ЭЛСТиг ШИНІС тОСХЛАВИДН!»

10-08-2020, 09:44 | Таңһчин зәңгс » Зіњг

- Михаил Иванович, та кезі тосхачин эрдмиг шўўљ авлат?
- О, энтн Сиврин цагас эклх кергті. 1957-жилд би Красноярский крайин Боготольск района Александровск дундын сурєулин 9-ч класс тґгсієід зуни амрлєндан єарлав. Би тиигхд 17-та билів. Тер цагт тґрскнўрн хальмгудын нўўлєн гўргўдін орсна цаг біісмн. Экм бас теднлі йовљ одла. Йовхин ґмн «Миша, сурєулян тґгсієід тґрскнўрн нўўљ ир. Би тенд чамаг кўліхв», – гиљ келв. Тегід 9-ч классин хґґн єарад йовхар біілів. Тиигхд, мини хґвд, крайин газетд барлсн зар нанд харєсмн. Терўнд удлго Сиврин ґнчн бичкдўдин гермўдт асргдсн хальмг кґвўд болн кўўкд Хальмг тањєчан шиніс тосххар Красноярскас Элстўр єал тергір йовхмн гиљ зіњглгдљілі. Би шулун болдгар Красноярск балєсур ирід вокзалд кўрлів. Дірк, дірк, тиим дала хальмг баєчуд би урднь ўзід уга билів. Адгтан тенд 300 єар баєчуд бііснь маєд уга. Теднлі єал тергнд сууєад єарад йовув. Келхд, маднла хамдан хальмг алдр дууч Лиљин Улан авальтаєан йовла. Дивное селін кўртл бўкл 16 ґдрин туршт йовлавидн. Тендіс мадниг кўліљісн машиєір Элстўр ирвидн.
- Элстин біідл таниг ґврўлсн болхгов, яєад гихлі дііні хґґн Элст нуурсн, эвдрсн гермўдіс тогтљала гиљ медітнр тодлна. Тиим эсий?
- Мел чик. Нег ўлў балєсна тґв му біідлті біісмн. Тиигхд ода Хальмг ик сурєуль эзлљісн гер бас нуурсн билі. Болв герин негдгч давхрт 40 ґрк-бўл біісн болдг. Тедн дунд мини эк эгч хойр бас біідг билі. Тендлі біідг болув.
- Кґдлмштін кезі єарвт?
- Мањєдуртнь Сарпулин тосхлєна трестин 2-ч тойгта Тосхлтын заллтд кґдлмш сурхар одлав. Терўні єардвр ода Пушкині нерті уульнцд маши залачнрин сурєулин герин алднд бііршлљілі. Заллтын єардачд орљ ирід: «Кґдлмшчнр кергті?» – гиљ сурљанав. «Кергті, нег ўлў ацачнрт керглгдљінівидн», – болна. Тегід ацачар кґдлдг болув.
- Тер цагт кґдлмшіс дала юмн уга билі гиљ келні. Альд кґдлдг, ю кедг биліт?
- Мана ацачнрин бригад 27 кўўніс тогтљала. Тиигхд Дивное селінўр єал тергір мана тањєчин тґлі зогсл угаєар тосхлтын кергсл ирід біілі. Тегід Дивное селінд 11 ацач ирсн ацаг буулєад, машинд ачад Элстўр йовулдмн. Энд, Элстд, ирсн тосхлтын кергслдик мана бригадын наадк кґвўд буулєљ авад, кергті хайгар йовулсн болдг. Ацачнрин кўчір буулєсн, илгісн тосхлтын материалмудас Юрий Клыковин уульнцд олн біірті гер, 8 патьрта 15 гер, Полина Осипенкон уульнцд 4 патьрта 20 гер, Cоветская уульнцд 4 патьрта 10 гер, балєсна Элсні районд 10 барак, барак болєнд 40 ґрк-бўл біідг билі, Ленина уульнцд ЖБИ завод, ґдмг болєдг гер, Чкаловин уульнцд 3-ч тойгта дунд сурєуль, Чайкині уульнцд онц 10 гер Сахалин арлас ирх хальмгудын тґлі болн нань чигн объектс тосхгдсн болдг. Тиигхд мана ацачнрин бригадыг 40-іс єарсн Нарман Санљ гидг залу єардљала.
- Кґдлмшчнрин нерд тодлљ чадхит?
- Ацачнрин бригадт кґдлснь – Азыда Алексей, Тангита Бурда, Николай Василенко, Увала Борис, Эрднин Николай Зула хойр ах дў, Увшин Ильсі, Мукан Виктор, Нахатині Алексей, Василий Гаврюшенко, маши залач Шарпан Владимир болн нань чигн кґдлмшчнр мґн. Харм тґрхд, ода тедн цугтан сіієін хіісмн. Красноярскас ирсн 300 єар кўўніс кирцхд 200 мана трестд шалдачар, чолучар, ацачар кґдлсмн.
