøèëè çàåõàòü íà áëèæàéøóþ "òî÷êó" è óòî÷íèòü. Âûøåäøèé íàâñòðå÷ó ìóæ÷èíà ñðåäíèõ ëåò êàê ðàç îêàçàëñÿ âûõîäöåì ñ Àìòÿ Óñòû. Îò íåãî ìû óçíàëè, ÷òî â ïîñ¸ëêå ñåé÷àñ ïðîæèâàþò ìåíåå äâàäöàòè ÷åëîâåê, õîòÿ ïðîïèñàíî îêîëî ñòà. Îñòàëèñü îäíè ìóæ÷èíû, à ñåìüè èõ æèâóò òåïåðü Ýëèñòå. Îñòàëüíûå æèòåëè ðàçúåõàëèñü êòî êóäà: â Ïåðâîìàéñêèé, Ïðèþòíîå, Ýëèñòó, äðóãèå íàñåë¸ííûå ïóíêòû íàøåé ðåñïóáëèêè, à êòî-òî - íà çàðàáîòêè â Ìîñêâó.
Ïîñëå ãîñòåïðèèìíîãî ÷àåïèòèÿ ìû îòïðàâèëèñü ñ íàøèì "ãèäîì" â ñòîðîíó ïîñ¸ëêà. Êàê âûÿñíèëîñü, ìû åõàëè ïðàâèëüíî, à ñâåðíóëè â ñòîðîíó "òî÷êè" ñîâñåì íåäàëåêî îò ïîñ¸ëêà, ãäå, êñòàòè, îñòàëîñü âñåãî ÷åòûðå æèëûõ äîìà. Î òîì, ÷òî ýòî áûë ïîëíîöåííûé ïîñ¸ëîê, ãîâîðÿò ëèøü ðàçâàëèíû ñòàðûõ äîìîâ è íåñêîëüêî ñòàðûõ äåðåâüåâ. Óäèâëÿåò, ÷òî êòî-òî åù¸ ïðîäîëæàåò æèòü çäåñü (â íåêîòîðîé ñòåïåíè ìîæíî èõ, íàâåðíîå, íàçâàòü ãåðîÿìè), íî åù¸ áîëüøå ïîðàçèëà áóääèéñêàÿ ñòóïà, áåëåþùàÿ ïîñðåäè áóðîé, ñóõîé ñòåïè è ñåðûõ äîìèêîâ. "Ñòóïó óñòàíîâèëè òðè ãîäà íàçàä íàøè çåìëÿêè, æèâóùèå â ãîðîäå", - ðàññêàçûâàþò ìåñòíûå æèòåëè. Íåðàâíîäóøíûå âûõîäöû èç ï.Àìòÿ Óñòà ñòàðàþòñÿ ïðèåçæàòü íà ñâîþ ìàëóþ ðîäèíó, ÷òîáû ïîîáùàòüñÿ ñ çåìëÿêàìè è ïî÷òèòü ïàìÿòü ïðåäêîâ. Çàîäíî è óõàæèâàþò çà ñóáóðãàíîì.
Èç ñòàðîæèëîâ âòîðîé ôåðìû ñåé÷àñ çäåñü îñòàëñÿ òîëüêî Áîðèñ Äîðæèåâ. Ðîäèëñÿ îí çà ãîä äî âîéíû â ñåìüå Áàøàëäûêà Äîðæèåâà. Êîãäà Áîðèñó áûëî òðè ãîäà, åãî ðîäèòåëè ñ äåòüìè, êàê è âñå êàëìûêè, îòïðàâèëèñü â äàë¸êóþ è õîëîäíóþ Ñèáèðü. " 1956 ãîäó ìû âåðíóëèñü äîìîé. Äâà ãîäà æèëè â ï.ßøêóëü, çàòåì ïåðåáðàëèñü â Ïðèþòíåíñêèé ðàéîí è îáîñíîâàëèñü íà âòîðîé ôåðìå ñîâõîçà ¹ 16", - ðàññêàçûâàåò ñòàðîæèë. Áîðèñ Áàøàëäûêîâè÷ ïðîðàáîòàë â ñîâõîçå íè ìíîãî íè ìàëî òðèäöàòü ñåìü ëåò. Ðàáîòû îí íå áîÿëñÿ è, êàê è ìíîãèå â òî âðåìÿ, ñ ýíòóçèàçìîì áðàëñÿ çà äåëî, ïðîÿâëÿÿ ñâîè ëó÷øèå òðóäîâûå êà÷åñòâà â ðàçíûõ ïðîôåññèÿõ. Çà ýòè ãîäû ðàáîòàë ÷àáàíîì, ãóðòîïðàâîì, øîô¸ðîì, êîìáàéí¸ðîì, êóçíåöîì, ñëåñàðåì.
