Тівн љил хооран

03-07-2020, 15:55 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

1970-ч љилд Хальмгин автономин 50 љилин ґґн темдглсн ик байрт Москваєас, Ленинградас, талдан олн балєсдас, Ірісін Федерацин краймудас, мўљмўдіс, автономн республикўдіс олн гиичнр ирљ, хальмг олн-імтні байриг хувалцсинь ўзўлсн бірмтин кинолент шидр хіліх йовдл учрв. Імтн ямаран ик ґргмљтієір ґґнин байриг темдглљісинь ўзхд соньн болв. Тањєчан босхљ авад, ўўдігч ўўлдврин бат хаалєд орсн імтні чирі байрар герлтсинь кинозург ўзўлљіні. Мана аавнр-ээљнр, эцкнр-экнр Сиврин тууврас ирід арв єар љил давсн ахр цагин дотр тањєчан, хотл балєсан шиніс тосхљ авад, торєн нооста хґґдірн, бод маларн тег дўўргсн байртаєар эдн ирсн гиичнрт кесн-кўцісн тоотан ўзўлљіхнь нег ўлў омгта болљана. Эврі тањєчдан йосан єартан бірљіх імтні мана ах ўйнрин љирєл тиим тґвкнўн хаалєд орсмн. Инрл Городовиковин єардврт цуг халхар улсин эдл-аху делгрљ йовсмн.
«Мунь мартгдад, сінь тодлгдна» – гиљ мана ґвкнр келдг цецн ўгмўд тодлгдна. Ўзсн зовлњган мартад, муурсан ардан хаяд, мана экнр-эцкнр эврі єарарн тосхсн гермўдин ґґр демонстрацд єарад, байрин ніірт орлцсмн. Улсин эдл-ахун єііхўл бўрдієід, ирсн гиичнрт ґсксн малан, уйсн хувц-хунран, урн єарарн кесн кегдлмўдін ўзўлљ, зурачнрин ўўдіврмўдлі таньлдулљ, «Бамб цецг» ансамблин концертд, хальмг ду-бииг гиичнрт ўзўлв.
Селіні эдл-ахун халхд Хальмг Тањєч ик кўцімљ бірљ йовсмн. Мал ґсклєнд сін тоод йовсн республик ирсн гиичнрін махна мал ґсклєиг номар шинљллєні институтд, терўні дамшлтын эдл-ахуд авч одад, эн туст бірсн кўцімљ илднь ўзўлљ. Біірн хальмг тохма малын эдл-уушинь ґґдлўллєір кегдљіх дамшлтын кґдлмшлі гиичнр таньлдљ, тааслтан медўлсмн.
Селіні эдл-ахун делгрлтлі зергднь, хот-хоолын, гиигн промышленность делгрлт авч йовла. Промышленн 20 єар предприять кґдлљісмн. Элстин махна комбинат, Каспийск маши тосхлєна завод, Каспийск махна-консервн комбинат, Элстин ґлгмр хувцна фабрик, тґмр-бетонн кегдлмўдин завод болн нань чигн бўрдіцс тавн љилі, долан љилі зурас кўціљ кґдлљ йовсмн. Теднд кґдлмшч мергљлтнр белдгдљ, техническ сегітнр ґсч боссмн. Хальмгин кґдлмшч классин єарар олнд тааста эдл-ууш болн кегдлмўд кегдљ, цуг орн-нутгар йовулгдљасмн. Орн-нутгин талдан кесг бўрдіцслі болн эдл-ахусла залєлда бірљ, хамцу кґдлмш кегдљ йовсмн. Гермўд тосхлєна, автомобильн хаалєс эдлврт оруллєна, электрификацин халхар, нефть болн газ хііљ эдлврт оруллєар дигті-дарата кґдлмш тањєчд кегдљісинь ўзљ болхмн.
Тівн љилин ґґнин ґмн Элстд Хальмг ик сурєуль, ґґнд нерідід, тањєчин урлг єііхўл секгдсмн. Терўнд Хальмгин зурачнр болн эврі сін дурар ўўлддг эрдмчнр 349 зург, скульптурмуд болн урн єарин нань чигн кегдлмўд тівљ ўзўлсмн.
Улсин эдл-ахун кўцімљин єііхўлд ирсн гиичнр давсн тівн љилин дотр Хальмгин кўч-кґлсчнр ямаран ик кўцімљ бірсинь ўзв. Кўч-кґлсчнр бийснь болхла тањєчан олн зўсн халхар делгрўлљіхін ўзљ, цаарандк кґдлмштін урмд авв. Хальмгуд Иргні болн Тґрскін харсгч Алдр дііні орлцач, генерал-полковник Ока Иванович Городовиковин нериг икір кўндлљ амлна. Хальмгин нериг холд дуудулсн баатртан бумб тівхір тер ґґнин љилд шиидсмн. Ода тер бумб Элстин нег ўзмљті темдгнь болљ бііні.
«Бамб цецг» ансамбль ґґнд нерідід, концертн ик программ белдљ, тањєчин улст болн ирсн гиичнрт ик байр ўўдісинь, тер цагт билгірн нерін дуудулљ йовсн артистнрин дўринь кинозургуд тодлулв.
1970-ч љилин хулєн сарин 30-д Хальмгин автономин 50 љилин ґґнд нерідсн байрин ик хург болсмн. Байрин сўўриг Хальмгин Деед Советин ахлач Санган Эрнљін секв. Ірісін Федерацин Министрмўдин Советин ахлачин негдгч дарук Алексей Михайлович Школьников СССР-н Деед Советин Президиумин Зірлгиг умшљ ґгід, Октябрьск Революцин ордениг тањєчин туг деер терўг зўўлєв. Хальмг Автономн Советск Социалистическ Республик 50 љилин туршарт бірсн ик кўцімљнь тиигљ ґґдін ўнлгдсмн.
Советск Союзин улсин ни-негн ґрк-бўлд дављ єарсн кўнд, болв ўўлдврірн соньн хаалєин ашан диглід, уралан зўткљ йовсн Хальмг Тањєчин імтні біідл тодлулсн тер цага барин єарцс хілієід, бірмт кадрмуд ўзід, мана ах ўйин імтні ўўдігч ўўлдвр ямаран ик чинрті біісинь сіінір медљ авчанавидн.

ХҐҐЧИН Галина


#100летАвтономииКалмыки #ИсторияКалмыкии #РеспубликаКалмыкия #Калмыкия #Регион08

Видео