Миитә, соньн бүлд үүлдҗ

12-08-2020, 15:26 | Таңһчин зәңгс » Сурєуль-эрдм

Дөрвн җил хооран 2016 җилин һаха (сентябрь) сарла би Басан Городовиковин нертә Хальмг ик сурһулин «Экономик» гидг төрәр шинҗллт кедг аспирантурт орлав. Олн улсин эдл-аху заллһна болн экономикин халхар номин хәәвр кех зөвтә биләв. Аштнь эн төрәр номин кандидатын диссертац харсх даалһвр авлав.
Түүнлә дегц экономикин тиңкмин бүрдәциг халлһна кафедр деер багш болҗ көдлҗәләв.
Хальмг ик сурһульд ирәд көдлсн түрүн өдрәс авн энд номин, олна, сурһулин ямаран ик көдлмш күцәгдҗәхинь би медүв. Бидн талдан аспирантнрла болн кафедрин багшнрла оютнрт медрл өгч, тедниг олимпиадт болн чуулһнд белдсн деерән, түүнлә дегц монографий, даслурмуд, дөңцл дегтрмүд, номин седкүлин илдклмүд үүдәһәд, әрәсән номин саңгудын төсв (грант) авхин төлә эрлһ бичҗәләвидн. Тегәд номла, экономиклә залһлдата соньн әмдрл мини төлә эклв. Аспирантурт сурчасн цагла би кесг нарт делкән, келн-улсин болн мана таңһчин номин-дамшлтын чуулһнд орлцлав, тенд мини шинҗллтәр ул кеһәд илдкл умшлав, тернь ик дааврта болн йир соньн керг, талдан орн-нутгин номтнр дәкәд мини кесн шинҗллтин тускар тоолврарн хувалцла. Тер кесг чуулһна ашар би шинҗллтән гүүдүләд номин шин баһ биш илдклмүд бичләв.
Региона, тер тоод мана Хальмг Таңһчин экономикин делгрлт мини номин шинҗллтин һол төрнь болҗана. Баһ наста номт болһн эврә халхар мана таңһчин өргҗлтд дөңгән күргх зөвтә гиҗ санҗанав, тиигхлә мана һазр цецгәрәд бәәхнь лавта.
Би ут-турштан 60 номин көдлмш бичләв, тер тоод 4 монографь, энд бас һол төрнь мана таңһчин делгрлт болҗана, тиим күцлд күрхин төлә кесг эв-арһ бәәнә. Тер тоод көлгн-күч өргҗүллһн. Үлгүрнь, ода Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Батун келсәр Көк теңгсин көвәд, Лагань балһснд порт тосхх төсвиг бәәдл-җирһлд тохрахар зуралҗана. Тернь йир сән төсв. Терүнә тускар мана Хальмг ик сурһулин номтнр, тер тоод профессор Тамара Цатхланова баһ биш шинҗллт кеһәд, тер төсвин ик олз-оруг үзүллә.
Ода инвесторин мөңг олҗ авад, тер төсвиг улм түргәр күцәҗ болҗана, тиим зураг би бас эврәннь шинҗллтдән хәләҗәнәв. Эн төсв таңһчд ик ору авч ирсн деерән талдан регионмудын делгрлтд нилчән күргәд бәәхнь лавта, тиим ашлвр Хальмг ик сурһулин номтнр кеҗәнә. Тегәд эн төсвиг күцәлһнд цуг сән таал бәәнә, тегәд чигн Лаганя порт тосхлһна көдлмшиг ода таңһчд болн Лаганя районд эклсн бәәнә, тернь мел чик үүлдвр гиҗ келҗ болҗана.
Ик сурһульд көдлҗәһәд би энд үүлдҗәх билгтә номтнрас үлгүр, селвг авч, яһҗ күцәмҗд күрдгинь дасчанав. Оютнрла кичәлин йовудт күүндҗ экономикд олзлдг хамгин шин технологийсин тускар тоолврарн хувалцнавидн. Юңгад гихлә, өдгә цагт эн халхар багш күн сурһульчнрас чигн баһ биш юм дасна.
Профессормуд Тамара Цатхланова болн Эрдне Пашнанов, доцентнр Эльзат Эрдниева, Нүүдлә Павлова, Елена Самаева, Бургста Эвиева, Борис Муев, Татьяна Аксенова, Кита Болаев, Савр Намысов, Кермен Наминовала болн нань чигн билгтә номтнрла хамдан көдлҗәнәв, хамцу шинҗллт кеҗәнәв.