Çà îêíîì äóë "àñòðàõàíåö", ïîäíèìàÿ ñî ñòåïíûõ äîðîã ìåëêèé ïåñîê, íàçûâàåìûé êàëìûêàìè "øîðà".  êîìíàòå ðàáîòàë áîëüøîé òåëåâèçîð ñ ïëîñêèì ýêðàíîì - îäíî èç íåìíîãèõ ðàçâëå÷åíèé â çäåøíèõ ìåñòàõ. Íà ïîäîêîííèêå ëåæàëà êîëîäà êàðò, çà êîòîðóþ áåðóòñÿ, ïî âñåé âèäèìîñòè, â òå ìîìåíòû, êîãäà íàäîåäàåò çâîðûêèíñêîå èçîáðåòåíèå. Òåì âðåìåíåì Áîðèñ Áàøàëäûêîâè÷ ïðîäîëæàë ðàññêàçûâàòü î æèçíè â Ñèáèðè, âîçâðàùåíèè íà ðîäèíó, êîòîðóþ îíè ñ ðîâåñíèêàìè è íå ïîìíèëè, î ðàáîòå â ñîâõîçå, ñåìüå. "À âåäü êîãäà-òî çäåñü áûëè êëóá, áàíÿ, íåñêîëüêî ìàñòåðñêèõ. Æèçíü áóðëèëà, - ñ ãðóñòüþ â ãëàçàõ âñïîìèíàåò Áîðèñ Áàøàëäûêîâè÷. - À ñåé÷àñ æèâ¸ì òîëüêî çà ñ÷¸ò ñâîåãî õîçÿéñòâà". Ïî ñëîâàì Á.Äîðäæèåâà, çäåñü äî ïåðåñòðîéêè áûëî îêîëî ïÿòèäåñÿòè äâîðîâ. Ðÿäîì íàõîäèëñÿ ïðóä, ó êîòîðîãî â æàðêèå ëåòíèå äíè ñîáèðàëàñü äåòâîðà. È çâîíêèé äåòñêèé ñìåõ ðàçíîñèëñÿ ïî îêðóãå. Ñåé÷àñ ïðóä ïåðåñîõ, à òèøèíó â ñòåïè íàðóøàþò òîëüêî ïîðûâû âåòðà.
 1977 ãîäó ó Áîðèñà Áàøàëäûêîâè÷à óìåðëà æåíà, à çà äâà ãîäà äî ýòîãî - åãî ìàìà. Ñàì âîñïèòàë è ïîñòàâèë íà íîãè òðîèõ ñûíîâåé, òîãäà åù¸ øêîëüíèêîâ. Ñåé÷àñ îäèí èç íèõ æèâ¸ò ñ ñåìü¸é â Ýëèñòå, äðóãîé óåõàë íà çàðàáîòêè çà ïðåäåëû ðåãèîíà. Âòîðîé ñûí è âíóê æèâóò çäåñü æå, çàíèìàþòñÿ õîçÿéñòâîì. Âîò òàêèå âîò îíè - æèòåëè ìàëåíüêîãî ïîñ¸ëêà Àìòÿ Óñòà, ñòîéêî ïåðåíîñÿùèå âñå æèçíåííûå íåâçãîäû è áûòîâûå òðóäíîñòè.
Êàê ðàññêàçàë íàì Áîðèñ Áàøàëäûêîâè÷, íàçâàíèå "Àìòÿ Óñòà" äàëè ïîñåëåíèþ â ÷åñòü êîëîäöà, êîòîðûé ïîèë ìåñòíûõ æèòåëåé. Âîäà òàì áûëà ñëàäêàÿ, ïðèÿòíàÿ íà âêóñ. Îòñþäà è íàçâàíèå "Àìòÿ Óñòà", òî åñòü "Ñî ñëàäêîé âîäîé". Êîëîäåö íàõîäèòñÿ ñîâñåì íåäàëåêî îò äîìîâ, â áàëêå, äî êîòîðîé èäòè âñåãî-òî ìåòðîâ ñòî, íå áîëüøå. Íî òåïåðü âîäû â í¸ì íå òàê ìíîãî, êàê ðàíüøå, äà è äëÿ ïèòüÿ îíà ñîâñåì íå ïðèãîäíà. "Ðàíüøå ïðè ïåðâîé íåîáõîäèìîñòè ìîæíî áûëî ñïóñòèòüñÿ ê êîëîäöó è íàáðàòü âîäû. Òåïåðü âîäó ïðèõîäèòñÿ çàêàçûâàòü. Âåçóò å¸ èç Ëîëû, ðàñïîëîæåííîé â 20 êì îò íàñ", - ñåòóþò æèòåëè ìàëåíüêîãî ïîñ¸ëêà. È åñòü íà ÷òî. Ñòîèìîñòü îäíîãî òàêîãî ðåéñà âîäîâîçà - äâå òûñÿ÷è ðóáëåé.
