Сурєулин тўрўн гер Элстд

15-09-2020, 14:36 | Таңһчин зәңгс » Сурєуль-эрдм

Эн љил сентябрин 19-д Элстин болн тањєчин олн імтн хотл балєсна 155 љилин ончта ґґнін темдглхмн. Кезі чигн Элстин біірн улс, байн, угатя болв чигн бичкдўдтін сін сурєуль ґгхір шунљасмн. Тегід чигн тўрўн сурєуль орс чонљин медлд 1879 љилд секгдлі, ода эн герт Крестовоздвиженск чонљ бііршлљіні.
Шањгин халхас тогтасн онц кґтлврті, тер тоод хальмг кел дасхдг тўрўн сурєуль Элстд ХХ зун љилин эклцір, 1906-ч љилд, тосхгдсмн. Эннь кўўкд улсин сурєуль біісмн. Энд нойхд цуг медрлін тґрскн келір авчасмн. Яєад гихлі эдн орс кел мууєар медљісмн эс гиљ нам тґрўц меддго біісмн, зуг хальмг келір ціілєљісн тоотыг эдн тодлљ авдг бііљ.
Йирдін тўрўн школ болн дундын сурєулин нань чигн бўрдіцс хальмг теегт тосхлєна кергиг багш Татьяна Дмитриевна Юркова болн эмч Семен Рафаилович Залкинд эклсмн, эн ўўлдвртін эдн цуг љирєлін нерідсмн, эмч Семен Залкинд мана тањєчин єазрт эмнлєні гермўд тосхсн болдг.
Иигід 1902 љилд Татьяна Юркова хальмг улсин залврт эрлєін бичсмн. Хальмг бичкдўдин болн бґдўн улсин тґлі сурєулин гермўд тосхх кергті гиљ эн сурсмн. Тўўні хґґн дґрвн љил болад 25 нойхна тґлі сурєулин гер секгдсмн. Дікід тањєчин улусмудт медрл авхар седљісн арвтнрин тґлі єурвн гер біргдв.
Цааранднь 1910-ч љилд Элстд улусин залу улсин школ эдлврт орсмн. Тегід XX зун љилин эклцір тосхгдсн сурєулин тооєас зуг эндрк Элстин Ленині уульнцд бііх Улан сурєуль ўлдсмн. Энўг 1907 љилд бірсмн, энд кґвўдин тґлі улусин школ-интернат бііршлљісмн. Угатя улсин бичкдўд болн ґнчн арвтнр энд сурчасмн, улусин єардврин ямта улсин кўўкд бас энд медрл авчасмн. Дґрвн љилдін энд сурєульчнр сурчасмн, Іідрхні Хальмг училищт орхин тґлі эдниг белдљів.
Ода Улан школ Элстин хамгин хуучн гермўдин тоод орљана, зуг 19-ч зун љилд біргдсн Крестовоздвиженск чонљин гер энўніс ах болљана. Чонљин гер ода чигн ўўлдљіні, нааран імтн мґргўл кехір ирні. Улан школ болхла Хальмг Тањєчин сойлын зґґрин объектын тоод орсн бііні, тегід энўг хадєллєнд ик оньг ґггдљіні. Тиим шиидвриг тањєчин Улсин Хурал батлљ авсмн.
Эндр ґдр Улан школын ґґр 1938 љилд тосхсн бас нег гер бііні. Йирдін ХХ зун љилин эклцір тосхгдсн школ эндр кўртл хадєлгдснь учрта болљ медгдні. Тедн маднд мана ґвкнрин љирєлин тускар келљіні, мана ик зґґрті сойлын болн тууљин тускар тодлулљана.
Тер цагт цугтан хальмгар келљісмн, гертін чигн, єаза чигн, сурєулян дассн цагт чигн, орс келн икір олзлгддго біісмн.
Мана кўндті ґвкнриг дураєад тґрскн келін єазаллго, дуран, седклін ґгч дасх зґвтівидн. Эклц классмудт цуг предметмўдиг, орс келніс нань, хальмг келір дасхсн болхла бас сін болх билі. Тўўні тґлі келн-улсин школмуд секх кергті, тиим зґвиг сурєулин туск федеральн закан цуг келн-улст ґгчіні, тер зґвиг эрк биш олзлх кергті.
Тўрўн саамд цґґкн чигн сурєульч тиим школ дорад біітхі, болв тґрскнч седклті улсин тонь ґсід бііхлі, тиим сурєулин тонь чигн ґсхнь лавта. Тањєчин єардврин халхас эн туст бас цуг халхин дґњнлт кергті. Ода деерін хальмг келін меддг улс біітл, тедн тер кергт дґњ болад бііх, цааранднь болхла кел меддг улс цґґкрід йовхла, келн-улсин сурєулиг тўргір ґргљўллєні љисіг делгрўлхд амр биш болх. Тегід эн туст цаг бас ик чинр зўўљіні.
Бичкдўдин садмудт чигн хальмг кел улм ґргір олзлхмн, хальмг келні багшнрт љалвинь икдўлх кергті, тўўні тускар тањєчин правительств ухалх зґвті. Ик сурєульд, педагогическ колледжд хальмг келні багшнриг белдлєні тґриг дигті-даратаєар кўціх кергті.

ЉААХАН Бадм

Видео