«Усчдг ик сурєульмудин флотилий»

10-08-2020, 09:48 | Таңһчин зәңгс » Зіњг

Эн љил флотилин йовлєн Оренбургин єазрар кесн «физическ» экспедицин маршрутла залєлдата болн чинрті єурвн ґґнд нерідгдљіні. Хамгин тўрўнд эннь Ик академическ кесг экспедицин 250 љилин ґґн (1768 – 1774 љилмўд). Дікід эн љил тиим нег экспедицин єардач, Ломоносовин сурєульч академик Лепехині тґрљ єарсна 280 љилин ґґниг номтнр болн эдні оютнр болн аспирантнр темдглљіні. Аштнь Орс географическ нииціні 175 љилин ґґнд эн шинљллт нерідгдв.
2020 љилин кґдлмш єоллгчдан Иљл єолын кґвід Ульяновскас авн Аєш кўртл ик аєуд кўцігдв. Эн ўўлдвр тер мет И.И. Лепехині болн П.С.Палласин экспедицсин маршрутла ідл болсмн. Иљлин «Усчдг ик сурєулин флотиль» – энтн ик ховр хоорндк ик эвті-довта номин-сурєулин болн гегін-герлин тґсв болљана. 2015 љиліс авн эн ўўлдљіні. Экспедиц бўкл љилдін кґдлні, номин олн зўсн халхар шинљллт кегдні. Юм шинљлсні йовудт оютнр болн сурєульчнр олн зўсн шин тоотла таньлдна. Тиим авъясан ірісін усчдг ик сурєульмуд олн љилин туршарт делгрўлљіні. Балєсдын болн селідин біірн імтн эн керг-ўўлдврт бас орлцљ номтнрт дґњ болна. Олн імтн дунд тиим кевір номин медрл тархагдна.
Флотилин кермсин ханьд вузмудын номин элчнр – экономикин Ик сурєуляс (ВШЭ), М.В. Ломоносовин нерті МГУ-єас, С. Орджоникидзен нерті ірісін геолого-туршуллєна ик сурєуляс орлцна. Тер мет Ірісін номин академин географин болн теегин институтмудын номтнр бас шинљллт кељісмн. Цааранднь болхла экспедицд Саратов балєсна вузмудын 20 оютн, тер мет сурєульчнр болн Орс географическ нииціні Сергиев Посад болн Камышин балєсдын баєчудын клубмудын гешўд дґњ болљасмн.
«Эн љил мана флотилин ханьд шин хойр тґсв ўўлдврт орулгдла, – гиљ экспедицин єардач, геолого-минералогическ номин кандидат Алексей Иванов келљ ґгв. – Тер тоод академик П.С.Палласин усчдг университет РАН-а теегин Институтла, РАН-а географин Институтла, МГУ-н єазр шинљллєні институтла хамдан бўрдігдв, тер мет эн тґсвд РГО-н Баєчудын клубин Оренбург балєсна іњгин гешўд орлцв.
Немід келхлі, бидн музеймўдт кґдлдг номтнрла нґкцлтлєні тґрўц шин кев-янз ўўдіввидн. Флотилин ханьд «Усчдг мобильн-сетевой геономин-музеологическ тґв» кґдлв. Энўг МГУ-н болн нань чигн номин институтмудын номтнр бўрдісмн.
Флотилин єоллгч кермд («Бриз» НИС) лекцс болн тґгрг ширін сўўрмўд болљасмн. Ут-турштан эн љил эн керг-ўўлдврт дґрвн керм болн оњєц орлцв».
Экспедицин єурвдгч девсњгинь ноха (август) сарин чилгчір – єаха (сентябрь) сарин эклцір Іідрхні Иљлин кґвід болн Оренбургин Урал уулын белд бўрдіхір зуралљана. Эн керг-ўўлдврт Хальмг ик сурєулин номтнр орлцсн болхла бас туста болх біісмн.
Йирдін хальмг номтнр Іідрхні технологическ болн єоллгч ик сурєульмудла сін залєлда бірљ нґкцлтин ґргн кґдлмш кўціљіні. Эднд то-дигин экономик мана хойр регионд бўрділєні єоллгч даалєвр ґггдљіні, мана тањєчин єоллгч вузд техническ эрдм даслєиг гўўдўллєні болн шин эрдм оруллєна туск тґрір хойр региона вузмуд хоорндан туста нґкцлт кўціљіні. Тер мет Кґк тењгсин кґвін государствин вузмудын нииціні ханьд эдн хамцу ўўлдвр кўціљіні, Хальмг ик сурєуль эн саамд нўўрлічнрин тоод йовна.
Ґмн ўзгин федеральн округин ик сурєульмудла, тер тоод Ростовин, Крымин, Краснодарин вузмудла оютнриг белдлєні болн сольцлєна халхар энд ґргн кґдлмш кўцігдљіні. Тиим кевір Хальмг ик сурєульд орсн оютнр цааранднь ЮФО-н вузмудт мергљлтін ґґдлўлљ чадљана, тиим ўўлдвр Хальмг ИС бас сетевой нґкцлтин халхар кўціљ, номтнран ЮФО-н вузмудт дамшлтарн хувалцлєна болн мергљлтін ґґдлўллєні тґлі йовулна, тер нґкцлт љил ирвіс ґргљід йовна.
ЮФО-н вузмудын номтнр бас дару дарунь Хальмг ИС-д ирљ лекцс умшна, шинљллтин кґдлмш оюнтрла болн хальмг номтнрла хамдан кўціні. Тер мет Москван болн Санкт-Петербургин єоллгч вузмудла, РАН-а олн институтмудла Хальмг ИС ґргн нґкцлтін кесг љилин туршарт делгрўлљіні. Тернь ґдгі цагин неквр болљана, тиим љисін иргчдін улм ик йовуд авад бііхнь лавта.

ЉААХАН Бадм

Видео