- Михаил Иванович, ацачар удан кґдлвт?
- Хойр љилин туршт, 1957-ч љиліс авн 1959-ч љил кўртл. Хґґннь єурвн љилдін Германьд церглљ йовлав. Келхд, тиигхд тенд мана алдр генерал Городовиков Басњан 8-ч гвардин Іірмин командующин дарукар церглљісмн. Дарунь эн 1961-ч љилд КПСС-ин ЦК-н тогтаврас ишті Хальмг АССР-ин партин обкомин негдгч сеглітрт шиидгдсмн. Басњан Бадьминович эн ўўлдін љилин туршт кґдлід, тањєчд біісн цуг тґрмўдиг кўцц медід, 1962 љилд Германьд церглтін тґгсљісн салдсмудт Хальмг АССР-т ирід кґдлхитн сурљанав гидг дуудвран кесмн. Терўні дуудврар мана тањєчд 1200 cалдс ирід, экономикин олн зўсн халхст кґдлдг болцхав. Келхд, теднлі хамдан би бас церглтін тґгсієід, герўрн ирід, «Хальмг тосхлт» трестин «Промстрой» негдлтд чолучар кґдлдг болув. Мана предприятин тосхлтын бригад Аршана махна комбинат тосхлєнд орлцад, эн объектиг 1,5 љилин туршт бірід, эдлврт орулсмн. Келхд, тиигхд хойр негдлт, «Промстрой» болн «Жилстрой», тосхлтын халхар ўўлддг біісмн. Сўл негдлтд мини нііљнр кґдлдг билі. Тегід тедн мадн тал ир гиєід нанд ўрвр кесмн. Тиигід би «Жилстрой» негдлтд кґдлмшін экллів. Мана чолучнрин бригад негдгч микрорайонд дунд сурєулин, бичкдўдин садын, ДОСААФ-ин, 35-тойгта гермўд тосхљ дуусад эдлврт орулла.
1964-ч љилд намаг болн дікід єурвн кґвўг «Жилстрой» негдлтин єардвр Ростов балєсна тосхлтын техникумд суртха гиєід тиигірін йовулсмн. Тедніс єанцхн би шўўрвін ґгч чадлав, ўўрмўдм болхла му темдг авад хірљ одла. Сурєулян 1967-ч љилд тґгсієід, эвріннь трестин УМР-т мастерар кґдлдг болув.
- Шин ўўлдін орад, ямаран тосхлтд орлцлат?
- Тиигхд мана тањєчд тўрўн болљ ик панельті гермўд эклід тосхљала. Би гермўдин сўўр тівлєір кґдлдг билів. Тиим эв-арєар бидн кесг гермўд 101-ч тойгта кварталд, балєсна тґвд бірлівидн. 1969-ч љилд мана Заллт усна тогтал тосхлєнд орлцад, багтмљарн 10 000 кубометр імтіхн ус хадєлдг объектиг кеєід дууславидн. Дарунь мана УМР-ин бригад негдгч микрорайонд «Солнг» нерті зуни кинотеатр тосхла.
1971-ч љиліс авн би трестин ПТО-д инженерір, дарунь ах инженерір кґдллів. 1978-ч љиліс авн «Союзкалмводстрой» трестд кґдлх заквр авад, Сарпан дора єазр олзллєар Цугсоюзн комсомолын тосхлтд орлцад, усна эдл-ахун єардачин дарук болад, тутрє урєадг 13 совхозд імтн біідг гермўд тосхлав.
Цугсоюзн тосхлтын хґґн «Черноземельскводстрой» трестин 3-ч тойгта ПМК-н участкин єардач болад 6-ч микрорайона тўрўн гер, гермўд тўлдг станц, тавн даврхта общежить тосхлав.
- Михаил Иванович, кўўндврин сўўлднь юуна тускар келхір бііліт?
- Хамгин тґрўнд тосхлтын халхд кґдлсн, кґдлљісн улсиг ўнн седклісн болн халун зўркнісн тосхачин Ґдрлі йґріљінів! Мана кґдлмшіс орчлњд кергті болн тґвкнўн эрдм уга! Кељіх кґдлмштн кезід чигн таднд, ўўрмўд, байр ўўдітхі. “Ях!” гих ґвчн уга, “яа” гих зовлњ уга, чеељдін зовлњ уга, цецгідін хонц уга біітн! Ўрглљдін байрта-бахта бііљ, ут наста бат кишгті болтн!

ШААКУН Василий
Зургт: медіт Ю. Клыковин нерті уульнцд 1957-ч љилд
тосхсн гер ўзўлљіні.

Видео