Эдн цугтан нанд цуг кергт дөң болҗана, номин шинҗллтин үүлдвриг яһҗ үүдәгч кевәр күцәдгиг дасхҗана. Эднә дөңгәр би ода «Экономист» гидг нертә оютнрин номин ниицәнә һардачнь болҗанав. Экономикин болн залврин мана кафедрин оютнр олн зүсн кемҗәнә номин керг-үүлдврт орлцҗана, номин илдклмүд бичнә. Иигәд, 2019 болн 2020 җилмүдт «Экономика» эрдм-зөрүллтин оютнр менеджментин болн арһлачнрин олимпиадын Цугәрәсән олимпиадын дииләчнр болв.
Эн олимпиад Самара балһсна келн-улсин шинҗллтин академик С.П. Королевин нертә университетин ул деер болсмн. Мана Хальмг ИС-н командын ханьд Алтман Мушаев, Тенгир Захаров, Екатерина Малиева, Алтана Бадмаева йовсмн. «Туризм» гидг эрдмин-зөрүллтин оютн Нарни Идатиевин медүлсн «Өврмҗтә Хальмг Таңһч» гидг төсв Цугәрәсән марһана дииләчнь болв. Эн марһанд «Хамгин сән сойлын-шаҗна маршрут» гидг туризмин халхар үүдәсн баһчудын төсв хәләгдҗәсмн, баһ наста улсин дөрлдән 2019 җил Крым тоха арлд болсмн.
Тиим үлгүр «Экономист» ниицәнд орҗах оютнр номин үүлдврт сән күцәмҗ бәрдгинь иткүлҗәнә. Тегәд туста сән медрлиг һанцхн цецн ухата номтнрас биш, болв оютнрас чигн дасҗ авч болҗана гиҗ мини багшин дамшлт иткүлҗәнә. Баһчудла күүндхлә, күн болһнд оньган өгч, сән седклтә хәләцән медүлх кергтә, медрләрн хувалцхла күн болһнд туста юмн болна гиҗ эдн нанд дасхҗ өгв.
Хальмг ик сурһулин таңһчин правительствла бат залһлда бәрнә. 2018 җил Хальмг ик сурһуль марһана дииләч болад «2030 җил күртл Хальмг Таңһчин социальн-экономическ делгрлтин стратегий» гидг төсвиг белдсмн. Эн ик зураг белдлһнд 11 көдлмшч баг үүлдв. Тиим багин негнднь би профессор Т.Т.Цатхлановала болн доцент Э.В. Эрдниевала хамдан көдлҗәләв.
Эндр өдр Хальмг ик сурһуль мини көдлдг һазр болсн деерән номин шинҗллтд цааранднь орлцлһна сән таал тогтаҗана. Ода би аспирантуран төгсәҗәнәв, тегәд номин кандидатын диссертацан белдҗәнәв. Кластерин эв-арһ региона экономикд ямаран дөң күргхин тускар тенд келгдҗәнә. 2018 җил би «Иргч номин кандидат» гидг төсвин дииләч боллав. Тер төсв баһ наста номтнрт дөң болҗана, Хальмг ИС-н һардач Бадм Салаевин һардврт күцәгдҗәнә, тиим седвәр йир туста гиҗ би санҗанав.
Ик сурһульд көдлҗәһәд би һазадын орнд чигн мергҗлтән өөдлүләд ирләв. Хальмг ИС-н болн Киприн нарт делкән ик сурһуль (Никосия балһсн) хоорнд батлсн залһлдана нөкцлтин туск бооцана ул деер англь келнә интенсивин курст 2019 җил орлцлав. Сурһулян сурн бидн бәәрн кесг фестивальд, концертд болн экскурьст орлцад кесг шин тоот медҗ авлавидн, йир сән тодлвр тер орн-нутгас нанд үлдв.
Тиим кевәр Хальмг ик сурһуль – мини хойрдгч гер, энд мини үүрмүд бәәнә, энд бидн цугтан соньн җирһләр хамцу кевәр бәәнәвидн.

Данара ЭРЕНДЖЕНОВА,
Б.Городовиковин нертә Хальмг ик сурһулин аспирантур төгсәһәч

Видео