 îáùåì, æèçíü â ï.Àìòÿ Óñòà íåë¸ãêàÿ. Ìíîãî åù¸ òàêèõ íàñåë¸ííûõ ïóíêòîâ, çàòåðÿííûõ â ñòåïíîé ãëóáèíêå. Ïîìèìî æèâîòíîâîäñòâà, ïðîêîðìèòü ñåáÿ îñòàâøèìñÿ æèòåëÿì ïîìîãàþò çåìëè, âûäåëåííûå èì ïîä ïàøíþ, êîòîðûå îíè ìîãóò ñäàâàòü â àðåíäó.  îñíîâíîì àðåíäàòîðàìè âûñòóïàþò ñòàâðîïîëüöû, êîòîðûå ïëàòÿò èì çåðíîì. Çäåñü äîñòàòî÷íî ïëîäîðîäíûå çåìëè, íî óæå íåò ñåëîîáðàçóþùåãî õîçÿéñòâà. Ìîæåò, êîãäà-íèáóäü öèâèëèçàöèÿ äîáåð¸òñÿ â ýòè ìåñòà, âåðíóòñÿ ñþäà âûõîäöû ïîñ¸ëêà, è æèçíü âíîâü çàáü¸ò êëþ÷îì. À ïîêà ìåñòíûå æèâîòíîâîäû ïàñóò ñâîé ñêîò íà êðóòûõ îòðîãàõ áàëêè Õàãèí-Ñàëà, íåâîçìóòèìûì âçãëÿäîì âñìàòðèâàÿñü â áóäóùåå ñêâîçü ïûëüíûé ñòåïíîé âåòåð.
Ñàíäæè ÀËÅÊÑÅÅÂ

Ñåíòÿáðü ñàðèí 7-ä Ýëñòä ê´ãšìèí èê ÷èíðò³ ¢¢ä³âðèí ïðåìüåð áîëâ. Õàëüìãèí íåðò³ êîìïîçèòîð, áèëã³ðí îëí ºàçðò òåìäãò³ áîëñí ê´ãšì÷ Ìàíšèí Àðêàäèé îëíà îíüãò "Êàëìû÷êà" ãèäã îïåðàí òóñõàâ. Ýí ´äð îëí ê¢í "Áóéñëºí áîëí áîñõìš" ãèäã áóìáèí ´´ð öóãëðâ. Êåëí-óëñèí ò´ð³ð ¢¢ëääã ôåäåðàëüí êîìèòåòèí, Õàëüìã Òàœº÷èí ñîéëûí ìèíèñòåðñòâèí, Õàëüìã ãîñôèëàðìîíÿ õàìöó ¢¢ëäâðèí àøò ê´ãšìèí èê ¢¢ä³âð á¢ò³ãäš, îëíà îíüãò òóñõàãäâ.
Òóóâðèí çîâëœòà öàãèã ìàðòàä óãà ê´ãøí óëñèã ò¢ð¢í çåðãë³íä ñóó뺚, òåäíä êèëìš òóñõàãäâ. ªàøóòà öàãèí òóóšèã ñåðã³ñí îïåð ºàçà áóìáèí ´´ð áîëñíü áàñ íåã ÷èíðò³ éîâäë. Öóã õàëüìãóäûí ç¢ðêíäíü îðñí øàâèã ýäã³ä óãà òóóšä íåð³äñí ê´ãšìèí ¢¢ä³âðèã ýíä èðñí îëí óëñëà õàìäàí Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ õ³ë³â.
Õàëüìãóäûí šèðºëèí ºàñëœãòà öàãèã ¢ç¢ëñí ê´ãšìèí íààäûã èê ¢¢ì³ò³º³ð õ³ë³ñí³ òóñêàð Àëåêñåé Ìàðàòîâè÷ êåëâ. Ýí ºàøóòà šèëì¢äèã àõ ¢éèí óëñèí, ýýšèí êåëâðì¢ä³ñ ìåääã³í òîäëàä, Òàœº÷èí Òîëºà÷ éîñí áèø³ð ³ìòèã ãåìø³äã èèì õàšºð éîâäëìóä ä³êš áè÷³ ¢çãäòõ³, ãèš òåìäãëâ. Èê ÷èíðò³ ê´ãšìèí íààä ¢¢ä³ñí Àðêàäèé Ìàíäæèåâä áîëí öóã àðòèñòíðò À.Îðëîâ èê õàíëòàí ìåä¢ëâ.
Àðâí ºóðâí šèë, àðâí ºóðâí ´äð õàëüìã óëñèí šèðºëä ºàøóòà ìàðòãäøãî öàã áîëš ¢ëäâ. Á¢êë îðí-íóòãèí šèðºëä ó÷ðñí ä³í ãèäã èê àþë äååðíü ò´ð¢ö í¢ë óãà óëñèã á³³ñí ºàçðàñíü ê´í䳺³ä, êèèòí Ñèâð¢ð àâ÷ îäàä, ýíë¢ë³ä õàé÷êñí öàã ¢ííä³í ìàðòãäšàõø. ªàøóòà òåð öàãàñ íààðàí îäà 75 šèë áîëš éîâõíü íàì èòêãäõø. Öàãèí 㢢äë òåð áîëšàíà. Òåíä êèèòí ºàçðò ºàðñí-´ññí óëñèí èê çóíü îäà äàëí íàñíä ´´ðäñí, ê¢ðñí, êåñãíü ýí êåì³ñ äàâñí óëñ áîëšàíà. Òåã³ä ñåíòÿáðü ñàðèí 7-ä ò³âãäñí îïåð- ê´ãšìèí õàëõàð ýí òóóšèí öàãèã ¢ç¢ëã÷ ò¢ð¢í íààäí áîëšàíà. ijê³ä áîëõëà ê´ãšìèí íààäí õàìãèí ò¢ð¢íä ò´ðñêí ºàçðòàí ìàíà ýöêíð, ýêíð, íàíü ÷èãí àõ ¢éèí óëñ èðñí³ õ´´í ºàðñí ¢éèí óëñò íåð³äãäñí á³³í³. Íààäíà õ´´í òîîëàä ñóóõëà, íàì ýíòí ýâð³ ºàçðòàí ºàðñí ¢éíð³ñ ò´ðñí ê´â¢ä-ꢢêäò íåð³äãäš³í³. Ýäí³ èòêë öààñíä Õàëüìã Òàœº÷ä ºàðñíà òóñêàð áè÷ãäñí á³³í³. Ýäí³ ààâ-ýýšíðèã öàãòàí ò´ðñêí ºàçðàñíü í¢¢ëº³ä, Õàëüìã íóòãèã óãà êåñí éîâäëûã ìåäõä ýäíä àìð áèø. Þœãàä ê´ãøí óëñèã, ꢢêä óëñèã áîëí áè÷êä¢äèã êèèòí ì´ñò³ ºàçðóð ýíë¢ëš éîâóëñèíü, ÿìàðàí ãåì ýäí ºàðºñèíü ìåäõ³ð ñåä³ä, ýäí³ ÷ååšíü ´âäê¢ð³ð 䢢ðí³. Õàëüìã óëñèí òóóšä õàð ã´ð³ð ó÷ðñí ýí öàãèã ¢ç¢ëñí ê´ãšìèí-äðàìàòè÷åñê íààäí îëí ç¢ñí óõà îðóëíà.
Îïåðèã áåëäëºíä ¢¢ä³ã÷ îëí êîëëåêòèâ, êåñã óëñ îðëöñìí. ¥ð³ë šèëèí òóðøàðò êåãäñí áåëäâðèí àøàð, öóã îðëöà÷íð öóãëðàä, çóíûí ºàœ õàëóí ´äðì¢äë³ ã¢šðš ñ¢ë áåëäâðèã êåñèíü òîäëõä ÷èãí ñ¢ðê³ áîëšàíà.
Íàìðèí ñåð¢í ´äðë³ øèí îïåðèã ³ìòí³ îíüãò òóñõàõàð òåìäãëñí ñåíòÿáðèí 7 ´äð ´ð¢í³ñ àâí á¢ðêã áîëàä, ¢äèí ´ìí õóð ýêëš îðàä, ³ìòèã ç´â³ð ¢¢ì¢ëâ. Îëí óëñ îðëöñí èê ÷èíðò³ ê´ãšìèí íààäíä îäà òåœãðèí á³³äë õàðø áîëõ ãèñí ³³ìøã ó÷ðâ. Áîëâ òàâí ÷àñèí õ´´í õóð áàº-ñàºàð ãè躳ä, ³ìòí öóãòàí ãèèãí³ð êè躳í àâàä, "Áóéñëºí áîëí áîñõìš" ãèäã áóìá òàë òåìö³ä, ö´âð³ä ºàðâ.
Ñàíõíü, òåœãð áàñ ³ìòí³ ñàíëûã äàõàä, äàâñí öàãèí çîâëœãèã òîäëàä, óóëüšàñí áîëš ìåäãäâ. Òîäëòí, Ýðíñò Íåèçâåñòíûé ò³âñí áóìáèã ñåêëºíë³ ÿìàðàí èê êèèòí áîëëà, Ñèâð¢ð õàëüìãóäûã òóóš éîâóëñí ´äðì¢äò òèèì òà÷êíñí êèèòí á³³ñìí. Îð÷ëœ îðà áîëí šîðà ãèøœ, šèðºëä öóãíü õîëâàòà.

(×èëã÷íü 3-÷ õàëõä)